چگونه نامه​های خود را به خارج بفرستیم؟

شرکت‌های پست به دلیل قدیمی بودن ساختار و تشکیلات اداری معمولا در مقابل تغییرات خیلی مقاوم است و این موضوع فقط به کشوری مثل ایران محدود نمی‌شود. در همه جای دنیا انجام تغییرات در یک ساختار اداری قوام گرفته و تاریخی مثل اداره پست کاری مشکل و طاقت‌فرساست و شاید به همین دلیل است کـــه شرکت‌های خــصوصی پست باوجود محدود و محروم بودن از شبکه توزیع سراسری و عظیمی مثل پست‌های ملی، ناگهان وارد بازار می‌شود و با ساختار کوچک، پویا و انعطاف‌پذیر خود سهم بزرگی از بازار حمل و نقل مرسولات پستی را به دست می‌گیرد.

جدا از ماجراهای مختلفی که پست داخلی برای خود دارد و تاثیر بزرگی که این مقوله در زندگی بشر قرن گذشته ایجاد کرد، امروزه و با جهانی شدن هر چه بیشتر مردم سیاره زمین شاهد مهم شدن پست بین‌المللی مخصوصا در حوزه ارسال و دریافت بسته‌های پستی مثل سوغاتی‌ها، نمونه‌های تجاری و حتی این روزها خرید و فروش اینترنتی کالا هستیم، اینجاست که تاثیر ورود شرکت‌های خصوصی بشدت احساس می‌شود. همان‌هایی که با درک سریع تغییر شرایط دست به کار می‌شوند و با یافتن یک راهکار قانونی جدید، درهای نوینی برای کسب و کار جهانی در حوزه اینترنت باز می‌کنند و حتی اگر جایی لازم باشد با استفاده از لابی‌های قدرتمند سیاسی خود، قوانین را به‌روز می‌کنند؛ مقوله‌ای که در شرکت‌های ملی پست براحتی از کنارش گذشته و با گفتن یک نه، خیال خود را از درخواست‌های جدید مشتریان راحت می‌کنند.

در این میان شرکت پست ایران، خود روایتی هیجان‌انگیز مخصوصا در حوزه بسته‌های پستی به مقصد خارج از کشور دارد. اجازه دهید داستان ارسال و دریافت بسته‌های پستی خارجی از یکی از دفاتر پستی کشورمان را با هم بررسی کنیم.

قصد دارید برای عزیزی که خارج از ایران زندگی یا تحصیل می‌کند هدیه‌ای بفرستید یا صنعتگری هستید که می‌خواهید نمونه کالای خود را برای یک مشتری بین‌المللی ارسال کنید یا شاید تاجری باشید که قصد دارید کالای خود را از طریق وب‌سایت‌ به فروش رسانده و با پست آنها را ارسال کنید. قبل از هر چیز باید بدانید که پیشخوان پست بین‌المللی درواقع مرز خروجی کشور محسوب شده، بنابراین قبل از هر چیز به شما به چشم یک صادرکننده نگاه می‌شود. همین جاست که حضور یک نماینده از گمرک در باجه‌های پست خارجی الزامی به نظر می‌رسد و درست مانند مراحل صادرات کالا شما باید برگه‌های مخصوص گمرکی را پر کرده و به قول معروف کالای خود را اظهار کنید. سپس کالای شما توسط مسئول گمرک بازدید و در صورت بلامانع بودن به مسئول بسته‌بندی شرکت پست ارجاع می‌شود. کالا پس از بسته‌بندی و درج نشانی آماده ارسال به مقصد می‌شود.

اما ماجرا به همین سادگی که توضیح داده شد، نیست. درج نشانی گیرنده به زبان انگلیسی معمولا برای بسیاری از هموطنان مشکل است و به همین دلیل اگر فرآیند نوشتن نشانی به خودشان واگذار شود ـ کاری که در همه دنیا مرسوم است ـ تعداد بسته‌های برگشتی به دلیل ناخوانا بودن نشانی زیاد می‌شود و این خود به مفهوم ضرر و زیان برای شرکت پست است. به همین دلیل چند سالی است که شرکت پست اقدام به استخدام نیروی تایپیست کرده که وظیفه‌اش تایپ نشانی گیرنده و فرستنده به زبان انگلیسی و پرینت گرفتن از آنهاست.

نکته جالب اینجاست که باوجود دریافت همه اطلاعات از شما هنگام تایپ نشانی، در مرحله گمرک و دریافت رسید پستی، شما باید تقریبا همه آن اطلاعات را بار دیگر به شکل دستی روی برگه‌ها نوشته یا برای متصدی مربوط بخوانید تا او آنها را وارد کند. این موضوع نشان از آن دارد که پست ایران در تمام این سال‌ها نتوانسته یک سیستم رایانه‌ای یکپارچه برای مراحل کاری خود طراحی و پیاده‌سازی کند. در صورت وجود این سیستم یکپارچه رایانه‌ای، هر مشتری اداره پست می‌تواند خود شخصا و در منزل اقدام به تایپ نشانی‌های مورد نظر کند تا ضمن صرفه‌جویی در وقت، اگر لازم شد دفعه بعد بسته‌ای را از اداره پست دیگری ارسال کند، به نشانی‌های خود دسترسی داشته باشد.

در ضمن نشانی‌های تایپ شده توسط متصدی مربوط معمولا با حروف کوچک پرینت می‌شود و فاقد طرح گرافیکی مشخصی مثل کادربندی، لغتTo و From با حروف بزرگ‌تر و مشخص‌تر و بسیاری از مشخصات تصویری لازم است؛ موضوعی که با یک‌بار طراحی بسادگی قابل اعمال خواهد بود.

