مننژیت، خطرناک‌تر از سرماخوردگی

مننژیت بیماری خطرناکی است که در شروع با سرماخوردگی شباهت دارد و بیشتر در کودکان زیر پنج سال شایع است، اما این بیماری در کنار نشانه‌های مشابه سرماخوردگی از جمله تب، سردرد و بی‌حالی نشانه‌ای را بروز می‌دهد که به تشخیص سریع آن کمک می‌کند.

به گفته دکتر فریبا شیروانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کاری که می‌توان برای تشخیص سریع‌تر مننژیت کرد، آن است که از کودک بخواهید سرش را پایین بیاورد و چانه‌اش را به سینه‌اش بچسباند؛ اگر او نتوانست این کار را انجام دهد یا با درد زیاد این کار را انجام داد به احتمال زیاد مننژیت دارد و بلافاصله باید به پزشک مراجعه کنید. در واقع هر گاه کوچک‌ترین احتمالی از ابتلای فرزندتان به مننژیت داشتید، باید بسرعت او را نزد پزشک ببرید.

مننژیت در نتیجه التهاب و عفونت پرده‌های مغزی که سراسر مغز و نخاع را احاطه کرده است، رخ می‌دهد. در واقع، پرده یا غشایی که روی بافت مغز و طناب نخاعی را می‌پوشاند و در حد فاصل بین استخوان جمجمه و مغز یا بین مهره‌ها و نخاع قرار می‌گیرد، مننژ نام دارد و به التهاب این لایه پوشاننده مننژیت می‌گویند. عوامل ایجادکننده این بیماری شامل ویروس‌ها و باکتری‌ها از جمله باکتری هموفیلوس آنفلوآنزا و سایر عوامل مانند قارچ‌ها می‌شود.

مراقب کودکان زیر 5 سال باشید

افراد تا پنج سالگی بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین کسانی که شکستگی جمجمه دارند، افرادی که طحال‌برداری شده‌اند، افراد مبتلا به بیماری ایدز، کسانی که کاشت حلزون در گوش داشته‌اند و افرادی که مبتلا به سرطان هستند یا دچار عوارض بعد از پیوند مغز استخوان شده‌اند نیز مستعد این بیماری هستند.

دکتر شیروانی در گفت‌وگو با «جام‌جم» می‌گوید: کودک مبتلا به مننژیت اغلب تحریک‌پذیر و بی‌قرار است. در ابتدای بیماری ممکن است علائم سرماخوردگی در او ظاهر شود و ممکن است از غذا خوردن خودداری کند و اسهال و استفراغ و حساسیت به نور داشته باشد. حتی ممکن است دچار اختلالات رفتاری و اختلال خواب شود و در سطح پوستش نیز دانه‌های خونریزی‌دهنده کوچکی دیده شود. احتمال بروز اختلال تنفسی و تشنج نیز در برخی کودکان وجود دارد.

نشانه‌های مننژیت را با سرماخوردگی اشتباه نگیرید

از آنجا که در مواردی این بیماری به‌تدریج پیشرفت می‌کند و مشکلات کودک با تب و سردرد و دردهای عضلانی آغاز می‌شود، بسیاری این بیماری را با سرماخوردگی اشتباه می‌گیرند. به این علت، متخصصان بیماری‌های عفونی برای پیشگیری از اشتباه در تشخیص این بیماری، توجه به مدت زمان بروز علائم و شدت سردرد بیمار را ضروری می‌دانند. چون ممکن است کاهش هوشیاری و تشنج ناشی از ابتلا به مننژیت، فرصت کمی را برای تشخیص این بیماری ایجاد کند، بیمار باید حداکثر تا دو روز پس از شروع علائم به پزشک مراجعه کند.

وقتی مننژیت خطرناک می‌شود

به گفته دکتر شیروانی، بیماری مننژیت چرکی یا باکتریایی معمولا یک بیماری حاد با سیر پیشرفت بسیار سریع است که در بعضی موارد می‌تواند در عرض 24 ساعت بیمار را به طرف شوک و کما و در نهایت مرگ پیش ببرد و در موارد دیگر سرعت سیر بیماری در عرض چند روز وخیم می‌شود.

این فوق‌تخصص عفونی می‌افزاید: علائم بیماری شامل برخی علائم غیراختصاصی شامل تب با درجه بالا، بی‌قراری و تحریک‌پذیری، بی‌اشتهایی، استفراغ‌های مکرر و مقاوم، سردرد و سرگیجه و یکسری علائم اختصاصی شامل سفتی گردن، درد پشت و کمر، برجسته شدن ملاج شیرخوار، فلج اعصاب مغزی، بخصوص فلج ناگهانی در ناحیه چشم و صورت و در نهایت تشنج است. البته تشنج در حدود یک‌سوم بیماران مبتلا به مننژیت چرکی دیده می‌شود. بنابراین هر کودک با تب و تشنج باید حتما از نظر احتمال وجود مننژیت چرکی از سوی پزشک معاینه شود. بعلاوه، عوارض ابتلا به مننژیت می‌تواند شامل کاهش شنوایی و بینایی، اختلالات یادگیری، فلج، کاهش قدرت عضلانی، عقب‌افتادگی ذهنی و تشنج نیز بشود. حتی ممکن است آسیب‌های جدی مغزی به‌دنبال به تعویق افتادن رسیدگی و شروع درمان بیمار رخ بدهد.

دکتر شیروانی با تاکید بر این‌که برخی کودکان در معرض خطر بیشتری نسبت به این بیماری هستند، می‌گوید: کودکان مبتلا به نقص ایمنی و آنها که جراحی کاشت حلزون انجام داده‌اند و تحت درمان با داروهای کاهنده توانایی سیستم ایمنی هستند یا آنها که دچار ضربه به جمجمه و شکستگی کف جمجمه یا طحال‌برداری شده‌اند باید نسبت به ابتلا به این بیماری مراقب باشند.

مننژیت درمان می‌شود

درمان اصلی و قطعی مننژیت با منشاء میکروبی، آنتی‌بیوتیک است و در صورت شک به مننژیت، پس از انجام آزمایش‌های لازم و حتی پیش از آماده شدن جواب آزمایش‌ها باید درمان با آنتی‌بیوتیک شروع شود.

دکتر شیروانی با اشاره به این مطلب می‌افزاید: اگر جواب آزمایش‌ها مشخص کند کودک مبتلا به مننژیت ویروسی شده، آنتی‌بیوتیک‌ها قطع می‌شود و هیچ درمان دیگری بجز مسکن لازم نیست. عفونت‌های ویروسی معمولا پس از پنج تا ۱۴ روز بسته به نوع ویروس خود به خود برطرف می‌شود، ولی اگر تشخیص مننژیت میکروبی تائید شود، مصرف آنتی‌بیوتیک باید ادامه پیدا کند.

وی در پاسخ به این سوال که پیشگیری از این بیماری چگونه ممکن است، می‌گوید: واکسن‌هایی که به طور معمول استفاده می‌شود کودک را علیه بیشتر باکتری‌های عامل بیماری محافظت می‌کند، این واکسن‌ها در بسیاری از کشورهای دنیا کودکان را در سن کمتر از دو سال نسبت به این باکتری‌ها محافظت می‌کند، ولی در کشور ما هم‌اکنون این واکسن‌ها به کودکان تزریق نمی‌شود. البته راه دیگری نیز برای محافظت فرد در مقابل مننژیت باکتریال وجود دارد و آن دادن آنتی‌بیوتیک به کسانی است که با فرد مبتلا تماس نزدیک داشته‌اند، بخصوص به کودکان و بزرگسالانی که در یک خانه با وی زندگی می‌کنند یا افراد گروه پزشکی که در تماس نزدیک با بیمار هستند. البته تزریق واکسن مننژیت در مکان‌هایی که جمعیت افراد زیاد است بویژه برای حجاج و سربازان ضروری است.

پونه شیرازی / گروه سلامت