نقض حقوق بشر به بهانه جنگ

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز از رژیم ضدحقوق بشر صدام حمایت کرد که جنگی را علیه مردم راه انداخت و مردم از حقوق اقتصادی مدنی خود به خاطر حمایت نادرست آمریکا از رژیم صدام محروم ماندند.

زندان‌های ابوغریب و گوانتانامو نمونه‌ای از عملکرد نادرست غرب، انگلیس و آمریکا مخصوصا آمریکا در گوانتانامو است که بازداشت‌های طولانی مدت و بدون رعایت قواعد حقوق بین‌الملل را دارد.

مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم، به بررسی برخورد دو گانه آمریکا با موضوع رعایت کردن یا نکردن حقوق بشر در برخی کشورها و علل آن پرداخته است.

عملکرد آمریکا در زمینه حقوق بشر را در کشورش چگونه ارزیابی می‌کنید. آمریکا چقدر در این زمینه موفق عمل کرده یا با شکست مواجه شده است؟

درباره رعایت حقوق بشر در کشورها نمی‌توان به صورت مطلق صحبت کرد و به عنوان مثال نمره صفر یا 20 داد. آمریکا در مقایسه با دیگران، نمره 12 را در مورد رعایت حقوق بشر در داخل کشورش می‌گیرد، به دلیل این که برخی مسائل مربوط به حقوق بشر مورد توجه این کشور قرار گرفته و برخی نه.

ازجمله موارد مثبت می‌توان به حق انتخاب در این کشور اشاره کرد. درست است که در گذشته‌ سیاهان حق رای نداشتند، اما اصلاح شده است. در این کشور هر دیدگاه سیاسی می‌تواند نوع نگاه خود را ارائه کند.

در برخی مسائل، آمریکا دچار ضعف است؛ ازجمله موضوع اعدام‌ها و مجازات کودکان. گاهی برای کودکان هم مجازات سنگین در نظر می‌گیرند. از موارد دیگر، زندان‌های این کشور است. در آمریکا یکی از بزرگ‌ترین زندان‌های دنیا وجود دارد؛ اینها مواردی است که به لحاظ عملی در آمریکا مشکل جدی دارد و غیرقابل کتمان است. برخی موارد دیگر هم وجود دارد که‌ اساسا با آن مشکل دارند یعنی به آن توجهی نکرده‌اند؛ ازجمله حقوق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی.

در آمریکا بیمه تامین اجتماعی، حق بیکاری و شغل چندان نمود ندارد و مثل دانمارک و سوئد نیست. البته اوباما سعی در جهت رفع این مشکل داشت، اما با استانداردهای جهانی فاصله دارد. همچنین آمریکا در مسائل زیست‌محیطی ضعف دارد و ازجمله کشورهایی است که در گرم شدن و آلودگی زیست‌محیطی نقش دارد که نقض حقوق بشر است. اگر این موارد زیست‌محیطی رعایت نشود، در دنیا شما را ناقض حقوق بشر می‌دانند.

آمریکا بیرون از مرزهای خود و در رفتار با سایر کشورها تا چه میزان استانداردهای حقوق بشری را رعایت می‌کند؟

رفتارهای آمریکا در خارج از کشور خود با استانداردهای بین‌المللی فاصله بسیاری دارد؛ مثلا زمانی که آمریکایی‌ها بنا به تقاضای سازمان ملل و مصوبه شورای امنیت یا خواست خودشان عملیاتی را در خارج از کشورشان انجام می‌دهند؛ مانند زمان حمله به عراق،‌ شاهد رعایت نشدن حقوق بشر از سوی سربازان این کشور در عراق بودیم.در عملیات نظامی حقوق بشر را رعایت نمی‌کنند و علاوه بر این با بازداشتی‌ها و اسرای جنگی رفتار نامناسبی دارند.

زندان‌های ابوغریب و گوانتانامو نمونه‌ای از عملکرد نادرست غرب، انگلیس و آمریکا مخصوصا آمریکا در گوانتانامو است؛ بازداشت‌های طولانی‌مدت و بدون رعایت قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه و بدون رعایت قواعد حقوق بشر.

در موارد بسیاری، شاهد رفتار دو گانه آمریکا در برخورد با کشورها در زمینه رعایت کردن یا رعایت نکردن حقوق بشر هستیم، علت رفتار دوگانه آمریکا چیست؟

در روابط خارجی، رفتار آمریکا با یک کشور ناقض حقوق بشر و حامی چگونه است: در این رابطه با استانداردهای دو گانه روبه‌رو هستیم یعنی معیارها دو گانه است. برخی کشورها ناقض حقوق بشر ولی متحد آمریکا هستند و برخی دیگر که به اندازه متحدان آمریکا ناقض نیستند از سوی آمریکا مورد انتقاد قرار می‌گیرند، در حالی که هر چند حقوق بشر را نقض کرده‌اند، اما نقضشان فاحش‌تر از نقض کشور متحد آمریکا نیست و نمونه آن اسرائیل است.