مشکل بعدی هنگامی رخ می‌دهد که کالاهای خود را به مامور گمرک اظهار می‌کنید. در اینجاست که باید علاوه بر نشان دادن کارت ملی خود، یک کپی از آن را نیز برای درج در پرونده به مامور گمرک ارائه دهید، اما مشکل اینجاست که شرکت پست یا اداره گمرک برای این منظور دستگاه کپی در نظر نگرفته‌ و شما باید خود‌تان به تهیه کپی اقدام کنید.

معمولا مدیران هر دفتر پستی خود با یک دفتر فنی یا شخص، قراردادی عقد می‌کند که به موجب آن، آنها یک دستگاه کپی در دفتر پست مستقر و به ازای دریافت هزینه، از کارت ملی شما کپی تهیه خواهند کرد، اما اگر به ازای هر دو بار مراجعه، یک‌بار با در بسته یا دستگاه خراب روبه‌رو شدید، اصلا تعجب نکنید. این در حالی است که اگر آن سامانه رایانه‌ای مطرح شده در مرحله قبل وجود داشت، بسادگی می‌شد با نصب یک دستگاه اسکنر یا حتی یک دوربین دیجیتال ساده، از کارت ملی عکس گرفت و تصویر آن را در پرونده الکترونیک محموله پستی ذخیره کرد و به این ترتیب ضمن افزایش سرعت اقدامات پستی، جلوی سردرگمی و کلافگی مردم نیز گرفته می‌شد. نگارنده خود بارها شاهد اجبار مراجعه‌کنندگان به خروج از اداره پست و جستجو برای یک دستگاه کپی در سطح شهر بوده است.

اگر فکر می‌کنید به حد کافی شنیده‌اید، باید بگویم که سخت در اشتباهید. بسته‌بندی خود ماجرایی بسیار جذاب و شنیدنی دارد. جعبه‌های طراحی شده توسط شرکت پست فاقد کوچک‌ترین جذابیت هنری است و به نظر می‌رسد به یکی از کارمندان آن سازمان که نقش آچار فرانسه را بازی می‌کند، گفته شده تا فردا صبح طرحی برای جعبه‌ها هم ارائه کند. در این جعبه‌ها از ساده‌تـــرین طرح جعبه‌سازی استفاده می‌شود به گونه‌ای که سرهم کردن آنها به چسب کاری فراوانی نیاز دارد. موضوعی که باعث می‌شود بسته‌بندی یکی از وقت‌گیرترین مراحل پست کالا شود.

در پایان و هنگام پرداخت پول بار دیگر شما با طراحی ضعیف سیستمی روبه‌رو می‌شوید که فرض را بر عملکرد صحیح همه اجزای خود قرار داده است. در برخی از باجه‌های پستی شما باید مبلغ ارسال بسته‌های خارجی را که معمولا خیلی هم گران می‌شود به صورت نقد پرداخت کنید و آنهایی هم که به دستگاه کارتخوان مجهز است، فقط با یک بانک کار می‌کنند و بنابراین اگر اشکالی در سامانه رایانه‌ای بانک مورد نظر رخ دهد (که اصلا هم بعید نیست) شما باید در شهر در به در به دنبال صدها هزار تومان پول نقد از یک عابربانک به عابربانک دیگر سر بزنید و جدای از معطلی، احتمال سرقت پول نقد فراوانی را که در جیب دارید نیز به جان بخرید.

اما پست بین‌المللی آن قدر هم که ما در اینجا درباره آن نوشته‌ایم بد نیست. راستش را بخواهید به‌رغم طراحی بد و ضعیف سیستمی، کارمندان شرکت پست در بیشتر قریب به اتفاق مواقع بسیار مهربان و کار راه‌انداز هستند و با توجه به این‌که خودشان به بروکراتیک بودن سیستم کاری خود واقف هستند، اگر چهره عبوث و گرفته‌ای از شما ببینند، فورا دست به کار شده و به یاری شما می‌شتابند.

از سوی دیگر و با مقایسه عملکرد شرکت پست ایران با همتایان خارجی‌اش، باید اقرار کرد که امانتداری، سرعت و دقت شرکت پست ایران نمره بسیار قابل قبولی دارد و آمار بسته‌های مفقود شده در این شرکت آن قدر پایین است که بسادگی می‌توان آن را صفر فرض کرد.

فقط ما هنوز نفهمیده‌ایم در یکی دو سال اخیر چه قانونی در سکوت تصویب شده که به شرکت پست اجازه می‌دهد وقتی یک بسته خارجی را به گیرنده ایرانی تحویل می‌دهد، از او درخواست هزینه کند؛ هزینه‌ای که وقتی برای پرداخت آن درخواست قبض می‌کنید با اکراه مامور پست مواجه می‌شوید، هرچند در انتها قبضی دریافت می‌کنید که روی آن نوشته شده شما باید بابت ارائه به گمرک و تحویل در نشانی گیرنده، هزینه پرداخت کنید. هزینه‌ای که حتما فرستنده قبلا و هنگام ارسال بسته در شرکت پست کشور خود، آن را پرداخت کرده است.

راستش را بخواهید شایعاتی هست که چون شرکت پست ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی نمی‌تواند آن پول را از کشور فرستنده بگیرد، تصمیم گرفته هزینه مربوط را از جیب گیرنده ایرانی در بیاورد. راست و دروغش با گوینده!

شهرام یزدان‌پناه / جام جم