توصیه‌هایی برای نجات جنگل‌های شمال

بر اساس این نامه که در برگیرنده 10 بند است، بهره‌برداری تجاری و صنعتی از جنگل‌های شمال کشور متوقف می‌شود و همچنین واگذاری طرح‌های جنگلداری دارای اهداف اقتصادی و همچنین تمدید قرارداد با مجریان طرح‌های جنگلداری ممنوع و هرگونه ارتباط مالی مجریان طرح‌های جنگلداری با ناظران تا تعیین تکلیف آنها قطع خواهد شد. بر اساس بند 9 این نامه نیز ایجاد هرگونه جاده جدید در جنگل‌های شمال کشور ممنوع و بر اساس بند 10، سازمان جنگل‌ها مکلف به تهیه و تدوین طرح صیانت و حفاظت از جنگل‌های شمال کشور و فراهم ساختن مقدمات اجرای آن می‌شود.

توقف بهره‌برداری صنعتی از جنگل‌های شمال کشور با توجه به حجم خسارت‌های وارده، اقدامی مبارک و در خور تحسین است. اما نباید فراموش کرد که خواسته کارشناسان و کنشگران حوزه محیط زیست و منابع طبیعی، نه توقف کامل اجرای طرح‌های جنگلداری، بلکه ادامه اجرای این طرح‌ها، «مشروط به اجرای طرح تنفس ده ساله جنگل‌ها» بود.

پرسش اساسی در رابطه با توقف کامل طرح‌های جنگلداری به جای پرداختن و تمرکز بر اجرای «طرح تنفس جنگل» این است که در این سال‌ها که چوب به عنوان فرآورده اصلی و اقتصادی از جنگل‌های شمال برداشت می‌شده و به بیان دیگر اجرای طرح‌های جنگلداری، دارای درآمد سرشار و توجیه اقتصادی بوده، چه بخشی از این درآمد و سود برای خود جنگل هزینه شده است و از این پس با توجه به توقف درآمد‌های جنگل، آیا برنامه و طرحی برای ادامه بذر پاشی و نهال‌کاری و عملیات آبخیزداری و فرسایش خاک و قرق و ساماندهی جنگل‌نشینان و... وجود دارد یا همه این مجموعه عملیات به دلیل توقف درآمدزایی جنگل، متوقف خواهد شد؟

از سوی دیگر، در همه این سال‌ها که صدای گوشخراش اره موتوری در بیش از یکصد حوزه آبخیز دارای طرح جنگلداری در جنگل‌های هیرکانی ـ کاسپیانی طنین‌انداز می‌شده و درختان کهنسال و تنومند این جنگل‌ها را به خاک می‌افکند، موفق به خروج بیش از 5/3 میلیون واحد دامی از جنگل‌های شمال نشدیم.از این پس چه خواهد شد؟ آیا سازمان جنگل‌ها برنامه‌ای برای اجرایی شدن بزرگ‌ترین سیاست کاری خود در بیش از یک قرن گذشته که همان طرح خروج دام از جنگل‌هاست، دارد؟

موضوع جنگل خواری و تغییر کاربری زمین‌های جنگلی شمال برای ساخت و ساز ویلا و شهرک‌های گردشگری و صنعتی نیز یکی دیگر از خسران‌هایی است که این سال‌ها با روند رو به رشد خود، آسیب‌های جدی را به ساختار زیست بوم جنگل‌های شمال وارد ساخته است. امروز از حیران تا زیارت، چشم‌انداز جنگلی که با انبوهی از سنگ و سیمان و آجر، نابود نشده باشد نمی‌توان یافت. لذا انتظار می‌رفت تا وزیر جهاد کشاورزی در کنار دستور توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال، در ارتباط با این دو مقوله مهم یعنی ساماندهی خروج دام و جنگل خواری نیز تدابیری اندیشیده و برای اجرایی شدن آن فرامینی صادر می‌کردند که اکنون جای خالی آن در ده فرمان احساس می‌شود.

حنیف رضا گلزار

عضو هیات مدیره جمعیت دیده‌بان طبیعت