سرزندگی شهری با دوچرخه‌سواری

خورشید که نفس تنگ می‌کند پشت برج‌های بلند و قد کشیده، تاریکی که قرق می‌کند کوچه‌ها و خیابان‌ها را، ‌شهر لمیده در آغوش سیمان و سنگ، بی‌صدا به خواب می‌رود تا فردا که دوباره آفتاب شود و باد بیاید و باران تن تفتیده‌اش را آب بزند.

این حکایت هر روز شهرهای ماست؛ شهرهایی که در هیاهوی سرب و دود نفس می‌کشند و گله نمی‌کنند از این سرنوشت. سرنوشتی که می‌تواند تغییر کند،‌ رنگ عوض کند و جان تازه ببخشد به رگ‌های آنها؛ سرنوشتی که تک‌تک شهروندان می‌توانند در تغییر آن دخیل باشند؛ شهروندانی که ردپایشان در آلودگی هوای شهرها دیده می‌شود. مردان، زنان و پیرها و جوان‌هایی که هر روز از صبح تا شب با اتومبیل خیابان‌های شهر را بالا و پایین می‌کنند و ارمغان این حضور، چیزی جز آلودگی بیشتر هوا نیست؛ آلودگی ای که با استفاده از وسایل نقلیه پاک می‌تواند کمتر شود.

اهمیت طراحی مسیر

هرچقدر تصویر عبور و مرور شهروندان دوچرخه‌سوار در کشوری مانند چین، تصویری تکراری باشد، در کشور ما و شهرهای بزرگ و کوچکش این تصویر بندرت دیده می‌شود. کمتر پیش می‌آید از صبح که از خانه بیرون می‌زنید تا شب که خسته از کار و تلاش روزانه به خانه برمی‌گردید، شهروندی را ببینید که رکاب زنان خودش را به مقصد می‌رساند. دوچرخه‌های بزرگ و کوچک خانه‌های دوچرخه، در انتظار مشتری شانه به شانه هم تکیه داده‌اند و خاک می‌خورند و از آن طرف هوای شهر هر روز آلوده‌تر می‌شود.

برای این معضل اما سال‌هاست استفاده همگانی از دوچرخه به عنوان راه‌حلی ساده اما تاثیرگذار مطرح شده است؛ راه‌حلی که با وجود تمهیدات مختلفی که برای تحقق‌اش در شهرها در نظر گرفته شده، هنوز با اقبال شهروندان روبه‌رو نشده است. موضوعی که علیرضا سرحدی کارشناس شهری درباره‌اش می‌گوید: ترافیک‌های سرسام‌آور و آلودگی هوا از جمله مشکلاتی است که مردم در سراسر دنیا با آن دست به گریبانند. در این بین دوچرخه و دوچرخه‌سواری به عنوان یکی از وسایل و شیوه‌های تردد در شهر، تحت تأثیر مسائل مختلفی است. با این حال درتعداد زیادی از کشورهای دنیا به‌خاطر محدود کردن تردد اتومبیل‌ها و تشویق شهروندان به استفاده از دوچرخه، قوانین سختگیرانه مختلفی به اجرا در می‌آید که نتیجه‌اش روی آوردن جمعیت زیادی از شهروندان به استفاده از دوچرخه است. همین موضوع هم باعث شده سرمایه‌گذاری بزرگی در کشورهای دیگر دنیا روی این مساله انجام شود.

سرحدی در ادامه می‌گوید: برای تحقق این هدف باید نکاتی را مدنظر داشت. برای مثال طراحی مسیرهای ویژه دوچرخه در شهرها به اندازه مسیرهای سواره‌رو و پیاده‌رو در شهر مهم است. همین موضوع یکی از عوامل تاثیرگذار در توجه شهروندان و استفاده آنها از این وسیله نقلیه پاک است. وقتی مسیر مناسبی برای دوچرخه‌سواری مهیا نباشد، نمی‌توان از شهروندان انتظار همکاری داشت.

زیرساخت‌هایی که فراهم نشده است

مسیرهایی با شیب زیاد، همراه با انواع و اقسام موانع ریز و درشت و مشکلات بزرگ و کوچک دیگر؛ مشکلاتی که مدت‌هاست به پای معابر دوچرخه در شهرها نوشته شده‌اند. این موضوع را رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران هم تایید می‌کند. اقبال شاکری در این باره به جام‌جم می‌گوید: هنوز معابر بسیاری از خیابان‌های سطح شهر تهران آماده ایجاد مسیرهای ویژه دوچرخه نیست و همین موضوع باعث شده استفاده از دوچرخه به کاری سخت و دشوار برای شهروندان تبدیل شود.

