پیام‎های سفر پوتین به آبخازیا

به گزارش جام جم آنلاین، انتخاب روز 17 مرداد - سالروز حمله نظامی روسیه به گرجستان در سال 2008 میلادی - نشان از پیام ویژه این سفر به گرجستان و بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه قفقاز دارد.
آبخازیا
منطقه آبخازیا با 8500 کیلومتر مربع وسعت، و 245 هزار نفر جمعیت یک واحد سیاسی مستقل اما غیررسمی است که به دلیل مخالفت غرب هنوز نتوانسته به عضویت سازمان ملل درآید. آبخازیا در سواحل دریای سیاه قرار گرفته و پایتخت آن سوخومی، از جاذبه‎های گردشگری دریای سیاه است.
منطقه آبخازیا در جنگی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری در سال‎های 1992 و 1993 رخ داد از گرجستان جدا شد، و در سال 1999 رسما اعلام خودمختاری کرد. اقدامی که منطقه آبخازیا را با تحریم بین‌المللی مواجه کرد.
مقامات آبخازیا سرانجام در مرداد ماه سال 1387 (2008 میلادی) با استفاده از فضای به وجود آمده پس از تهاجم گرجستان به اوستیای جنوبی و مداخله روسیه در حمایت از استقلال اوستیای جنوبی، اعلام استقلال کردند.
پس از این رویداد روسیه از استقلال آبخازیا حمایت کرد و در یک دهه گذشته با گسترش روابط پایدار خود با آبخازیا به اصلی‎ترین شریک و متحد سوخومی تبدیل شد. به همین دلیل اقتصاد منطقه آبخازیا کاملا متکی به روسیه، و واحد پولی‌ آن روبل است و مردم این منطقه هم برای تردد به دیگر کشور‌ها از گذرنامه روسی استفاده می‌کنند.
اهمیت آبخازیا برای روسیه
مناطق ساحلی روسیه در دریای سیاه به دلیل موقعیت کوهستانی و سطح آب موجود در این سواحل فاقد شرایط لازم برای پهلوگیری و استقرار ناوهای نظامی است، و شهر نوووروسیسک‌ به عنوان تنها بندر مهم روسیه در سواحل دریای سیاه بیشتر مختص فعالیت‎های تجاری و اقتصادی است.
به همین دلیل روسیه نیازمند است حضور راهبردی نظامی و امنیتی خود در دریای سیاه را از طریق بنادر دیگر مناطق تامین کند.
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال اوکراین استفاده از بنادر این کشور در دریای سیاه برای روسیه با مشکلاتی همراه شد، به همین دلیل منطقه آبخازیا و شهر بندری سوخومی به عنوان میزبان یکی از پایگاه‎های راهبردی ارتش روسیه در دریای سیاه اهمیت مضاعفی برای مسکو پیدا کرده است.
بعلاوه گرایش به غرب گرجستان و جایگاه این کشور به عنوان یکی از اهداف سیاست توسعه به شرق ناتو و اتحادیه اروپا موجب شده است که روسیه نیاز بیشتری به حمایت از جمهوری‎های استقلال یافته از گرجستان نظیر اوستیای جنوبی و آبخازیا احساس کند، و در جهت تقویت نفوذ و مناسبات راهبردی با این دو منطقه برآید.
در همین چارچوب روسیه کمک‎های اقتصادی و تسهیلات مهمی را برای ویژه به جمهوری آبخازیا در نظر گرفته است. در سفر دیروز ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه به آبخازیا هم تفاهمنامه‎ای برای سرمایه گذاری ۶ میلیارد روبلی روسیه در اقتصاد آبخازیا طی سه سال آینده به امضای دو طرف رسید.
رییس‌جمهوری روسیه با اشاره به مشارکت روسیه در تامین امنیت آبخازیا گفت: روسیه در تامین توانمندی‌های دفاعی آبخازیا مشارکت می‌کند. ولادیمیر پوتین - که پیش از این هم در سال‎های 2009 و 2013 به سوخومی، پایتخت آبخازیا سفر کرده است - در دیدار با رائول خاجیمبا، رییس‎جمهوری آبخازیا، این منطقه را متحد و شریکی مهم برای روسیه دانست.
رائول خاجیمبا همانند ولادیمیر پوتین از افسران سابق کا.گ.ب بوده و در سال 2014 میلادی به عنوان رئیس‌جمهوری آبخازیا انتخاب شد. خاجیمبا با امضای توافق استراتژیک با روسیه ضمن تضمین امنیت کامل منطقه آبخازیا در برابر تهدیدهای گرجستان، موجب تقویت نفوذ نظامی و امنیتی روسیه در این منطقه و دریای سیاه شده است.
