یونان مقابل اتحادیه اروپا

حزب چپگرا سیریزا تحت رهبری آلکسیس سیپراس پس از پیروزی در انتخابات بهمن سال گذشته به چالش جدی در روند همگرایی اروپایی و اجرای برنامه‌های اتحادیه اروپا با محوریت سیاست‌های آنگلا مرکل صدراعظم آلمان برای مدیریت بحران مالی تبدیل شده است. یونان بحران‌زده‌ترین کشور اروپایی در بحران مالی است که از سال 2008 اتحادیه اروپا بخصوص کشورهای حوزه یورو را به چالش انداخته است. در این میان آلمان بزرگ‌ترین کمک‌کننده به کشورهای بحران‌زده اروپایی است. اما این کمک‌ها تحت شرایط و به صورت قسطی به کشورهای بحران‌زده پرداخت می شود.

یونان ضعیف‌ترین و بحران‌زده‌ترین کشور حوزه یورو اولین کشوری بود که در سال 2010 درخواست کمک مالی کرد. این کشور با گرفتار شدن در گرداب بحران مالی با بالاترین کسری بودجه و بدهی در تاریخ خود مواجه شد. بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی و مالی یونان ورشکست و تعطیل شدند. در آن زمان حزب سوسیالیست تحت رهبری پاپاندرئو قدرت را در دست داشت. اعتراضات گسترده مردمی باعث شد پاپاندرئو جای خود را به یک نخست‌وزیر تکنوکرات بدهد. در آن زمان اظهار نظرهای زیادی از احتمال خروج یونان از حوزه یورو و تبعات منفی آن روی دیگر کشورهای بحران زده مطرح شد. این تحلیل بسیار قوی بود که خروج یونان از حوزه یورو از کمک مالی به این کشور هزینه کمتری برای اتحادیه اروپا دارد. ولی نگرانی از پیامدهای خروج یونان از حوزه یورو بر دیگر کشورهای بحران زده و مهم‌تر از آن خدشه وارد شدن به اعتبار پول واحد اروپایی باعث شد که کمک به یونان در دستور کار قرار بگیرد. دو بسته نجات مالی در فاصله دو سال به میزان 240 میلیارد یورو به تصویب رسد. یونان برای دریافت این کمک مالی ملزم به اجرای سختگیرانه‌ترین برنامه ریاضت اقتصادی شد. اجرای این برنامه ریاضتی برای هر سیاستمدار و حزبی یک نوع انتحار سیاسی است، زیرا بسرعت باعث افول محبوبیت و کنار رفتن از صحنه سیاسی برای آینده‌ای نامعلوم می شود. دو حزب سنتی محافظه کار و سوسیالیست یونان بهای سنگینی به دلیل اجرای سیاست‌های ریاضتی پرداخت کردند.

پیروزی حزب سیریزا در انتخابات پارلمانی یونان در پنچم بهمن ماه و به دست گرفتن قدرت، تغییر جدی در معادلات سیاسی این کشور است. برای اولین بار یک حزب چپگرای تند رو در این کشور به قدرت رسید.

آلکسیس سیپراس چهل ساله جوان‌ترین نخست وزیر در تاریخ این کشور است . سیپراس مطابق وعده‌های انتخاباتی‌اش خواستار تجدید نظر در شرایط پرداخت وام به کشورش و پایان دادن به برنامه‌های ریاضت اقتصادی شد. شرکای اروپایی یونان در حوزه یورو واکنش محتاطانه‌ای به این درخواست داشتند، زیرا احتمال پیروزی چپگرایان در دیگر اقتصادهای بحران زده اروپایی و درخواست‌های مشابه چپگرایان یونان بسیار زیاد است.

کشورهای حوزه یورو مهلت چهار ماهه‌ای را برای مذاکره با یونان اعلام کرده‌اند، ولی مذاکرات تاکنون دستاوردی نداشته است. در این میان چپگرایان حاکم بر یونان تلاش می کنند با دست گذاشتن روی نقاط ضعف و حساس شرکای اروپایی‌شان مواضع آنها را برای تعدیل در شرایط پرداخت وام به یونان تعدیل کنند. دولت یونان پیش از این خواستار دریافت غرامت از آلمان به‌دلیل اشغال یونان توسط نازی‌ها شده بود. مقامات دولت چپگرای یونان همچنین شرکایشان را به باز گذاشتن مرزهای خود روی مهاجران غیرقانونی برای مهاجرت به دیگر کشورها تهدید کردند. طرح خروج از یورو نیز از دیگر تهدیدهای یونان برای فشار به بروکسل و برلین بوده است.

سفر آلکسیس سیپراس به روسیه را نیز باید در همین راستا ارزیابی کرد. البته مارتین شولتز رئیس پارلمان اروپا پیش از سفر سیپراس به روسیه گفت: «یونان کشور عضو اتحادیه اروپاست و بنابراین، اگر تصور می‌کند برای دریافت کمک از روسیه می تواند بر مشکلات مالی خود فائق آید، باید بگویم که این تصور غلطی است زیرا، اتحادیه اروپا درصورتی به کمک‌های خود به یونان ادامه خواهد داد که یونان کاملا سیاست‌های اتحادیه اروپا در قبال روسیه را اجرا کند.»

اما سفر آلکسیس سیپراس به روسیه در واقع به چالش کشیدن سیاست‌های اتحادیه اروپا و در راس آنها آلمان است. موضوع تحریم‌های اقتصادی و سیاسی روسیه یک موضوع سیاسی و امنیتی برای اتحادیه اروپاست این‌که ضعیف‌ترین عضو حوزه یورو با نزدیکی به روسیه و دریافت کمک‌های مالی اهداف خود در اتحادیه اروپا را به پیش ببرد، رفتاری برخلاف روند همگرایی اتحادیه اروپاست.

مرتضی مکی / کارشناس مسائل اوراسیا