گل محلات، اسیر غول مشکلات

با‌این‌اوصاف، کارشناسان معتقدند سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌‌آب‌بر، کاهش وابستگی به واردات نهاده‌ها از طریق توسعه تولید داخلی و بازنگری در سیاست‌های حمایتی و صادراتی، کلید تبدیل محلات به «هلند خاورمیانه» و افزایش سهم ایران از بازار پررونق جهانی گل و گیاه است.
شهرستان محلات در استان مرکزی، نزدیک به یک قرن است که در پرورش گل‌وگیاه، به‌عنوان قطب بلامنازع تولید گل‌های زینتی ایران شناخته می‌شود. این شهرستان با تولید ۸۰درصد از گل‌های فصلی نهالستان‌های کشور، ۲۱درصد از درختان و درختچه‌های زینتی و ۱۴درصد از گیاهان آپارتمانی، سهم عمده‌ای در بازار داخلی ایران دارد و به «هلند ایران» و «شهر گل‌ها» ملقب شده است. این پیشینه شناخته شده، نشان از استعداد طبیعی منطقه و تجربه بالای اهالی آن در این صنعت‌دارد.صنعت گل به‌دلیل ماهیت نیروبر خود، از ظرفیت قابل‌توجهی در زمینه ایجاد اشتغال، به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم، برخوردار است.این صنعت فقط در استان مرکزی، به‌طور مستقیم برای هزاران نفر ایجاد شغل کرده است. فعالیت در گلخانه‌ها، مزارع باز و واحدهای تولید و تکثیر، نیازمند نیروی کار در بخش‌های مختلفی ازجمله کاشت، داشت، برداشت، بسته‌بندی و حمل‌ونقل است.
توسعه این صنعت، زنجیره‌ای از مشاغل وابسته را به حرکت درآورده است. این بخش شامل فعالیت‌های مرتبط با تامین نهاده‌ها مثل خاک، کود، سموم، طراحی و ساخت گلخانه، تجارت، بازاریابی، حمل‌ونقل و حتی گردشگری گل می‌شود که هرکدام به نوبه خود درآمد و اشتغال ایجاد می‌کنند.
   
مقاومت گل‌ها در مقابل کمبودها
هم‌اکنون از مجموع ۹۷۲ هکتار اراضی زیر کشت گل‌وگیاه محلات سالانه میلیون‌ها گل از خانواده‌های مختلف تولید و به بازارهای داخلی و خارجی ارسال می‌شود. ناگفته نماند خشکسالی‌های پی‌درپی دامن محلات را هم گرفته و موجب کاهش آب‌دهی منابع آبی در سطح شهرستان شده است. بااین‌حال، گلخانه‌داران با استفاده از روش‌های نوین آبیاری، سامانه‌های هوشمند و تجهیزات به‌روز توانسته‌اند تا حدود زیادی بر این مشکل فائق آیند و میزان بهره‌وری را افزایش‌دهند.
در همین راستا، مدیر اداره جهادکشاورزی شهرستان محلات نیز با تایید این دستاوردها می‌گوید: «این شهرستان با تولید سالانه بیش از ۴۷۲میلیون انواع گل و گیاهان زینتی اعم از گلدانی و شاخه‌بریده، به‌عنوان یکی از قطب‌های مطرح در سطح استان مرکزی و کشور در حوزه تولید و پرورش گل و گیاه شناخته می‌شود.»
عباس ارشدی با بیان این‌که این میزان تولید از ۹۷۲ هکتار از اراضی زیر کشت شهرستان به دست می‌آید، ادامه می‌دهد: «از این میزان، ۴۳۰هکتار مربوط به گلخانه‌ها و ۵۴۲هکتار دیگر به پرورش انواع درختچه‌های زینتی در فضای باز اختصاص دارد.»
به گفته این مسئول، تأمین سوخت مورد نیاز، گرانی نهاده‌ها و تورم موجود در بازار از مهم‌ترین مشکلات فعالان این بخش است. همچنین خشکسالی‌های مداوم در سال‌های اخیر تأثیر قابل‌توجهی بر روند تولید داشته و بسیاری از تولیدکنندگان را با محدودیت منابع آبی مواجه کرده است.
ارشدی تصریح می‌کند: «در زمینه تأمین سوخت، حدود ۸۰واحد گلخانه‌ای به‌دلیل عدم دریافت مجوز از سازمان نظام مهندسی کشاورزی با مشکلاتی مواجه بوده‌اند که با پیگیری‌های مستمر و برگزاری جلسات مشترک با مسئولان شهرستان مقرر شد روند صدور مجوزها تسهیل شود تا متقاضیان بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سوخت مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند.»
مهندس مرتضی جودکیان، کارشناس اقتصادی نیز معتقد است برای فائق‌آمدن بر چالش‌های حوزه تولید گل و تبدیل تهدیدها به فرصت، باید دولت و نهادهای حاکمیتی به‌صورت واقعی پای کار بیایند.
او می‌گوید: «تخصیص ارز ترجیحی برای واردات نهاده‌های اساسی، اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت به تولیدکنندگان، تسهیل مقررات صادراتی و اجرای پروژه‌های پایدار آبرسانی از اولویت‌های بهبود شرایط در دنیای گل و صادرات آن است.»
جودکیان تاکید می‌کند: «ادغام واحدهای کوچک و ایجاد کشت‌وصنعت‌های بزرگ به‌منظور کاهش هزینه‌های متوسط و افزایش قدرت رقابت و همچنین به‌کارگیری فناوری‌های نوین آبیاری و گلخانه‌ای و توسعه بازاریابی و برندسازی برای حضور قدرتمند در بازارهای بین‌المللی نیز از ضروریاتی است که باید در دستورکار باشد.»

وابستگی به واردات 
علی‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های درخشان، صنعت گل محلات با موانع متعددی روبه‌روست که توسعه پایدار آن را با تهدید مواجه کرده است.
به گفته میترا ابراهیمی، کارشناس گل و گیاهان زینتی، صنعت پرورش گل با وجود جذابیت و سودآوری خود درعین‌حال سخت و پیچیده نیز هست و اگر ظرافت‌های آن رعایت نشود، می‌تواند فعالان این عرصه را با شکست مواجه کند.
او ادامه می‌دهد: «کمبود آب و خشکسالی‌هایی که گریبان ایران را گرفته یکی از اصلی‌ترین و جدی‌ترین تهدیدات برای ادامه فعالیت این صنعت شناخته می‌شود. کاهش منابع آبی، آینده بسیاری از واحدهای تولیدی را با ابهام مواجه کرده است.»
این کارشناس گل‌های زینتی تصریح می‌کند: «بیش از ۵۰درصد از نهاده‌های مورد نیاز این صنعت، ازجمله خاک‌های ویژه، کودها و سموم خاص، از خارج تامین می‌شود. این وابستگی، تولیدکنندگان را در معرض اثرپذیری از نوسانات قیمت ارز قرار داده و هزینه‌های تولید را به‌شدت افزایش می‌دهد.»
ابراهیمی می‌گوید: «تولیدکنندگان با چالش تأمین نقدینگی ودسترسی به وام‌های بانکی باسودبالا روبه‌رو هستند. افزون‌براین، در سال‌های اخیر، نزاع دائمی میان تولیدکنندگان و نهادهای ناظر بر سر تعیین قیمت محصولات، بی‌ثباتی بازار را به دنبال داشته است.»
با توجه به تورم و افزایش قیمت‌ها در همه بخش‌های جامعه، هزینه بالای حمل‌ونقل هوایی و پیچیدگی‌های فرآیند ترخیص کالا از موانع اصلی برای توسعه صادرات غیرنفتی به شمار می‌آید وآن‌طورکه فعالان عرصه تولید گل می‌گویند، فقدان یک پایانه دائمی گل‌وگیاه نیز ازجمله چالش‌های این بخش است.
این درشرایطی است‌که بسیاری ازفارغ‌التحصیلان دانشگاهی تمایلی به کاردرمزارع وگلخانه‌ها ندارند؛به‌همین دلیل واحدهای تولیدی برای تامین نیروی انسانی خود با مشکل مواجه می‌شوندوبه استخدام نیروی کارغیربومی وپرهزینه‌ترروی می‌آورند.