اهمیت زمانی سفر پوتین به آبخازیا
بی تردید انتخاب زمانی پوتین برای سفر به آبخازیا در سالروز حمله روسیه به گرجستان (در سال 2008 میلادی) پیام مشخصی برای تلفیس و حامیان سیاست‎های منطقه‎ای و امنیتی گرجستان دارد.
باید توجه داشت که پوتین یک هفته پس از سفر پرحاشیه مایک پنس معاون اول رئیس جمهور آمریکا به گرجستان راهی آبخازیا شد. مایک پنس در سفر به تفلیس با انتقاد از مواضع روسیه در خصوص گرجستان گفته بود: «آمریکا هرگز با اشغال مناطق «آبخازیا» و «اوستیای جنوبی» توسط روسیه کنار نخواهد آمد.»
بعلاوه گرجستان بر پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو و همچنین الحاق به اتحادیه اروپا اصرار دارد، آمریکا نیز با حمایت از الحاق گرجستان به ناتو می‌کوشد حلقه محاصره روسیه را تکمیل کند. در همین چارچوب گرجستان میزبان رزمایش مشترکی با ناتو است که از اوایل این هفته آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
به همین دلیل انتخاب شرایط کنونی برای سفر پوتین به آبخازیا حاوی پیام‎های مشخصی به آمریکا و گرجستان است. در واقع پوتین با این سفر بار دیگر بر حمایت قاطع از آبخازیا و اوستیای جنوبی تاکید کرد، و نشان داد که از همه فرصت‎ها و ابزارها برای مقابله با توسعه طلبی راهبردی آمریکا در قفقاز استفاده خواهد کرد.
البته این اقدام پوتین به صورت طبیعی واکنش فوری تفلیس و ناتو را در پی داشت چنانکه وزارت خارجه گرجستان با انتشار بیانیه رسمی، سفر دوباره پوتین به جمهوری خودخوانده آبخازیا را محکوم کرد و از فدراسیون روسیه ‌خواست تا از اقدامات تحریک آمیز علیه گرجستان دست بردارد و به تمامیت ارضی و استقلال این کشور احترام بگذارد.
دیلان وایت، سخنگوی ناتو هم سفر رئیس جمهوری روسیه به آبخازیا را مخل روند حل و فصل مناقشه در قفقاز دانست و گفت: «ناتو همچنان دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی را بخش لاینفک خاک گرجستان می‎داند.»
اهمیت قفقاز برای روسیه
جمهوری فدراسیون روسیه در یک دهه گذشته تلاش آشکاری را برای حفظ و توسعه منافع راهبردی خود در مناطق مختلف جهان به ویژه در حوزه پیرامونی خود آغاز کرده است. عملکرد مسکو در قبال بحران اوکراین، تحولات سوریه و کره‌شمالی و تلاش مشترک روسیه و چین برای تضمین و توسعه همکاری‎های امنیتی و اقتصادی در سازمان همکاری شانگهای بخشی از تحرکات نوین روسیه برای تامین منافع راهبردی خود به ویژه در رقابت با آمریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است.
در این چارچوب برخی تحلیلگران سیاسی بر این باورند که حوزه قفقاز بیشترین اهمیت را در رویکرد امنیتی و منافع راهبردی روسیه دارد، و سیاست‎های مسکو در قبال گرجستان و دو منطقه خودمختار آبخازیا و اوستیای جنوبی در چارچوب همین اهمیت راهبردی تعریف می‌شود.
سرگئی مارکدونوف، دانشیار دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه درباره حساسیت منطقه قفقاز برای مسکو می‎گوید: هیچ منطقه‌ای به اندازه قفقاز برای روس‌ها اهمیت راهبردی ندارد؛ حتی اوکراین هم نزد مسکو از اهمیت قفقاز برخوردار نیست. به نوعی می‌توان گفت که خاورمیانه هم به دلیل همسایگی با قفقاز و تاثیر آن بر این منطقه است که برای روس‌ها اهمیت دارد.
با این بیان حساسیت پوتین به سفر اخیر معاون رئیس‌جمهوری آمریکا به گرجستان بیشتر قابل فهم است، و نشان می‎دهد که روسیه به هرگونه رفتار آمریکا برای توسعه نفوذ در منطقه قفقاز حساس است، و می‌کوشد برتری نظامی و راهبردی روسیه را در این منطقه به هر شکل ممکن حفظ کند.
یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین