روزهای داغ تلویزیون در راه است
پرونده «جام‌جم» برای سریال‌هایی که به‌زودی راهی آنتن سیما می‌‎شود

روزهای داغ تلویزیون در راه است

نقش روایتگری در تربیت کودکان

«قصه» گوهر فراموش‌شده عصر صفر و یک

ادبیات از دیرباز یکی از مهم‌ترین و متداول ‎ترین شاخه‎‌های هنر به‌شمار می‎ آمده‌ است؛ تا جایی که حتی با ظهور هنرهای جدید از رونق نیفتاده‎ و در بسیاری از موارد زیرساخت دیگر هنرهاست. قصه و قصه‌گویی، یکی از نمودهای بارز هنرهای ادبی است.
ادبیات از دیرباز یکی از مهم‌ترین و متداول ‎ترین شاخه‎‌های هنر به‌شمار می‎ آمده‌ است؛ تا جایی که حتی با ظهور هنرهای جدید از رونق نیفتاده‎ و در بسیاری از موارد زیرساخت دیگر هنرهاست. قصه و قصه‌گویی، یکی از نمودهای بارز هنرهای ادبی است.
کد خبر: ۱۴۱۳۷۳۰
نویسنده معصومه مرادی - نویسنده و استاد دانشگاه

قصه‎ منعکس‌کننده دیدگاه انسان درباره جهان و عوامل ناشناخته پیرامون او، درون او و نیز وسیله انتقال و آموزش آداب و سنن، اعتقادات و تاریخ و هویت یک نسل به نسل‌های دیگر است. با قصه نه‌تنها می‎ توان انسان را با میراث فرهنگی و آداب جامعه خود و جهان آشنا کرد و قدرت تفکرش را پرورش داد؛ بلکه می‎ توان زمینه خودسازی و جامعه ‎سازی را در او فراهم کرد.
قصه و قصه‎‌گویی عمری به درازی پیدایش زبان و گویایی انسان دارد. شرح جنگ‌ها و تکاپوهای پدران، تلاش ‎ها، دلهره ‎ها و واگویه ‎های مادران، قصه‌گویی‎ های دربار پادشاهان، نقالی افسانه‎ گویان و پرده ‎خوانان، اجرای تعزیه‌ها، روحوضی‌ها و دیگر هنرهای نمایشی نشان می‎ دهد که زندگی انسان هیچ‌گاه از قصه تهی نبوده است.

