کنترل در دست کیست؟

طی این سال‌ها همان طور که فناوری تلویزیون بارها دستخوش تحول شده و از لامپ تصویر به کریستال مایع، پلاسما و ال.ای.دی رسیده، کنترل از راه دور آن نیز یکنواخت نمانده و پیشرفت فناوری آن را بی‌نصیب نگذاشته است. با توجه به این موضوع اکنون شاهد روش‌هایی هستیم که از طریق آن با ذهن می‌توان تلویزیون را کنترل کرد، یعنی بدون این که به چیزی دست بزنید تنها با فکر کردن برنامه مورد علاقه‌تان پیدا می‌شود و به تماشای آن می‌نشینید.

تا انتهای این مطلب همراهمان باشید تا با روند تحول کنترل از راه دور تلویزیون آشنا شوید.

پیدایش کنترل از راه دور

نخستین کنترل از راه دور برای تلویزیون در سال 1950 میلادی توسط شرکت آمریکایی زنیت (Zenith) ابداع شد. این کنترل Lazy Bones نام داشت و با سیم به دستگاه وصل می‌شد. پنج سال طول کشید تا کنترل از راه دور بدون سیم توسط فرد دیگری ساخته شد که باید دقیقا مقابل گیرنده قرار می‌گرفت و توسط تاباندن اشعه نور به سلول‌های خورشیدی به کار رفته روی تلویزیون کار می‌کرد. عیب این کنترل در این بود که سلول‌های گیرنده قادر به تفکیک نور ارسالی از ریموت و نور محیط نبود. یک سال پس از آن بار دیگر زنیت دست به کار شد و کنترل بدون سیمی ساخت که از امواج فراصوت برای تغییر کانال و صدا استفاده می‌کرد. در این کنترل با فشار هر یک از کلیدها صدای متفاوتی ایجاد می‌شد که گیرنده مخصوص آن در تلویزیون از روی طول موج صدا عمل مورد نظر را دریافت می‌کرد.

سال‌ها گذشت تا اختراع ترانزیستور ساخت ریموت کنترل‌های صوتی ارزان‌تری را ممکن کرد که با ایجاد صدایی خارج از محدوده شنوایی انسان عمل می‌کرد. گیرنده این نوع ریموت یک میکروفن حساس بود که صدای فرستنده را دریافت و پیغام حاوی آن را به دستور تبدیل می‌کرد. در این روش سر و صدای اضافی محیط باعث تعویض ناگهانی کانال‌ها می‌شد و راهکار جامعی برای یک کنترل از راه دور کارآمد نبود، برای مثال صدای ساز زیلوفن باعث می‌شد کانال عوض شود!

تلاش برای ساخت کنترلی کارآمد و پیشرفته همچنان ادامه داشت تا این که سال 1973 با ظهور تله‌تکست و نیاز به عملکردهایی همچون عوض کردن صفحه‌ یا وارد کردن عدد باعث شد کنترلی برای برآورده کردن این نیاز ساخته شود. این کنترل‌ها باید کلید‌هایی با اعداد مختلف و همچنین اعمالی متفاوت می‌داشتند تا حرکت سریع در صفحات تله‌تکست ممکن می‌شد. نمونه‌های اولیه این کنترل‌ها سیم‌دار بود، بنابراین سازنده‌های تلویزیون در جهت تسهیل کار دست به کار شدند و در نهایت شرکت ITT بود که پایه‌گذار پیدایش نخستین ریموت کنترل اینفرارد (اشعه مادون قرمز) در سال 1978 شد. این حرکت باعث شد با آغاز دهه 80 میلادی ریموت کنترل‌های اینفراردی کم‌کم رایج شود و سازنده‌های گوناگون به آن روی خوش نشان دهند تا جایی که در سال 1989 یکی از سازنده‌ها تنها 6/1 میلیون کنترل مجهز به اشعه مادون قرمز فروخت.

اهمیت ریموت کنترل در آن سال‌ها به قدری بود که استیو وزنیاک، یکی از موسسان اپل، شرکتی تاسیس کرد تا فقط کنترل از راه دور بسازد. محصول این شرکت CORE نام داشت و کنترلی بود که می‌توانست سیگنال کنترل‌های دیگر را بخواند و دستگاه‌های مختلفی را از راه دور کنترل کند. این کنترل حتی این قابلیت را داشت تا به رایانه متصل شود و قابل برنامه‌ریزی بود، اما به دلیل دشواری کار با آن برای مردم عادی هیچ گاه به موفقیت تجاری در بازار نرسید.

