شعرخوانی 2200 شاعر در 20 روز

هفتمین دوره جشنواره شعر فجر در مقایسه با دوره‌های پیشین چه تفاوت‌هایی داشت؟

جشنواره شعر فجر سال 1385 در دولت نهم پایه‌ریزی شد. از آن زمان تا امروز جشنواره شعر فجر هر سال تجربه‌های نویی را کسب می‌کند و هر روز به بالندگی بیشتری می‌رسد. دو دوره اول، جشنواره غیررقابتی بود و به صورت تجلیل از شاعران بزرگ برگزار می‌شد. بعد از آن از دوره سوم تا هفتم که امسال برگزار شد، جشنواره شکل رقابتی به خود گرفت. در دوره سوم که نخستین دوره رقابتی جشنواره بود، 260 شاعر حضور داشتند. در‌حالی‌که در دوره هفتم‌ 2037 شاعر با 46851 اثر در جشنواره رقابت می‌کنند. این میزان استقبال و حضور شاعران نشان می‌دهد هر سال جشنواره موقعیت بهتری پیدا می‌کند و اعتماد شاعران و علاقه‌مندان را به خود جلب می‌کند. هر سال جشنواره با توجه به جمع‌بندی دوره‌های برگزار شده روند رو به جلوتری پیدا می‌کند. مثلا یکی از تفاوت‌های جشنواره امسال بحث تمرکز‌زدایی بود. به جای این‌که ما همه فعالیت‌ها را در تهران متمرکز کنیم، سایر استان‌ها و حتی جزایر جنوبی کشور را هم درگیر کردیم. شاهد بودید که افتتاحیه در سه جزیره خلیج‌فارس یعنی خارک، قشم و ابوموسی برگزار شد. این تمرکز‌زدایی البته در سال‌های قبل هم بود، اما با چنین کیفیتی نبود. امسال برای برگزاری جشنواره در سایر استان‌ها ما بسیاری از نهادها مثل صدا و سیما، ادارات ارشاد و همین‌طور دفتر نماز جمعه‌ها را هم درگیر کردیم.

شعرخوانی شاعران در نماز جمعه هم در‌این‌ زمینه بود؟

این به رویکرد مردمی جشنواره برمی گردد. امسال رویکرد ما مردمی بود. بر همین اساس، شاعران قبل از خطبه‌های نماز جمعه به شعرخوانی در اقصی نقاط کشور پرداختند. یکی دیگر از رویکردهای مردمی جشنواره این بود که با آموزش و پرورش شهرهای مختلف هماهنگ کردیم و شاهد شعرخوانی شاعران در هفت مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در شهرهای مختلف بودیم یا با توجه به اهانت به پیامبر اسلام(ص)، علاوه بر این‌که این موضوع را به عنوان بخش ویژه جشنواره در نظر گرفتیم، شعرخوانی‌هایی در مدح پیامبر(ص) در سراسر کشور صورت گرفت.

عنوان شده بود ‌ امسال شاهد بیشترین میزان شعرخوانی در طول برگزاری جشنواره هستیم. چه تعداد شاعر امسال در برنامه‌های مختلف جشنواره شعرخوانی کردند؟

سال گذشته 750 شاعر امکان شعرخوانی داشتند. امسال 2200 شاعر در برنامه‌های مختلف از هفدهم بهمن تا هفتم اسفند به شعرخوانی پرداختند. این نشان می‌دهد میزان شعرخوانی در جشنواره هفتم در مقایسه با دوره قبل حدود سه برابر شده است.

آیا اشعار برگزیده جشنواره در قالب مجموعه منتشر خواهد شد؟

بله. جدای از این امسال برای نخستین بار در جشنواره، کتاب شعرها و چهره‌ها را منتشر کردیم که در مراسم اختتامیه رونمایی می‌شود. در این مجموعه از حدود 80 شاعر مطرح کشور عکس‌هایی تهیه شده که همراه با زندگینامه و نمونه آثار شاعران چاپ می‌شود. البته این جلد اول کتاب است و بعدها جلدهای دوم و سوم آن هم منتشر می‌شود. تقویم شاعران نیز یکی دیگر از برنامه‌های ماست که در دست کار داریم. بر اساس آن بطور تخصصی در این تقویم به شعر می‌پردازیم. همچنین به دنبال تدوین کتابی برای معرفی 150 شاعر همراه با بیوگرافی آنها هستیم. یکی دیگر از کارهای ما این است که بر اساس قراردادی که با رادیو ملی تاجیکستان بستیم، هر روز یکی از شاعران کشورمان از این رادیو به فارسی زبانان تاجیکستان معرفی ‌ و اشعارش خوانده می‌شود.

امسال قرار است از پنج حامی شعر هم تجلیل شود. این پنج حامی چه کسانی هستند؟

یک انجمن حوزه شعر که عملکرد آن هم از نظر سیاستگذاری و هم از نظر رونق بخشیدن به ‌موضوع شعر در کشور موفق بوده باشد؛ یک برنامه پرمخاطب صدا و سیما در حوزه شعر در چند سال اخیر. یک ناشر که هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی بیشترین اهتمام را به حوزه شعر داشته باشد. همچنین یک رسانه مجازی که بیشترین توجه را به بحث شعر داشته و در عین حال پرمخاطب بوده و همین‌طور یک پژوهشگر حوزه ادبیات که در تصحیح متون ادبی و شعر شاعران کشور (چه معاصر و چه قدما) تلاش بیشتری داشته است.

