در یک نظر سنجی که توسط مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران (ایسپا) صورت گرفته است آمده است: حدود 75 درصد از مردم تهران نسبت به استحکام ساختمان محل سکونت خود در برابر زلزله اطمینان ندارند.
براساس این نظر سنجی 77.3 درصد مردم نیز اعتقاد دارند که مسائل ایمنی در ساخت و سازهای شهر تهران رعایت نمی شود و 68.7 درصد میزان نظارت مهندسین ناظر بر ساخت و ساز شهری را کم ارزیابی کرده اند.
تجریبات نشان می دهد که طراحی ساختمان های برای تحمل زلزله از جمله مهمترین عوامل موثراست که علاوه بر کاهش حفظ حیات جامعه موجب پایداری سرمایه های ملی می شود.
اگر ساختمان ها برای تحمل زلزله طراحی شده باشند زلزله را از سر خواهند گذراند و خرابی های اندک آنها با صرف وقت و هزینه ای معقول قابل بهسازی بوده و بسرعت زندگی را به روال عادی خود باز می گرداند این در حالی است که بیشتر سازه های موجود در شهرهای بزرگ کشور کمتر از 30 سال عمر مفید دارند و روشها و تکنیک های کاهش خطر پذیری مقاوم سازی و سبک سازی در ساخت آنها رعایت نشده است.
دکتر حیدری نژاد رئیس مرکز تحقیقات ساختمان با انتقاد از عدم توجه به مقاوم سازی ساختمان ها در کشور در این باره می گوید در زمینه طراحی ساختمانهای مقاوم در مقابل زلزله ، آیین نامه استاندارد 2800 و مقررات ملی ساختمانی ایران وجود دارد که مصوبه هیات دولت را به همراه دارد.
این آیین نامه برای بسیاری از ساختمان ها اجباری است ، لذا اگر ساختمان ها بر اساس این آیین نامه ساخته شوند، تلفات کمتری را شاهد خواهیم بود.
اما به نظر می رسد که وجود کاستی ها در اجرای این آیین نامه سبب شده است که ربطه منطقی و مطلوب میان مسئولان ساخت و ساز با مهندسان و شهرداری به عنوان ناظر نهایی ایجاد نشود.
همچینین سید محمود حسینی رئیس پژوهشکده سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی با انتقاد از فساد موجود بر ساخت و ساز کشور بر این باور است که بحث نظارتی به صورت منبع درآمدی برای کارکنان شهر داری در آمده است.
وی در این باره می گوید کارمندان شهرداری هنگام صدور پروانه ساخت و ساز دفاتر فنی یا شرکت هایی را که با آنان در ارتباط هستند به کارفرما معرفی می کنند و با این شیوه همکاری با دفاتر فنی و شرکت های ساختمانی منبع در آمدی برای خود به وجود می آورند.
این در حالی است که طی دهه گذشته ساختمان های بلند مرتبه زیادی بدون مطالعه در کشور ساخته شده اند که از جمله می توان به بلند مرتبه سازی در تهران اشاره کرد در حال حاضر بسیاری از ساختمانهای بلند مرتبه تهران در روی گسل نیاوران واقع شده اند که این مسله مدیریت زلزله را با بحران مواجه ساخته است.
وجود بسیاری از این ساختمانها باعث شده است که فضاهای آزاد منطقه به ساختمان تبدیل شده و بافتهای متراکمی را بدون در نظر گرفتن شبکه های ارتباطی مناسب به وجود آورده است که عملیات امداد رسانی را به هنگامه مواجه با مشکل روبرو خواهد ساخت.
مقاوم سازی باید اندیشه شود
عدم توجه به وقوع زلزله نه تنها در ساخت و ساز ساختمان وجود دارد بلکه شبکه زرگراه ها و خیابان های بسیاری از شهرهای کشور پس از وقوع زلزله ای بزرگ ، دارای وضعیتی بحرانی خواهد شد.
هم اکنون بسیاری از شبکه بزرگراه ها و خیابانهای در شهرهای بزرگ کشور حتی در شرایط عادی نیز دارای مشکلات متعدد است در حالی که شبکه ترابری درون شهری نقشی تعیین کننده در موفقیت عملیات نیروهای امداد و نجات در شرایط بحرانی پس از زلزله در شهرهای بزرگ دارد.
از سوی دیگرهنگام وقوع زلزله آسیب دیدن شبکه های آب ، گاز و فاضلاب که نه تنها خیابانها و بزرگراه ها بلکه تونل های مترو را تهدید می کند و سقوط دکل های برق و مخابرات که علاوه بر امکان مسدود نمودن مسیرها، احتمال وقوع آتش سوزی را افزایش می دهد نیز قابل پیش بینی است.
عباس شفیعی معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب در این باره گفت: شبکه های آب و فاضلاب کشور بدلیل نبود طرحهای ایمنی در برابر زلزله تهدید می شود و هنوز طرح و یا دستورالعمل مشخصی در زمینه ایمنی سازی سامانه آب و فاضلاب در زمان بروز زلزله یا پس از آن تهیه نشده است.
این در حالی است که در صورت وقوع زلزله بسیاری از سدهایی که در زمان گذشته ساخته شده اند از بین خواهد رفت که خود فجایعی را به دنبال دارد.
همچنین مطالعه آسیب پذیری پالایشگاه ها؛ پمپ بنزین ها و جایگاههای انواع عرضه سوخت در کلان شهرها از جمله مسائلی است که توجه لازم به خود را می طلبد و در این میان توان آتش نشانان و تجهیزات آنها خود جای بحث دارد.
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
به نظر می رسد که زمان آن رسیده است که اقداما ت پیشگیرانه در مواجه با زلزله را جدی گرفته و در عمل و بدور از شعار پردازی و با استفاده از تجربیات کشورهای دیگر با زلزله و خطرات احتمالی آن مقابله کنیم.
از بین بردن فرهنگ سود جویی و به قولی بساز و بفروشی استفاده از مصالح خوب و رعایت دقیق استانداردهای مهندسی و سبک سازی ، جلوگیری از ساخت و سازهای بی ضابطه رعایت اصول مهندسی زلزله در طراحی ساختمان ، تحکیم بناها ی عمومی همچون دانشگاهها و مدارس و استحکام تاسیاست و زیر ساخت زیر بنایی ، افزایش امکانات کمک رسانی و امدادی ، برگزاری دوره های آموزشی در کتاب های درسی و رسانه های گروهی ، مانورهای ضد زلزله از جمله اقدامات پیشگیرانه ای است که می توان در مواجهه با زلزله آن را در نظر گرفت.
همچنین به نظر می رسد که دولت باید هرچه سریعتر نهادی مشخص را در جهت مقابله با زلزله و خطرات احتمالی آن تعیین کند تا چه قبل و چه بعد از وقوع این حادثه مرکزیت و محوریت در جهت مقابله با آن ایجاد شود.
شاید همه ضرب المثل قدیمی علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد را شنیده باشیم چرا که هرلحظه امکان وقوع حادثه عظیم در پیش است و اگر امروز اقدامی نکنیم فردا خیلی دیر است.