روش کار کنترل از راه دور

سیستم به کار رفته در ریموت‌ها کنترل‌هایی که در خانه وجود دارد معمولا اشعه مادون قرمز (اینفرارد) است؛ با فشار هر دکمه روی کنترل سیگنالی منحصربه‌فرد که از پالس تشکیل شده، توسط فرستنده با یک خط نوری نامرئی از دید انسان به گیرنده ارسال می‌شود. گیرنده، سیگنال را دریافت می‌کند و با تبدیل آن به دستور مقصود مورد نیاز بیننده را اجرا می‌کند. نور مورد استفاده در این روش امواج مادون قرمز است که چشم انسان قادر به درک آن نیست، ولی می‌توان به کمک یک دوربین دیجیتال، حتی دوربین تلفن همراه این سیگنال‌ها را مشاهده کرد. نور اینفرارد خارج شده از یک ریموت کنترل همچون نورهای دیگری با طیف رنگ متفاوت با تابانده شدن در آینه منعکس می‌شود و باید گیرنده و فرستنده در یک خط قرار بگیرند.

تاثیر کنترل از راه دور در برنامه‌سازی

اختراع ریموت کنترل غیر از لذتبخش کردن لحظات نشستن پای جعبه جادو، باعث شد مدل برنامه‌سازی شبکه‌های تلویزیونی نیز دچار تحول شود. برای مثال، ریموت کنترل باعث شد بیننده بتواند براحتی به محض اتمام یک برنامه تلویزیونی کانال را عوض کند که این اتفاق شبکه‌ها را بر آن داشت تیتراژ پایانی برنامه‌هایشان را طوری بسازند که تبلیغات برنامه‌ای دیگر حین آن پخش شود و بیننده فورا شبکه را عوض نکند. همچنین پخش آگهی در وسط برنامه نیز محصول ریموت کنترل بود، زیرا کمتر بیننده‌ای پیدا می‌شد پس از پایان برنامه آگهی تماشا کند و به کانال دیگری نرود.

کاربردهای کنترل از راه دور

تلویزیون یکی از مشتری‌های پروپاقرص کنترل از راه دور است که نمونه‌ای از آن در خانه هر کدام از ما یافت می‌شود، هر چند این روزها در بیشتر خانه‌ها چند ریموت کنترل وجود دارد. با این حال استفاده از ریموت کنترل که از فناوری‌هایی غیر از مادون قرمز برای ارتباط استفاده می‌کند در جهت مصارف دیگری همچون باز و بسته کردن در پارکینگ، صنایع نظامی و فضایی، دسته کنسول‌های بازی ویدئویی و دوربین‌های عکاسی کاربرد دارد.

کنترل‌های شگفت‌آور

همچون عرصه‌های دیگری که فناوری به دل آنها نفوذ کرده و تغییرات ساختارشکن بر جای گذاشته، کنترل از راه دور تلویزیون نیز بی‌نصیب نمانده است. تلویزیون‌های جدید امروزی کنترل‌هایی دارند که دیگر نیازی به اشاره مستقیم به سمت نمایشگر ندارند، با گرفتن این کنترل‌ها به هر جهتی می‌توان صدا را کم و زیاد کرد یا به کانال مورد نظر رفت، حتی کنترل‌هایی هم وجود دارند که همچون ماوس رایانه کار می‌کنند. برای استفاده از این کنترل‌ها کافی است ریموت را به سمت تلویزیون بگیرید و همچون کسی که دارد در هوا نقاشی می‌کند دستتان را حرکت دهید.

غیر از این تلویزیون‌هایی هم وجود دارند که هوشمند هستند و یک دوربین وبکم را جایگزین کنترل از راه دور کرده‌اند. برای کنترل این تلویزیون‌ها دستتان را مقابل صفحه می‌گیرید و با حرکت دادن آن دستگاه را کنترل می‌کنید، برای مثال با بالا بردن دست صدا زیاد و پایین آوردن کم می‌شود.

کنترل‌هایی که تا کنون عنوان کردیم از فناوری‌های جالبی بهره می‌برند که در مدل‌های تلویزیون موجود در بازار وجود دارد، اما بتازگی دانشمندان نمونه اولیه‌ای از یک محصول فناورانه آینده نه‌چندان دور را ساخته‌اند که با آن می‌توان از طریق فکر کردن تلویزیون منزل را کنترل کرد. تصور کنید دیگر لازم نباشد دنبال ریموت کنترل در خانه بگردید و تنها با به سر گذاشتن یک سربند مخصوص برنامه دلخواهتان را پیدا کنید.

محققان آزمایشگاهی در انگلیس هدستی ساخته‌اند که امواج مغزی بیننده را به دستورات کنترل تلویزیون تبدیل می‌کند. این هدست امواج مغزی که توسط فعالیت‌های الکتریکی سلول‌های مغز ساطع می‌شود را دریافت کرده و آنها را به دستور تبدیل می‌کند. بیننده می‌تواند میزان تمرکزش و مقداری که لازم است تا به حد لازم برسد را روی نمایشگر مشاهده کند. زمانی که تمرکز شخص به حد لازم برسد، می‌تواند کانال عوض کند و برنامه مورد علاقه‌اش را پیدا کند. این فناوری برای افراد معلول فیزیکی با کمترین میزان تحرک بسیار مفید بوده و تنها برای فراموشکاران ساخته نشده است.

رامین فتوت/ جام‌جم