سطح آثار این دوره از جشنواره چطور بود؟

اول این را بگویم که امسال ما داوری‌ها را بالا بردیم. در میان داوران چهره‌های بسیار شاخصی حضور داشتند. بسیاری از آنها دارای مدرک دکتری بودند که علاوه بر تدریس در دانشگاه، خودشان هم مجموعه شعر داشتند. چون سطح داوری‌ها بالا بود، طبیعی است‌ سطح آثاری هم که انتخاب شدند بالا بود. به لحاظ کمی هم ما نسبت به سال قبل 60 درصد و نسبت به دوره سوم جشنواره که اولین دوره رقابتی بود، 180 درصد رشد آثار داشتیم. بنده وقتی برای عرض خسته نباشید خدمت داوران بخش‌های مختلف می‌رفتم، از آنها درباره سطح آثار سوال می‌کردم. داوران اتفاق نظر داشتند که سطح آثار بسیار بالاست؛ هم به‌لحاظ فرم، هم ساختار و هم نوع نگاه شاعر. برخی داوران که در دوره‌های قبل هم داوری جشنواره را به عهده داشتند، می‌گفتند رقابت در این دوره به قدری تنگاتنگ بوده که ما نمی‌توانیم تعیین کنیم کدام اثر اول باشد، کدام دوم و کدام سوم. بنابراین برای مشخص کردن برگزیده نهایی هفت،‌هشت‌بار آثار بین داوران دست به دست شده است.

آیا از سال‌های بعد شاهد رقابتی‌شدن بخش بین‌الملل خواهیم بود؟

در بخش بین‌الملل این موضوع را در دستور کار داریم، در حال حاضر شاعران بیشتر به عنوان مهمان در جشنواره‌ها حضور دارند. در دانشگاه‌ها و مراسم اختتامیه شرکت کرده و شعرخوانی می‌کنند که البته این مهم هم دارای برکات و ثمراتی بوده است.

مهمانان، سال گذشته که به ایران آمدند از کتابفروشی‌ها و کتابخانه ملی بازدید کردند یا با شاعرانی که در تعامل بودند آشنا شدند و آثاری را تهیه و در کشور خودشان ترجمه‌ کردند. در حال حاضر، چند مورد داریم که از کشورهای مختلف آثاری را ترجمه کرده‌اند. این موضوع برای ما مفید است. اما اگر بخش بین‌المللی جشنواره رقابتی شود، مشکلات این بخش هم حل می‌شود و در آن صورت شاعرانی که به ایران می‌آیند صرفا مهمان نیستند، بلکه ما برگزیده این بخش را به ایران دعوت می‌کنیم که اثرشان قابل دفاع است.

ظاهرا یکی دیگر از مواردی که قرار است در شورا مطرح شود، بحث رقابت کتاب‌های منتشر شده شعر به جای تک‌اثر در جشنواره است. رویکرد شورا به این موضوع چگونه است؟

در جشنواره فیلم فجر همواره شاهد حضور فیلمسازان بنام هستیم که از قبل انقلاب جزو چهره‌های مطرح سینمای ایران بودند و هنوز هم هستند. آنها در همه دوره‌های جشنواره شعر فجر تمام قد با آثارشان در این جشنواره شرکت کرده‌اند. در جشنواره شعر فجر متاسفانه این‌طور نیست. شاعران پیشکسوت و مطرح که آثارشان با اقبال عمومی مواجه می‌شود در پاسخ به درخواست ما برای ارسال اثر به دبیرخانه جشنواره، کنار می‌کشند و می‌گویند بهتر است جا را برای جوانان باز کنند. به همین دلیل ما در شورای سیاستگذاری شعر وزارت ارشاد در حال بررسی این موضوع هستیم که از سال آینده فقط کتاب‌های شعر منتشر شده را در بخش رقابتی بررسی کنیم و در صورت تصویب شورا این اتفاق از سال آینده عملی می‌شود. امیدواریم در دوره‌های بعد، با رقابتی‌شدن کتاب‌های شعر در جشنواره، شاهد حضور چهره‌های مطرح شعر کشور در این جشنواره باشیم. ما بعد از جشنواره به سرعت جلسه شورای شعر را برگزار می‌کنیم تا علاوه بر جمع‌بندی نظرات شاعران و خبرنگاران، فرم‌های نظرسنجی مردمی را هم بررسی کنیم. موضوع رقابتی‌شدن کتاب‌های شعر و بخش بین‌المللی را نیز بررسی می‌کنیم. امیدواریم بتوانیم بعد از جشنواره زمینه لازم برای برگزاری جشنواره در سال‌های بعد‌ را فراهم کنیم.

سجاد روشنی ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر