در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جشنرنگها درکردستان
منطقه کردستان سرشار از آیینهای شگفت و دوستداشتنی است؛ از ساز و آواز و رقص چوبشان بگیرید تا آیینهایی همچون پیر شالیار که هر ساله تعداد زیادی را به انگیزه دیدنشان راهی این منطقه میکند. اما یکی از شیرینترین و شادترین آیینهای آنها آیین ازدواج است. هر چند در بیشتر مناطق ایران کمتر این رسوم اجرا میشود اما هنوز هم میتوان اجرای این آیینها را در مناطقی از کردستان دید. این مراسم شامل نامزدی، روباز کردن، خرید لباس عروس، عقدکنان، تعیین زمان عروسی، حنابندان، حمامبردن عروس و شب عروسی است که هر قسمت آن با هلهله، شادی و خواندن ترانه و سرود و رقص همراه است. مراسم عروسی بویژه در میان عشایر جلوهای از رنگارنگی لباس زنان را که مملو از طلب شادی مردم و بویژه زنان عشایر است نشان میدهد. کردها عروسشان را «بوک» میخوانند و به داماد «زاوا» میگویند. در گویش شیرین کردی مهریهای که از طرف خانواده داماد به خانواده عروس داده میشود «نخت» (بهفتح نون) و شیربها «نزت» نام دارد و همچنین فرد همراه داماد که همان ساقدوش است را کردها «برازاوا» (برادر داماد) مینامند. معمولا مراسم عروسی در کردستان سه تا هفت روز در منزل داماد طول میکشد. در شب عروسی یک بانوی مسن به همراه عروس فرستاده میشود تا همدم وی باشد که به آن «سرسپی» میگویند. در این مراسم رقصهای بومی اجرا میشود و عروس و داماد هرکدام وارد حلقه رقص و «سرچوپی» که همان سردسته گروه رقص است، میشوند.
از«باترمه» تا «گنگش گیجه»
خراسان شمالی همچون دیگر مناطق ایران آداب ویژهای برای مراسم ازدواج دارد. یکی از این قومهای این منطقه که مراسم عروسی شان هنوز با همان شور و حال قدیم برگزار میشود ترکمنها هستند. در جامعه ترکمن معمولا پدر برای پسرش زن انتخاب میکند و قراردادهای مربوط به ازدواج را انجام میدهد. شیربها نیز به وسیله پدر داماد به پدر عروس داده میشود. معمولا عمههای پسر همراه با هدایایی (شیرینی یا روسری و چارقد و البته نان) که برای عروس است به خواستگاری میروند. پدر عروس نیز گوسفندی را قربانی کرده و با گوشت آن غذایی به نام «باترمه» درست کرده و از مهمانان و نیز چندنفر از همسایگان پذیرایی میکند. پدر عروس با انجام این عمل موافقت خود را با عروسی اعلام میکند. پس از آن روزی را برای بلهبرون انتخاب میکنند که در آن مقدار جهیزیه، شیربها و نحوه برگزاری جشن تعیین میشود که این مراسم در گذشته ایستماق و حالا «شب جواب» میگویند. روز مراسم زنان و دختران همراه با دست زدن و خواندن آواز (لاله شاد) که در وصف عروس و داماد است، به خانه عروس میروند. آنجا نیز نغمههای لالهخوانی ادامه دارد. در آستانه مراسم عروسی یک آیین دیگر به نام « قوده بولمه» برگزار میشود که برای عروس لباس، طلا و جواهرات و روسری و چارقد به همراه شیرینیهای محلی برده میشود. شب پیش از عروسی به نام «گنگش گیجه» یا شب مشورت نامیده میشود که افراد فامیل در خانه داماد جمع شده و برای عروسی برنامهریزی میکنند.
عروسی لرها
در میان اقوام لر، معمولا رسم بر این است که زنان فامیل دختری را برای پسر انتخاب میکنند و چند بار به خانه دختر رفت و آمد میکنند تا حرکات و رفتار او را در برخورد با مهمان و خانوادهاش مورد ارزیابی قرار دهند. پس از آن نوبت به آمد و شد ریشسفیدان است. پس از این مرحله خانواده عروس نیز شرطهای خود را برای قبول این وصلت اعلام کرده و خانواده داماد بعد از چند روز رضایت خود را به خانواده عروس اعلام میکند. یکی از آداب ویژه مردم لر که در آیینهای عروسی مردم این دیار رایج است رقص و پایکوبی به همراه بازیهای سنتی و محلی است. ساز و سماع، کمانچه و تنبک از آلات موسیقی است که در آیین عروسی لرها از آن استفاده میشود.
«شبیکجایی» بلوچها
براساس رسم بلوچها میتوان در عروسیهای کنونی نیز هشتمرحله را دید. «گِندونِن» (به کسر گاف و نون)، «هِبَرجنی» که به نوعی همان بله برون است. «بربند مال» که مراسمی برای تعیین مال عروس و مهریه است. «جُلبندی» که در آن عروس برای رفتن به مراسم عروسی بست مینشیند و نباید کسی او را در این مدت ببیند. «حِنا دوزوکی» که حنابندان غیررسمی پیش از شب حنابندان است. «حِنا راستکی» که مراسم حنابندان اصلی است. «سرآپی» یا «سرآب» و «مشاطه» که به آماده کردن عروس و داماد مربوط است و سرانجام «شب یکجایی» که در آن داماد و عروس یکخانه میشوند و زندگی مشترک از این نقطه آغاز میشود.
عروسی دیگران چگونه است ؟
مراسم گریه در چین: مراسم عروسی شادترین مراسم در هر کشوری است، اما قبیله تویجا در چین برعکس تمام دنیا شادمانی خود را در روز ازدواج با گریه نشان میدهند. آنها یک ماه قبل از مراسم ازدواج، مراسم گریه را آغاز کرده و تا فردای روز عروسی آن را ادامه میدهند. تنها چیزی که بیانگر سنت ازدواج در این قبیله است صدای شیون و گریه و زاری است که از منزل عروس به گوش میرسد.
کثیف کردن عروس در اسکاتلند: اگرچه در تمام دنیا عروسان تلاش میکنند زیباتر و تمیزتر از همیشه به نظر برسند، اما در اسکاتلند سنت ازدواج شکل دیگری دارد. در این کشور در روز عروسی سعی میکنند عروس را با گل و زباله و تخممرغ گندیده و ماهی فاسد آلوده کنند. آنها معتقدند این کار عروس را برای مقابله با سختیهای زندگی آماده میکند.
چاقی عروسها در موریتانی: بیشتر عروسها در سراسر دنیا چند ماه به مراسم عروسی باقی مانده رژیمهای لاغری را آغاز میکنند تا اندام متناسبی داشته باشند، اما در کشور موریتانی همه چیز برعکس است. در این کشور چاق بودن دختر نشان ثروت و سلامت خانوادهاش است و دختران چاق خواهان بیشتری دارند. بنابراین بیشتر دخترانی که شانس ازدواج پیدا میکنند عروسهایی چاق هستند. این مساله به قدری اهمیت دارد که برای دختران دمبخت کمپهایی درست شده که در آن دختران جوان را پروار و آماده ازدواج میکنند.
دزدیدن کفش داماد در هند: در این کشور رسم است که خانواده عروس یک لنگه از کفشهای داماد را هنگامی که وی در محراب ازدواج قرار دارد بدزدند و خانواده داماد موظف هستند که از کفشهای داماد مراقبت کنند. اگر خانواده عروس موفق به ربودن کفش داماد شوند خانواده وی باید مبلغی را پرداخته و کفش را پس بگیرند.
جوجهکُشی در مغولستان: در منطقه Duar واقع در مغولستان، عروس و داماد برای نهایی کردن تاریخ مراسم، یک جوجه مرغ را در حالی قربانی میکنند که چاقوی مورد استفاده برای این کار را به طور مشترک در دست گرفتهاند. سپس شکم جوجه را شکافته و جگر آن را در میآورند، اگر جگر جوجه سالم باشد، به این معناست که تاریخ مورد نظر مناسب است و اگر جگر حیوان، بیمار باشد، یعنی باید به فکر تاریخ دیگری بود!
عروس دزدی در آفریقا : مراسم نمادین دزدیدن عروس و گرفتن بله از او در بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی هنوز هم انجام میشود و متداول است و دامادی که بتواند عروس خود را بدزدد، با عرضه تلقی میشود و از این رو در کتابهای جامعهشناسی خانواده از نوعی ازدواج با عنوان «ازدواج ربایشی» نام برده میشود.
کتک خوردن از ماهی: در کره پس از مراسم عروسی، دوستان داماد مچ پاهای او را بسته و جورابهایش را در میآورند. سپس با ماهی به کف پاهای او میزنند تا از او برای مقابله با مشکلات زندگی مشترک، یک مرد بسازند!
نهال همراه عروس گیلانیها
عروسی در مناطق شمالی ایران به رسم و رسوم سابق برگزار میشود و هنوز هم میتوان خانوادههایی را یافت که بر طبق آیین و سنت پیشینیانشان پیوند زناشویی میبندند. در گیلان بویژه در مناطق روستایی پیوند دو خانواده اصولا با یاری و همکاری در کار و زندگی آغاز میشود. تاملی در قسمتهای مختلف این مراسم نشان میدهد که اگر چه از نظر مالی داد و ستدهایی در قالب هدایای مختلف بین دو خانواده صورت میگیرد که البته بخش عمده آن جنبه کمک به عروس و داماد را دارد اما همکاریهای افراد بسیار چشمگیر است. پسران در شالیکاری، درو شالی، کلش ریختن بام خانهها، دروگندم و دیگرکارهای کشاورزی و باغداری، دامداری، نوغان داری و ... که برعهده مردان است به کمک پدر نامزد خود به اصطلاح به یاوری میروند. دامادها معمولا این کار را بعد از ازدواج نیز ادامه میدهند. در شرق گیلان اما رسمی برای عروس است به این شکل که نهالی را که از خانه پدر عروس کندهاند همراه او میکنند و این نهال را عروس و داماد با هم در خانه داماد میکارند. در بعضی از روستاهای غرب و شرق گیلان مادر عروس پای خروسی را که از مادر داماد گرفته با رشتههای رنگین ابریشمی به پای مرغ میبندد و آن مرغ و خروس را با عروس همراه میکنند تا در خانه داماد بند از پای آن برگیرند و در لانهای که آماده کردهاند جایشان دهند.
«روسکردن»یزدیها
مراسم ازدواج در شهرها و روستاهای مختلف استان یزد با اندکی تفاوت به یکدیگر شبیه هستند. پس از خواستگاری که در قدیم حتی در حمامها انجام میشد نوبت به مراسم عقدکنان شیرین و جذاب یزدیها میرسد. در روز عقدکنان، عاقد از عروس بله را میگیرد. سپس سفره سفیدی به نشانه سپیدبختی روی سر عروس میگیرند و دو کله قند را بههم میسایند و میخوانند:
مسابم، مسابم. دخترها و زنان میپرسند چیچی مسابی؟ مهر و محبت مسابم، برای کی؟ برای عروس و دوماد.
بعد از عروس و داماد از زن و شوهران جوان دیگر نیز اسم میبرند. بعد با نخ و سوزن پارچه سفیدی را میدوزند و میخوانند:چیچی میدوزی؟مهر و محبت میدوزم ، برای کی میدوزی؟برای عروس و داماد.
به این مراسم پیش از آمدن داماد نزد عروس «روس کردن» میگویند. آنگاه داماد را کنار عروس روبهروی آیینه مینشانند. داماد رونما میدهد و خویشان عروس و داماد نیز به آن دو رونما میدهند. مادرزن حلقه انگشتر را بهدست داماد میکند و داماد هم به دست عروس حلقه میگذارد. سپس یکی از نزدیکان عروس، ظرف آبی آورده و داماد مشتی پول درون آب میریزد. آب را درون راهرو ریخته و پول را بهعنوان شگون برمیدارند. دو روز بعد دیگر اقوام عروس و داماد، لوازمی مثل ظرف و وسایل خانه را به رسم پیشکش به خانه داماد میبرند. به این پیشکشها «جاخالی» میگویند.
«درون همسری» بختیاریها
ازدواج و جشن و سرورهای مربوط به عروسی مهمترین مراسم شادی بختیاریهاست. بختیاریها معمولا به صورت « درون گروهی» عروسی میکنند و کمتر پیش آمده مرد بختیاری زنی غیربختیاری اختیار کند و البته برعکس آن. اگر چنین شود کودکان چنین ازدواجی (برون ایلی) از نظر آداب و سنن ایل، از قوم بختیاری به حساب نمیآیند. این ازدواجها معمولا در داخل گروه خویشاوندی صورت میگیرد و معمولا دختر عموها با پسرداییها و... ازدواج میکنند. بختیاریها معمولا دختران و پسران خردسال را برای تحکیم مناسبات قومی و طایفهای برای هم «نافبر» میکنند و از همان اوان کودکی نامزد یکدیگر میشوند و هنگام جوانی با یکدیگر ازدواج میکنند. در ازدواجها معمولا اصل و نسب، قدرت ایلی و خانوادگی دختر اهمیت دارد و جالب اینکه انتخاب عروس بهعهده مادر داماد است.
عسلمالی به در خانه
شیرازیها خانه داماد و عروس را برای مراسم عروسی آذین میبندند و گلدانهای سفالین که معمولا دارای گل شمعدانی است دور حوض میگذارند. کف حیاط فرش پهن میکنند و بعد از حضور همه مدعوین و گرم شدن مجلس به دنبال عروس میروند. هنگامی که عروس به خانه داماد وارد میشود یک نفر ظرفی را که درآن عسل است جلو عروس میآورد، عروس انگشتش را کمی درآن زده به در خانه میکشد و وارد میشود.
سینی دیگری که یک جلد قرآن مجید و یک ظرف و یک کاسه آب که برگ سبز یا شاخه گل در آن گذاشتهاند و یا نارنجی که در کاسه آب افتاده جلوی عروس آورده میشود.عروس قرآن را میبوسد و از زیر آن میگذرد و دیگران ظرف نقل را روی سرش میپاشند. عروس باید طوری عبور کند که پایش به ظرف اصابت کند و ظرف واژگون شود./ ضمیمه چمدان
علی محزون
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»:
گفتوگوی «جامجم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین:
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد