مو؛ رویای فراموش‌شده

الگوی ریزش مو در افراد چگونه است؟

ریزش مو به دو شکل اتفاق می‌‌افتد؛ یک نوع از آن به شکل پراکنده است و در بخشی از سر و به طور یکدست ریزش دیده می‌شود و نوع دیگر، ریزش موی تکه‌تکه یا موضعی است. یعنی یک نقطه یا چند نقطه متفاوت از سر خالی می‌شود.

علت ریزش موی پراکنده یا منتشر چیست؟

علت اصلی آن عامل آندروژنتیک است و منشأ ژنتیکی (زمینه ارثی باید باشد) و هورمونی (مردانه) دارد، اما در بعضی از خانم‌ها هم این چرخه دیده می‌شود. البته از اصلی‌ترین شکایات خانم‌ها از ریزش مو وقتی است که زایمان می‌کنند. وجود استرس، جراحی، بیهوشی و خونریزی‌های شدید ریزش مو را در زنان بیشتر می‌کند.

ریزش مو در مردان و زنان چه تفاوتی با هم دارد؟

ریزش موی آندروژنتیک در مردان تقریبا مشخص است و در بیشتر آنها شکل شناخته‌شده‌ای دارد. ابتدا دردو طرف پیشانی عقب‌رفتگی مو‌ها را می‌بینیم، بتدریج در تاج سر نیز کم پشتی آغاز می‌شود. سپس ریزش جلوی سر به پشت سر متصل شده و فرد تقریبا تمام موی خود را در ناحیه فوقانی سر از دست می‌دهد که به مرحله نهایی یعنی طاسی می‌رسد (فقط دور سر و کنار گوش‌ها مو باقی می‌ماند). این الگو ریزش موی مردانه نام دارد. در خانم‌ها ریزش موی آندروژنتیک به شکل دیگری رخ می‌دهد. خط مو سر جای خود باقی می‌ماند، تراکم موها نیز کاهش نمی‌یابد ولی وسط مو از بالای پیشانی به بعد شروع به کم‌پشتی کرده و موها نخ نما می‌شود. پس تراکم فقط در این منطقه کاهش می‌یابد. بندرت خانمی را می‌بینیم که طاسی مشابه با یک آقا داشته باشد و تمام موی سرش ریزش کند.

اما همه ریزش موها منشأ آندوژنتیک ندارند اینطور نیست؟

کاملا درست است، عوامل دخیل در ریزش مو زیاد است و پزشک باید آنها را شناسایی کرده و تصمیم مناسبی را هم اتخاذ و درمان مشخصی تجویز کند. گاهی ریزش مو بر اثر عواملی از قبیل استرس، ترس، مصرف دارو و... است. این نوع از ریزش الگوی خاصی ندارد، فقط فرد احساس می‌کند تعداد موی بیشتری را هنگام حمام رفتن یا شانه‌زدن از دست می‌دهد. این حالت برای بیماران بسیار ترسناک است. همان‌طور که اشاره شد، یکی از شایع‌ترین نوع ریزش زنانه را بعد از بارداری می‌بینیم. مثلا خانمی که دو تا سه ماه از تولد کودکش می‌گذرد، وقتی به حمام می‌رود ناگهان متوجه می‌شود موها دسته‌دسته کنده می‌شود. این حالت بر اثر استرس شدیدی است که هنگام زایمان به زن وارد می‌شود.

ریزش موی موضعی چرا اتفاق می‌افتد؟

این نوع از ریزش مو منطقه‌ای است و افراد معمولا بعد از یک حادثه پراسترس، متوجه می‌شوند مثلا یک تکه از ریش یا تکه‌ای از مو به اندازه یک سکه (کوچک‌تر یا کمی بزرگ‌تر) کاملا ریخته است. حتی گاه به طور همزمان چهار تا پنج ناحیه متفاوت از سر دچار ریزش می‌شود. بیشتر موارد بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند ولی اگر درمان نیاز باشد، می‌توان از درمان‌های تزریقی کورتونی به داخل پوست محل طاسی، موها را برگرداند.