پژوهندگان بر این باورند که قصه از کلیدی ‏ترین ابزار آموزش غیر‌مستقیم در دوره‌های مختلف تاریخی بوده است. می‎دانیم که یکی از مهم‌‏ترین ابزارهای هدایت در قرآن‌کریم نیز قصه ‎گویی است و خداوند در سوره‌های متعدد قرآن از این شیوه برای بیان مقصود خود استفاده کرده است. پیامبران نیز در تربیت انسان‎ها علاوه بر تأکید بر رفتارهای صحیح انسانی- الهی در قالب الگوی رفتاری، از قصه برای جذب مردم، هدایت غیر‌مستقیم آنها و اثرگذاری بیشتر کلام‌شان استفاده کرده‌اند.
کودکان به‌دلیل ماهیت و فلسفه وجودی‌شان از اصلی‎ترین مخاطبان قصه ‎ها هستند. قابلیت همذات‌پنداری و عینی‎ سازی مفاهیم انتزاعی در این نوع ادبی، کودک را به‌طور ویژه‎ای به قصه جذب می‎‌‌کند. قصه در کنار ارضای حس کنجکاوی، قهرمان‌پروری، تخیل، تفکر و جذابیت‎‌های کلامی، به‌صورت غیر‌مستقیم با ارائه الگوهای مثبت و منفی، مبانی شناخت خوبی و بدی را در وجود کودک نهادینه و ناخودآگاه او را برای انتخاب‌های صحیح در مسیر پر‌پیچ و خم زندگی تربیت می‎کند.
قصه‎‎ ها به‌علت زیبایی و نقشی که در‌برانگیختن حس پرسشگری دارند و نیز آزادی عملی که به نویسنده، راوی و در مواردی شنونده می ‏دهند، می‎ توانند بسیاری از مفاهیم را به کودکان منتقل کنند. همچنین با توجه به جنبه غیر‌مستقیم آموزشی‌شان، نه تنها باعث جذب بهتر و سریع‎تر مفاهیم به ذهن و زبان کودک می‎شوند؛ بلکه فهم آن را عینی‌‎تر و ساده‏‌تر می‎‌سازند. به همین دلیل قصه‎گویی از مهم‌‎ترین و بنیادی‌‎ترین روش‌‎های غیر‌مستقیم برای انتقال مفاهیم به دنیای مخاطبان به‌ویژه کودکان، به‌شمار می ‎آید.
به کمک قصه می‌‎توان مفاهیم ساده، علمی، طبیعی و معنای واژگان و اصطلاحات را گاهی حتی بدون نیاز به توضیح به کودک منتقل کرد. همچنین برای پیشرفت مهارت‎های ادبی، شنیداری، دینی، روان‌شناختی و تقویت رابطه و زیرساخت ‎های اجتماعی می‌‎توان از آن بهره‏ برد.
یادآوری این نکته بجاست که با ظهور تلویزیون، رایانه و فضای مجازی، بسیاری از ما استفاده از تخیل‌مان را متوقف کرده‎ ایم؛ در حالی‌که قصه و قصه ‎گویی به دنیای خیال‌مان بال و پر می‌‎دهد.
می‎‌‌دانیم که استفاده از فانتزی در خلق داستان‌ها برای گروه‌های سنی مختلف به‌ویژه کودکان بسیار جذاب است تا جایی که این ژانر ادبی، بخش عظیمی از آثار تولیدی در حوزه‎ های مختلفی چون سینما، انیمیشن و کتاب را به خود اختصاص داده است. کودک با کمک فانتزی می‌تواند مرزهای محدود را بشکند و به دنیایی فراتر از چارچوب بسته اتاق و خانواده‌اش پا بگذارد. این مهم به رشد خلاقیت و افزایش هوش فیزیونومی کودک کمک می‌کند و در آینده از او فردی همدل، جسور و تجربه‎ گر می‌‎سازد و جرأت و جسارت اختراع، اکتشاف و هنرمندی را در او بیشتر می‎کند. استفاده از تشخیص و حیوانات مورد علاقه کودکان به شیوه متل ‎ها، فابل ‏ها و داستان‎‌های آموزنده کهن و توجه به شخصیت‎ های مختلف داستان‏‌ها و حکایات گوناگون که ارتباطی برون‎متنی بین دنیای قصه و دیگر داستان‏‌ها ایجاد می‏‌کند، از دیگر شاخصه‌های قصه‌‎هاست.
در سه سده اخیر، کشورهای متعدد با توجه به ارزش انسان و ضرورت توجه به تربیت به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی و نقش اساسی ادبیات در این گستره، کوشیده‌‎اند فعالیت‎ های خود را به‌صورت خاص در حوزه ادبیات کودک و نوجوان از‌جمله تولید محتوا برای قصه‌گویی، این گوهر فراموش‌شده در دوره مدرن معطوف کنند.
با توجه به فزونی یافتن ترجمه آثار داستانی غرب و شرق و تلاش برای تغییر نامحسوس هویت ملی در کودکان و نوجوانان، شایسته است فعالان عرصه کودک با توجه به نیازهای فعلی فرزندان ایران و در راه ترویج و تبلیغ ارزش‌‎های والای انسانی و اسلامی در فضایی فانتزی و پرکشش با تأکید بر بایسته‌‎های ادبی برای جذب حداکثری کودکان و تقویت هویت ملی آنان در تولید ادبیات کودک به گزاره‎‌های زیر توجه کنند تا بتوانند نسل نو را با درایت و همراهی از این بزنگاه تاریخی به سلامت عبور دهند و از میراث فرهنگی معنوی ایران پاسداری کنند:
امکان همذات‌پنداری با قهرمانان داستان
امکان حرکت بین متون تاریخی، ادبی و قرآنی (‌آشنایی با فرا‌داستان‎ها)
آشنا ساختن کودک با قهرمانان و نمادهای بومی و منطقه‌ای
پرداختن به داستان‎‌‌های عامه مناطق و توجه به اقلیم‎ ها و گویش‎ های مختلف ایران بزرگ
تلاش برای افزایش گنجینه واژگانی کودک
توجه به همسانی دنیای داستان با ویژگی‎ های ذهنی، کلامی و روان‌شناسی مخاطب
استفاده از ساختار داستانی مستحکم و پی‎رنگ قوی در جهت تقویت بنیادهای فکری و فلسفی کودک در گروه‎های سنی بالاتر و حرکت از قصه به سمت داستان
تقویت تخیل و افزایش حس خود‌باوری در کودک و‌...
امید است با توجه ویژه به این مهم، زمینه ‎ساز رشدی فزاینده در تمدن ایران و اسلام باشیم.

 

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰
افسانه کوهنوردی ایران

گفت‌وگو با افسانه حسامی‌فرد، اولین کوهنورد زن تاریخ‌ساز ایرانی در مسیر باشگاه هشت ‌هزاری‌ها

افسانه کوهنوردی ایران

جا مانده از نسل هوش مصنوعی

در گفت‌وگو با یک جامعه‌شناس، تهدیدات و فرصت‌های هوش مصنوعی برای خانواده‌های ایرانی را بررسی کرده‌ایم

جا مانده از نسل هوش مصنوعی

نیازمندی ها