معده، باند فرود هلیکوباکتر!

بسیاری از افراد اسم هلیکوباکتر را شنیده‌اند و برخی از افراد نیز به آن مبتلا هستند اما از ابتلای خود خبر ندارند.

هلیکوباکتر می‌تواند برای افراد مشکلات زیادی را به‌وجود بیاورد و به همین دلیل باید تحت کنترل باشد و حتما درمان شود. «دکتر محمدجعفر فره‌وش» متخصص داخلی، فوق‌‌تخصص گوارش و آندوسکوپی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران شما را با این میکروب دردسرساز آشنا می‌کند.

نمای نزدیک باکتری

یکی از نکات جالبی که در رابطه با هلیکوباکتر وجود دارد این است که باکتری هلیکوباکتر در همه افراد ایجاد مشکل نمی‌کند و تنها برخی از افراد، در صورت ابتلا به آن با مشکل مواجه می‌شوند. ابتلا به این باکتری، همیشه با علائم همراه نیست و گاهی می‌تواند بدون علامت باشد. احتمال این‌که افراد در اثر ابتلا به هلیکوباکتر، دچار زخم معده و زخم اثنی‌عشر شوند، 20ـ10درصد است. همچنین احتمال ابتلا به سرطان در اثر مبتلا شدن به هلیکوباکتر، می‌تواند حدود یک تا 2 درصد باشد. این باکتری، در ابتلا به زخم روده، نقشی ندارد. تحریک و التهاب در اثر ابتلا به هلیکوباکتر می‌تواند التهاب مزمن دائمی را به همراه داشته باشد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که ابتلا به هلیکوباکتر، مختص افراد بزرگسال است، درحالی‌که این باور درست نیست و کودکان نیز می‌توانند به این باکتری مبتلا شوند.

کودکان در برابر ابتلا به هلیکوباکتر ضعیف هستند، به همین دلیل والدین باید بهداشت را در رابطه با کودکان بخوبی رعایت کنند و آموزش‌های بهداشتی لازم را نیز متناسب با سن کودک، به او بدهند تا به هلیکوباکتر مبتلا نشود. استفاده از یک قاشق مشترک برای غذا دادن به کودک نیز می‌تواند هلیکوباکتر را از والدین به کودک منتقل کند. احتمال ابتلای کودکان از طریق استفراغ و مدفوع به هلیکوباکتر زیاد است. کودکانی که در مهدهای کودک هستند، در صورت رعایت نشدن بهداشت بیش از سایر کودکان می‌توانند در معرض ابتلا به این باکتری قرار بگیرند، به همین دلیل مربیان مهدهای کودک‌ نیز مانند والدین باید نکات بهداشتی را بخوبی رعایت کنند تا کودکان به هلیکوباکتر مبتلا نشوند.

چگونه منتقل می‌شود؟

هلیکوباکتر می‌تواند به طرق مختلف وارد بدن شود. برای مثال، یکی از راه‌های ورود هلیکوباکتر به بدن، بزاق و ترشحات دهان و لثه است. علاوه بر این، مدفوع نیز می‌تواند باعث ابتلا به هلیکوباکتر شود، به همین دلیل رعایت بهداشت، در پیشگیری از ابتلا به این باکتری بسیار ضروری است. مصرف غذا و آب آلوده، یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند در ابتلا به هلیکوباکتر نقش داشته باشد، به همین دلیل در انتخاب آب و غذا، باید دقت کافی داشت.

همچنین برخی حشرات مانند مگس‌ها نیز می‌توانند باعث ابتلا به هلیکوباکتر شوند.

بهداشت کمتر، ابتلای بیشتر

هلیکوباکتر (Helicobacter) در واقع یک نوع باکتری با ظاهر مارپیچی است که فقط می‌تواند در معده انسان به زندگی خود ادامه بدهد و امکان حیات آن در قسمت‌های دیگر بدن غیرممکن است. ابتلا به این نوع باکتری در همه افراد دیده نمی‌شود و بیشتر، افراد ساکن در کشورهایی که از نظر رعایت بهداشت در سطح ضعیفی قرار دارند، به این نوع باکتری دچار می‌شوند. به‌طور کلی حدود 80 ـ 70 درصد افرادی که در این کشورها زندگی می‌کنند، ممکن است به هلیکوباکتر مبتلا باشند. اما در نقطه مقابل، آن دسته از افرادی که در کشورهای پیشرفته با سطح بهداشت بالا زندگی می‌کنند، کمتر مستعد ابتلا به این باکتری هستند، به‌طوری‌که تنها حدود 10 درصد افراد ساکن در این کشورها به هلیکوباکتر دچار می‌شوند. حدود 50 درصد از افراد در کل دنیا به هلیکوباکتر مبتلا هستند. در کشور ما به دلیل گسترش آب‌ لوله‌کشی و رعایت بهداشت، این بیماری به نسبت گذشته کمتر شده است.

مسن‌ها مستعدترند

ابتلا به هلیکوباکتر به سن افراد وابسته است به‌طوری‌که هر چه سن افراد بیشتر باشد، احتمال ابتلا به این نوع باکتری نیز بیشتر می‌شود. شاید خیلی از افراد تصور کنند که ابتلا به هلیکوباکتر به جنسیت افراد وابسته است، در حالی‌که خانم‌ها و آقایان، هر دو به یک میزان ممکن است به این نوع باکتری مبتلا شوند.

درمان‌های موفقیت‌آمیز

آن دسته از افرادی که به هلیکوباکتر مبتلا هستند ولی علائم آن را ندارند، نیازی نیست برای درمان یا بررسی به پزشک مراجعه کنند ولی سایر افرادی که دچار علائم شده‌اند، باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنند. علاوه بر این، آن دسته از افرادی که به زخم‌معده مبتلا هستند یا سابقه سرطان معده یا اثنی‌عشر دارند نیز باید در صورت ابتلا به هلیکوباکتر، به پزشک مراجعه کنند. برای تشخیص هلیکوباکتر، راه‌های زیادی وجود دارد که از فردی به فرد دیگر، متفاوت است. برای مثال، تشخیص هلیکوباکتر در افراد جوان، با آزمایش خون انجام می‌شود. بررسی مدفوع، یکی دیگر از روش‌های تشخیص هلیکوباکتر است. تست تنفسی کربن نیز می‌تواند برای تشخیص این باکتری انجام شود. در برخی موارد، پزشک متخصص گوارش ممکن است آندوسکوپی را برای تشخیص در نظر بگیرد که در این روش از معده نمونه‌برداری می‌شود و آن را برای بررسی به آزمایشگاه آسیب‌شناسی می‌فرستند. درمان هلیکوباکتر می‌تواند با کمک گرفتن از سه یا چهار دارو باشد. مصرف آنتی‌بیوتیک زیرنظر پزشک متخصص گوارش، به این دسته از افراد توصیه می‌شود. علاوه بر این، بیمار باید 6 تا 8 هفته داروهای کاهنده اسید معده را استفاده کند. درمان هلیکوباکتر زیر نظر پزشک متخصص گوارش حدود 90 تا 95درصد موفقیت‌آمیز است. احتمال این‌که فرد بعد از درمان مجددا به هلیکوباکتر مبتلا شود، وجود دارد، بویژه در شرایطی که بهداشت را بخوبی رعایت نکند.

بهاره جلالوند