اسرائیل کشوری کودک‌کش است و در عملیات غزه نقض فاحش حقوق بشر را داشت. گزارشگر سازمان ملل که یهودی بود، اعلام کرد نقض صورت گرفته در شورای حقوق بشر و مجمع عمومی هم تصویب و قرار شد پرونده در شورای امنیت دیوان بین‌المللی کیفری مطرح شود اما آمریکا اجازه نداد زیرا اسرائیل متحدش است. آمریکا علی‌رغم اقدامات ضد حقوق بشری در عربستان ازجمله موضوع اعدام برخورد جدی نکرد و جمله‌ای به عربستان نگفت چون متحدش است. متاسفانه در سیاست خارجی آمریکا این استانداردهای دوگانه وجود دارد.

یعنی آمریکا به دنبال دستیابی به منافع خود این رفتار دوگانه را دارد؟

برخی کشورهایی که آمریکا نقض حقوق بشر را در آنها نادیده می‌گیرد، منافعی را متوجه آمریکا می‌کنند؛ مانند بحرین که برای آمریکا منافعی دارد یعنی کمک‌های اقتصادی و خریدهای نظامی وسیع از آمریکا می‌کند که به نفع اقتصاد آمریکاست، اما برخی کشورها برعکس، به این معنی که آمریکایی‌ها یا منافع آمریکایی‌ها در خدمت آن کشورهاست و آمریکا به خاطر منافع آن کشور خود را قربانی می‌کند؛ ‌نمونه آن اسرائیل است.آمریکا برای اسرائیل کمک بلاعوض می‌کند و هزینه بسیاری برای حمایت از اسرائیل می‌دهد زیرا اسرائیل لابی قدرتمندی دارد. دومین گروه دینی آمریکا یهود است که 22 درصد و لابی متنفذی است و معتقدند اسرائیل دولت یهود است و باید حمایت کنیم. این در حالی است که اسرائیل چه کمکی می‌تواند به آمریکا کند؟ آمریکایی‌ها به اسرائیل پول و اسلحه می‌دهند.

عملیات نظامی آمریکا در برخی کشورها با ادعای حمایت از حقوق بشر صورت گرفته است؟

کمتر عملیاتی را آمریکا انجام داده که با ادعای حمایت از حقوق بشر باشد. شاید در کنارش گفته باشد که به خاطر حقوق بشر است، اما مثلا دلیل اصلی حمله آمریکا به عراق و افغانستان به خاطر حملات تروریستی 11سپتامبر بوده یا درباره لیبی به خاطر حقوق بشر بوده، اما به دلیل این بوده که قذافی متحدش نبوده و عملیات در لیبی را به دلایل دیگری انجام داده است. آمریکا برای سلطه پیدا کردن از حقوق بشر استفاده می‌کند و نه با عملیات نظامی بلکه با عملیات فرهنگی این کار را می‌کند.

اگر جامعه آزاد داشته باشیم، چنین جامعه‌ای درصدد تنش با جوامع دیگر بر نمی‌آید و برای این که بتواند نگاه‌های تند و افراطی را نسبت به خود کنترل کند، معتقد است مکتب لیبرالیسم و حقوق بشر کمک می‌کند به امنیت آمریکا؛ بنابراین کشورهای دیگر را تشویق به دموکرات بودن می‌کند؛ البته در جهت منافع خود و نه منافع سایر کشورها.

باید تاکید کنم، حتی اگر حقوق بشر ابزاری در دست آمریکا باشد، اصل حقوق بشر را زیر سوال نمی‌برم زیرا نفس موضوع متوجه مردم می‌شود؛ درست است که شیطان یا آمریکا انگیزه بدی دارند، اما حقوق بشر یعنی آزادی بیان، مشارکت سیاسی، حق تامین اجتماعی و حفظ محیط زیست. حقوق بشر خوب است، اما استفاده ابزاری آمریکا و دیگران از آن بد است.

آمریکا طی سال‌های گذشته؛ قبل و پس از انقلاب چه اقدامات ضدحقوق بشری علیه ایران انجام داده است؟

آمریکا اقدامات ضدبشری بسیاری علیه ایران داشته است. مشارکت در کودتای 28 مرداد، حمایت از رژیمی که شکنجه و منع آزادی بیان و دستگاه مخوفی به نام ساواک داشته و مخالفان سیاسی و استادان و دانشجویان را سرکوب می‌کرد؛ آمریکا از چنین رژیمی حمایت می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز حمایت از رژیم ضدحقوق بشرصدام که جنگی را علیه مردم راه انداخت و به تبع آن مردم از حقوق اقتصادی مدنی خود به خاطر حمایت نادرست آمریکا از رژیم صدام محروم ماندند. بدتر از آن هدف قرار دادن و سرنگونی هواپیمای غیر نظامی ایران و نقض حقوق بین‌الملل و هوایی و حقوق بشر بود زیرا هواپیمای غیرنظامی را نباید ناو جنگی مورد هدف قرار دهد. اتفاقاتی که در هشت سال تحریم علیه ایران به وجود آمد و سبب دشواری در زندگی شهروندان غیرنظامی در ایران و سبب‌ساز نقض حقوق بشر مردم ایران شد، نمونه‌هایی است از رفتارهای آمریکا. البته در جهت کمک به حقوق بشر ایران نیز کارهایی کرده‌اند؛ بخشی از این کمک‌ها تکنیکی، فنی و ارائه تجربیات است که به سازمان ملل ارائه و آنها به ایران منتقل کرده‌اند، اما در مجموع نوع برخوردهای ضدحقوق بشری آمریکا علیه ایران بیشتر از اقدامات حمایتی این کشور است.

مریم شریف‌زاده - روزنامه‌نگار