شاکری در ادامه با اشاره به اجرای طرح ایجاد مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری در سطح شهر پایتخت می‌گوید: ایجاد لاین‌های ویژه دوچرخه ازجمله طرح‌هایی بوده که مدیریت شهری از مدت‌ها پیش برای کاهش آلودگی هوای تهران در نظر گرفته است. در همین خصوص در بسیاری از مناطق مسیرهای ویژه دوچرخه ایجاد شده، اما با توجه به این که زیرساخت‌ها فراهم نبوده طرح با استقبال عمومی مواجه نشده است.

رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران در ادامه از آماده نبودن معابر سطح شهر برای ایجاد لاین‌های ویژه دوچرخه خبر می‌دهد و پیشنهاد می‌کند پیش از انجام هرکاری، زیرساخت‌های لازم برای این کار در سطح شهر فراهم شود. چرا که به دلیل فقدان زیرساخت‌های لازم، باید مسیرهای ویژه پیاده راه، مسیر تردد خودروها و لاین‌های ویژه دوچرخه درسطح شهر ایجاد شود و درحال حاضر معابر ما چنین فضایی را ندارند.

این عضو شورا در توضیح بیشتر می‌گوید: در حال حاضر تنها برخی معابر به صورت پیاده راه‌های عریض هستند یا پارک‌های جنگلی به عنوان مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری انتخاب شده‌اند که استفاده از این مسیرها محدود است و نمی‌توان استفاده از این وسیله حمل و نقل را به عموم مردم بسط داد.

شاکری در ادامه با تاکید بر این که استفاده از دوچرخه به‌عنوان وسیله حمل و نقل پاک به شمار می‌رود و در راستای کاهش آلودگی هوا باید استفاده از این وسیله ترویج یابد، می‌گوید: تلاش ما در شورا این است که در خیابان‌هایی که بتازگی ساخته می‌شود این استانداردها رعایت شود.

جای خالی معابر پرنشاط شهری

اتخاذ تدابیر و تمهیدات ویژه برای تردد ایمن دوچرخه‌سواران، ‌موضوعی است که مورد توجه علیرضا سرحدی کارشناس شهری هم قرار می‌گیرد و در این باره می‌گوید: این موضوع باید به‌عنوان یکی از اولویت‌های مدیریت شهری مطرح شود. چراکه با استفاده از دوچرخه می‌توان معابر شهری را به مکان‌هایی نشاط بخش تبدیل کرد و سرزندگی را به این فضا برگرداند.

این کارشناس ادامه می‌دهد: با این حال مشخص نبودن مسیرهای ویژه تردد دوچرخه‌سوارها و جدی گرفته نشدن این حریم از سوی رانندگان اتومبیل‌ها، یکی از مهم ترین تهدید‌هایی است که در این زمینه وجود دارد و زمینه گلایه عموم شهروندان را هم فراهم کرده است.

سرحدی می‌افزاید: دوچرخه یکی از سبک ترین وسیله‌های نقلیه برای تردد شهروندان است. وسیله‌ای با دوچرخ که با کمک نیروی عضلات پا کار می‌کند و نقش تاثیرگذاری در حفظ سلامت جسمی و روحی افراد دارد. همین طور دوچرخه‌سواری فرصتی است برای کشف محیط بیرون بخصوص در محیط شهری و برای عابرانی که فرصت دیدن فضاهای اطراف خود را ندارند. درحالی که دوچرخه‌سواری این فرصت را به آنها می‌دهد تا با فراغ بال و فرصت بیشتری به اطراف خود نگاه کنند و تعامل سازنده‌تری با بقیه شهروندان برقرار کنند.

از این نظر شهری زنده است که شهروندانش در تعامل بیشتری با همدیگر باشند؛ شهری که زیرساخت‌ها و فضاهای مختلفش این امکان را به ساکنانش می دهد تا با هم در ارتباط بیشتری قراربگیرند.

مردمی که دوچرخه را دوست ندارند

در روزهایی که نفس شهر از آلودگی هوا می‌گیرد، مدارس تعطیل می‌شود و شاخص آلودگی هوا از همیشه بالاتر می‌رود و ذرات آلاینده در آسمان شهر جولان می‌دهند، در همین روزها می‌توان یک نگاه دیگر به خیابان‌های شهر انداخت، خیابان‌هایی که از حجم انبوه ماشین‌ها و آدم‌ها به حال انفجار رسیده‌اند.

