گرمای شدید و راه‌های فرار از گرمازدگی

به گزارش جام جم، برای این‌که متابولیسم بدن در شرایط خوب و مناسبی انجام شود دمای بدن انسان باید در محدوده 37 درجه حفظ شود. در شرایط هوای گرم، بدن برای پیشگیری از زیاد شدن دما راهکارهای چند گانه‌ای را به کار می‌گیرد. مهم‌ترین این راهکارها شامل 1ـ عرق کردن 2ـ زیاد شدن خون در سطح پوست 3- دفع گرما از طریق تنفس تندتر است.

در بین اعضای خنک‌کننده بدن، پوست نقش بسیار مهمی دارد، زیرا سطح بسیار زیادی برای مبادله با هوای اطراف دارد و ضمنا غددی برای تخلیه آب و تبخیر دارد که به آنها غدد عرق می‌گوییم. خونی که از زیر پوست عبور می‌کند با هوای اطراف گرما را مبادله می‌کند. به همین دلیل هر زمان که دفع گرما مد نظر باشد، خون به سمت پوست می‌رود تا هر چه بیشتر گرما را از دست بدهد. اکنون در نظر بگیریم دمای محیط، نزدیک به 37 درجه یا حتی بیشتر از آن باشد. در این شرایط مشخص است که مبادله ساده دما فایده‌ای ندارد و مکانیسم تعریق به کار خواهد آمد. خروج مایع از منافذ پوست را تعریق می‌گوییم. این مایع در سطح پوست تبخیر و موجب خنک شدن خونی که در زیر پوست جاری است و کل بدن می‌شود.

علاوه بر سه راهکاری که گفته شد، خوردن مایعات خنک نیز یکی از راه‌های دفع گرماست که با مبادله گرما در درون لوله گوارش بدن خنک می‌شود.

اکنون به این سوال پاسخ دهیم که بیماری گرمازدگی چه علامت‌هایی دارد؟ علائم گرمازدگی خفیف شامل درد در شکم، بازو و ساق است. با تشدید بیماری ضعف، سرگیجه و احساس خستگی سراغ فرد می‌آید. احساس تشنگی شدید، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی هم از دیگر علائم آن است. با شدت گرفتن بیماری، غش و ضعف مفرط (ناتوانی از انجام هر کاری) حادث می‌شود و در نهایت در صورت رخ داد گرمازدگی شدید (سکته از گرما)هذیان، تشنج و کما ایجاد می‌شود.

موضوع مهم دیگر این است که چه شرایطی فرد را در معرض گرمازدگی قرار می‌دهد؟

مهم‌ترین شرط مستعدکننده، از دست رفتن آب بدن و عدم دسترسی به آب کافی است. این موضوع در شرایط گرمای شدید بخصوص اگر هوا مرطوب باشد، خطرناک‌تر است. موارد دیگری نظیر: چاقی، نداشتن توان بدنی کافی، بی‌خوابی و مصرف داروهایی نظیر داروهای اعصاب احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهد.

برای درمان گرمازدگی فرد اگر هوشیار است باید به او آب خنک داد که حاوی املاح است و با باد زدن و حوله خیس او را خنک کرد. در ادامه باید فرد را به یک محل خنک منتقل کرد و از کادر بیمارستانی کمک گرفت.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص غدد و متابولیسم