کدام بیماری‌ها می‌توانند ریزش مو ایجاد کنند؟

بعضی از بیماری‌ها به شکل خود ایمنی به ریشه موها حمله می‌کنند و موها را به طور موضعی از بین می‌برند. گاهی هم عفونت قارچی باعث کچلی می‌شود که خوشبختانه امروزه کمتر با طاسی‌های ناشی از عفونت قارچی مواجه می‌شویم زیرا سطح بهداشت عمومی مردم بالا رفته است. قارچ ریشه مو را به طور برگشت‌پذیر و گاهی هم برگشت‌ناپذیر از بین می‌برد. عفونت‌ میکروبی نیز می‌تواند ریشه مو را تخریب کند.

تشخیص آن چگونه است؟

گاهی پزشک با دیدن الگوی ریزش و از روی شکل ظاهری مو می‌تواند علت را شناسایی کند، اما همیشه افتراق بین علت‌های گوناگون آسان نیست حتی برای مجرب‌ترین متخصصان پوست. در این موارد باید بیوپسی انجام شود. یعنی تکه‌ای از بافت گرفته شده و برای تشخیص علت به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده شود.

چه موقع بیمار باید ریزش مو را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کند؟

اغلب خانم‌هایی که به هر دلیلی به پزشک متخصص پوست مراجعه می‌کنند، در پایان از ریزش مو نیز شکایت دارند و تقریبا همه خانم‌ها در اغلب موارد رشد موی خوب و مناسبی دارند. به طور طبیعی 60 تا 70 عدد از صد هزار تار مویی که روی سر داریم دچار ریزش می‌شوند. 80 تا 90 درصد از این موها در فاز رشد قرار دارند و فقط 10 درصد در فاز استراحتند که ریزش مربوط به همین موهاست. ولی ممکن است روزانه نباشد و دو سه روز درمیان ریزش انجام شود و وقتی فرد در حمام است 150 عدد تار مو در دستانش مشاهده کند که این باعث ترس فرد می‌شود و در معاینه تراکم کاملا طبیعی است. تستی داریم که در آن دسته‌ای از مو را می‌کشیم. مقدار مویی که در دستمان باقی می‌ماند نشان‌دهنده شدت ریزش است. پس ما باید ریزش روزانه را بپذیریم. البته گاه متقاعدکردن خانم‌ها در این مورد کمی مشکل بوده و ممکن است نپذیرند.

اما ریزش‌های آندروژنتیک اصولا با ریزش‌های روزانه همراه نیست. در این نوع، مو مینیاتوریزه می‌شود. یعنی تارهای مو آنقدر نازک شده که موهای معمولی به موهای کرکی تبدیل می‌شوند و فرد کاملا طاس به نظر می‌رسد. حتی اگر به سر این افراد با بزرگنمایی نگاه کنیم، موهای کرکی را تقریبا به همان تعداد موهای اولیه مشاهد می‌کنیم.

درمان قطعی چیست، آیا می‌توانیم مانع ریزش مو شویم حتی در کسانی که دچار ریزش از نوع آندروژنتیک هستند؟

برای درمان ابتدا باید علت مشخص شود، ولی درمان‌ها متفاوتند. اگر ریزش مو آندروژنتیک باشد، با درمان‌های شناخته‌شده می‌توان سیر آن را متوقف یا کند کرد. اگر فردی درمان را با دقت انجام دهد، حتی می‌توان موهای نازک شده را به حالت اولیه بازگرداند و اگر مادام‌العمر ادامه دهد شاید هیچ‌گاه هم به مرحله طاسی نرسد. متاسفانه در کشور ما فرهنگ ادامه درمان وجود ندارد و درمان‌های ضد هورمون اصلا مورد علاقه آقایان نیست و دوست ندارند آنها را مصرف کنند و بیشتر مردها حاضرند زودتر موها را از دست بدهند تاپیوند مو انجام دهند.

پیوند مو چگونه است؟

این روش امروزه پایدارترین روش محسوب می‌شود و مورد اقبال مردم است. این پیوند از موهای پشت سر گرفته می‌شود. این موها از نظر ژنتیکی تحت تاثیر هورمون‌ها قرار ندارند. موها را به نواحی طاس منتقل می‌کنیم. موهای پیوندی مانند موهای پشت سر رشد می‌کنند و اگر بدرستی انجام شود، می‌توان شکلی کاملا طبیعی را در سر ایجاد کرد. در ریزش‌هایی که بر اثر تصادف ایجاد شده نیز می توان با پیوند، ناحیه آسیب‌دیده را ترمیم کرد. البته پیوند مو همیشه موفق نیست و برای تعداد اندکی از بیماران کار چندانی نمی‌توان انجام داد./ ضمیمه سیب

پرنیان پناهی