آن وقت شاید حسرت استفاده از وسایل نقلیه پاک به دل خیلی‌ها بنشیند. وسیله‌هایی که دوستدار محیط‌زیست لقب گرفته‌اند و از آنها به عنوان ناجیان شهر یاد می‌شود که دوچرخه یکی از آنهاست. وسیله‌ای که استفاده از آن مهارت زیادی لازم ندارد، ارزان است و براحتی در دسترس قرار می‌گیرد. خانه‌های دوچرخه برای تحقق همین هدف در گوشه و کنار شهرها استقرار پیدا کرده‌اند، مراکزی که آنچنان که باید مورد توجه شهروندان قرار نگرفته‌اند. این را اسماعیل دوستی، عضو کمیسیون حمل ونقل ترافیک شورای شهر تهران به جام‌جم می‌گوید و از استقبال بد شهروندان از استفاده از دوچرخه خبر می‌دهد.

دوستی با اشاره به لزوم تقویت خانه‌های دوچرخه در پایتخت می‌گوید: برای تحقق رویای حمل ونقل پاک باید جدی‌تر در این حوزه وارد شد و زمینه‌های لازم را برای تشویق مردم به منظور استفاده از دوچرخه ایجاد کرد .

دوستی با اشاره به این که ما در مواجهه شهروندان با دوچرخه شاهد بداستقبالی هستیم، می‌گوید: بیش از 4000 دوچرخه در خانه‌های دوچرخه پایتخت مستقر شده، اما عمدتا بلااستفاده مانده است و باید تبلیغات در این زمینه افزایش یابد تا مردم به استفاده از دوچرخه راغب شوند.

گلایه‌های شهروندان از مسیرهای نامناسب

برای شهروندان علاقه‌مند، همه آنهایی که روزگار کودکی‌شان را با دوچرخه گذرانده‌اند، دوچرخه‌سواری رویای جذابی است. رویایی که آنها بارها برای رسیدن به آن تلاش کرده‌اند و نتیجه این تلاش‌ها تجربه‌ای است نه‌چندان خوشایند. مهدی .ص کارمندی است که خانه‌اش حوالی خیابان هفت تیر است و محل کارش تقاطع خیابان فاطمی و کارگر. او که چند بار از دوچرخه‌های خانه دوچرخه این منطقه استفاده کرده درباره تجربه‌اش به جام‌جم می‌گوید: دوچرخه‌سواری هم ورزش است و هم تفریح اما تنها هدف من از این که خواستم از دوچرخه استفاده کنم فقط این بود که می‌خواستم سهمی در کاهش آلودگی هوا داشته باشم. اما متاسفانه در مسیر به قدری با موانع حاشیه‌ای روبه‌رو شدم که قید این تجربه را زدم.

جهانگیر. ف هم دانشجویی است که حداقل دو روز در هفته را در مسیر بلوار کشاورز به سمت خیابان 16 آذر دوچرخه‌سواری می‌کند تا به دانشگاه محل تحصیلش برسد. تجربه‌ای که برای او هم با سختی همراه بوده و درباره‌اش می‌گوید: ‌من با این که تقریبا در بیشتر مواقع از دوچرخه استفاده می‌کنم، اما همیشه این نگرانی را دارم که با عابران یا موانع خیابانی برخورد نکنم. در این تردد‌ها بارها مجبور شده ام به مسیر سواره‌رو وارد شوم و همیشه نگرانم مبادا راننده اتوبوس‌ها یا ماشین‌های دیگر من را نبینند و با من برخورد کنند.

این نگرانی را مرتضی. ش، فروشنده‌ای که در خیابان بهارشیراز مغازه دارد هم با ما در میان می‌گذارد و می‌گوید: متاسفانه دوچرخه‌سواری در خیابان‌های تهران خیلی خطرناک است. دوچرخه‌سوارها مجبورند درکنار اتوبوس‌ها، موتورسیکلت‌ها و بقیه وسیله‌های نقلیه حرکت کنند و این خیلی خطرناک است. چراکه این وسیله‌ها بعد از ترافیک‌های طولانی ناگهان شتاب می‌گیرند، درحالی که دوچرخه این قابلیت را ندارد.

مینا مولایی