سکوت سازمان سینمایی و شاخ‌‌ و شانه کشیدن عوامل

مدتی قبل بود که رونمایی از نخستین پوستر فیلم سینمایی «دشمن‌زن» به کارگردانی کریم امینی و درج اسم خواننده قدیمی، جواد یساری روی آن اخبار و حاشیه‌ها و حرف و حدیث‌های مختلفی درباره مجوز گرفتن این خواننده قدیمی منتشر شد. اتفاقی که در نهایت با واکنش دفتر موسیقی وزارت ارشاد مواجه شد. این دفتر در نهایت با انتشار خبری، شایعات درباره صدور مجوز برای این خواننده را تکذیب کرد. واکنشی که در مقابل با واکنش تهیه‌کنندگان فیلم (محمدحسین فرحبخش و عبدالله علیخانی) روبه‌رو شد و آنها این موضوع را «حاشیه» دانستند!

همان زمان در تکذیبیه دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صراحتا اعلام شد که موسیقی فیلم «دشمن زن» با صدای جواد یساری از دفتر موسیقی مجوز ندارد و هیچ پرونده‌ای برای دریافت مجوز آن در این دفتر ثبت نشده است، اما از چند روز پیش که این فیلم با تصویر و صدای جواد یساری در اکران عمومی قرار گرفت، این سوال پیش آمد که چطور سازمان سینمایی به فیلمی برای اکران مجوز می‌دهد که جواد یساری در آن به خوانندگی می‌پردازد، اما این فرد از سوی دفتر موسیقی برای اجرا و انتشار آلبوم مجاز شناخته نمی‌شود.

در چنین مواقعی فارغ از خواندن یا نخواندن کسی که مشهور به موسیقی خاصی است این سوال در ذهن مخاطب پدید می‌آید که سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چه راستایی چیده و تنظیم می‌شود. برای هر مدیریت فرهنگی شاید این موضوع را بتوان یک موقعیت طنز توصیف کرد که یک خواننده برای خواندن در یک فیلم مجوز گرفته و در جای دیگر و از مرکز دیگر وابسته به همان مدیریت فرهنگی، به او غیرمجاز می‌گویند.

با توجه به خبری که از سوی مرکز موسیقی منتشر شده بود از موضع این دفتر اطلاع داشتیم. برای جویا شدن از موضع سازمان سینمایی به سراغ مسئولان این سازمان رفتیم که در نهایت به نتیجه خاصی منتج نشد. قرار بود مسئولان این سازمان به پاسخ‌هایی مانند فرآیند صدور مجوز برای موارد و مصادیقی از این دست و این‌که چه فرد یا افرادی دست‌اندرکار صدور مجوز هستند پرسیده شود.

سوالاتی که در نهایت بی‌جواب ماند. سمت دیگر این ماجرا دست‌اندرکاران فیلم هستند. برخلاف مسئولان سازمان سینمایی، تهیه‌کننده فیلم اما پاسخگوی «جام‌جم» بود.

ربطی به دفتر موسیقی ندارد!

محمدحسین فرحبخش، یکی از تهیه‌کنند‌گان فیلم «دشمن‌زن» در خصوص حضور جواد یساری در این فیلم در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «هیچ شخص یا مرجعی در هیچ‌جا حکم نداده که جواد یساری نمی‌تواند بخواند. بنابراین منع قانونی برای ایشان وجود ندارد.» او اعتقاد دارد این‌که جواد یساری بعد از 40 سال در فیلمی خوانده بیشتر شکل و شمایلی سینمایی دارد تا موسیقیایی. در عین حال برای خط و نشان کشیدن برای دفتر موسیقی هم ابایی ندارد: «دفتر موسیقی در مورد شعر و موسیقی می‌تواند نظرش را ابراز کند، اما نمی‌تواند بگوید چه کسی بخواند و چه کسی نخواند.

سازمان سینمایی همان‌طور که از نامش پیداست سازمان سینمایی سمعی و بصری است. یعنی سازمان سینمایی نهادی است که در مورد صدا و تصویر توامان با هم تصمیم می‌گیرد و به هیچ وجه نیازی ندارد که بخواهد مجوز صدا و موسیقی اثری را از جای دیگری بگیرد، اما دفتر موسیقی فقط راجع به صدا تصمیم می‌گیرد. اینجا قانون تعیین کرده که «سازمان سینمایی»، هم سمعی و هم بصری است. حالا این‌که سازمان سینمایی به فیلمی برای اکران مجوز داده که جواد یساری در آن به خوانندگی می‌پردازد و این فرد از سوی دفتر موسیقی برای اجرا و انتشار آلبوم مجاز شناخته نمی‌شود به معنای ناهماهنگی در وزارت ارشاد نیست و اتفاقا چنانچه دفتر موسیقی بخواهد در چنین موضوعی ورود پیدا کند دخالت در نهاد دیگری کرده. سازمان سینمایی خاصه در مورد فیلم «دشمن زن» تصویر و صدا را باهم هماهنگ دیده و چیزی را مغایر با قانون تشخیص نداده. در اینجا سازمان سینمایی به فیلم مجوز داده، نه به جواد یساری.»

فرحبخش درخصوص چرایی استفاده از جواد یساری در این فیلم توضیح داد: کارگردان فیلم تشخیص داد که بنابر موضوع و مختصات فیلم جواد یساری برای خوانندگی آن مناسب است و من و آقای علیخانی هم در نهایت پیشنهاد ایشان را قبول کردیم. من عاشق جواد یساری هستم، به او ارادت داشته و با آهنگ‌هایش خاطره دارم. تمام کسانی هم که الان ادای روشنفکری در می‌آورند اگر یواشکی وارد ماشین‌شان شوید یک DVD جواد یساری دارند و آن را گوش می‌دهند و می‌گویند «حال ما را جا می‌آورد». پس الان دیگر مغلطه نکنند و دروغ نگویند.

او در پایان درباره این‌که این کار یا شبیه آن باعث ذائقه‌سازی نوع خاصی از سطح سلیقه برای مردم می‌شود، می‌گوید: به نظرم باید فضا به گونه‌ای آزاد شود که مردم به خواست خودشان انتخاب کنند. یعنی اگر قرار باشد از یک ذائقه حمایت کنیم و با یک ذائقه مبارزه کنیم مردم به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کنند و نتیجه عکس می‌دهد. مسئولان باید در چارچوب شرع و عرف مخاطب را آزاد بگذارند که آنچه را که می‌خواهند انتخاب کنند.

راهِ در رو برای گرفتن مجوز

دیگر کلیشه ثابت و سابق دریافت مجوز برای خواندن همان همیشگی نیست؛ جمع‌آوری یک آلبوم با همه مشقات و سپردن به شورای بازبینی و در انتظار مجوز نشستن. حالا میانبرهای بسیار دیگری برای گرفتن برچسب مجوز وجود دارد. خواندن برای سریال و فیلم یکی از این میانبرهایی است که اتفاقا خوب هم جواب داده است. آنقدر که بسیاری از تهیه کنندگان این سریال و فیلم‌ها بعد از به شهرت رسیدن خواننده ادعای کشف استعداد او را هم دارند. جالب این‌که بسیاری از خواننده‌ها با پرداخت پول‌های کلان به تهیه‌کننده‌ها خواستار خواندن برای تیتراژ این آثار هستند. چون هم از سویی صدایشان از رسانه‌ای رسمی شنیده می‌شود و مراجع صادر کننده مجوز را در عمل انجام شده قرار می‌دهد و هم البته که صدایش را به گوش مخاطبان بسیاری می‌رساند. مثال برای این موارد بسیار زیاد است، اولین بار صدای شهرام شکوهی برای مجموعه «شام ایرانی» که از سوی موسسه رسانه‌های تصویری منتشر شده بود شنیده شد. علیرضا طلیسچی برای سریال «ابله» کمال تبریزی خواند و امیرعباس گلاب برای سریال «ستایش». البته که خواننده‌هایی هم بودند که حتی پس از خواندن برای تیتراژ فیلم و سریال نتوانستند از هفت خوان اخذ مجوز عبور کنند. یاسر بختیاری یا همان «یاس» خواننده رپ یکی از این دست خواننده‌هاست. خبر خواندن او روی تیتراژ فیلم «بارکد» از همان ابتدا مساوی گرفته شد با مجوزدار شدن این خواننده، این بار اما نه‌تنها صدای او را از فیلم حذف کردند که بلافاصله اعلام شد که این خواننده همچنان مجوزی برای انتشار اثر ندارد.

باران حیدری
روزنامه‌نگار