رادیو؛ صداها و نام‌های ماندگار

برنامه‌های کمدی، موسیقی، قصه‌گویی، خبر و ... برخی از بسترهایی است که از دل آنها آواهای خوش به گوش شنوندگان می‌رسد و به این واسطه به ستاره‌های فراموش‌نشدنی بدل می‌شوند که گاهی با پایان‌گرفتن یک برنامه هم همچنان صدای‌شان در گوش‌مان زنده است و به خاطره‌ای جمعی برای مخاطبان این رسانه تبدیل شدند.

امروز که در جهان به نام این رسانه دوست‌داشتنی و فراگیر گره خورده، فرصتی است تا یادی از چهره‌های شهیر رادیو کنیم که برخی از آنها گرچه در قاب تصویر یا عرصه‌های دیگری چون دوبله هم حضور داشتند اما همواره رادیو را خانه خود می‌دانند؛ دلبستگی خود به استودیوهای صدا را ارج می‌نهند و وفای‌شان به مخاطبان این رسانه مثال‌زدنی است.

تعدادی از این صداهای ماندگار امروز دیگر در قید حیات نیستند و یادگارهای شنیدنی‌شان با ماست؛ تعدادی همچنان به فعالیت‌شان ادامه می‌دهند و ما از میان‌شان مجال داشتیم تا از برخی نام ببریم.

بانوی قصه‌گوی جعبه صدا

مریم نشیبا، دبیر جغرافیا با صدای خوشی که داشت به‌عنوان گوینده جذب رادیو شد و سال‌هاست به یکی از پیشکسوتان این عرصه بدل شده است که نام و صدایش برای مخاطبان آشناست. این گوینده به‌ویژه برای کودکان دیروز که شنونده برنامه «شب‌بخیر کوچولو» بودند حضوری خاطره‌انگیز دارد که با فضای قصه‌گویی و لحنی مادرانه درهم آمیخته و چندین دهه با شنوندگان همراهی کرده است. همچنین برنامه «گلبانگ» در شبکه رادیویی ایران هم از دیگر آثار شاخص این هنرمند محسوب می‌شود که برای مخاطبان بزرگسال روی آنتن می‌رفت. اگرچه نشیبا در تلویزیون هم با گویندگی در برنامه‌های متفاوت برای گروه‌های مختلف سنی فعالیت داشته است اما عمده فعالیت و دلیل شهرت او رادیوست و بارها در گفت‌وگوهایی که داشته از انس و الفت خود با این رسانه گفته است.

به یاد آقای ملون

دوبله، گویندگی رادیو، بازیگری سینما، تئاتر و تلویزیون، مجری‌گری و...عرصه‌هایی است که می‌توان درباره هنرنمایی زنده‌یاد منوچهر نوذری در آنها نوشت و ساعت‌ها صحبت کرد اما آنچنان که نقل است این پیشکسوت کارش را با رادیو آغاز کرده و هنوز هم یکی از ماندگارترین آثارش که بسیاری او را به همین خاطر به یاد می‌آورند، در رادیو خلق شد. اگر از شنوندگان قدیمی رادیو باشید احتمالا با خواندن این چند سطر نام «آقای ملون» به ذهن‌تان خطور کرده است. تیپی که زنده‌یاد نوذری در برنامه با قدمت «صبح جمعه با شما» در رادیو ایران به آن جان بخشید و در اذهان ماندگار شد. البته او در این برنامه چندین نقش دیگر را هم برعهده داشت و مدتی هم آن را کارگردانی می‌کرد. همان‌طور که گفتیم نوذری فعالیت هنری خود را در سال ۱۳۳۲ با گویندگی رادیو آغاز کرد و همچنین از نسل اول گویندگان تاریخ دوبله در ایران بود. پس از این با مشغول‌شدن به کارهای فنی و سپس بازیگری به سینما و تلویزیون هم رفت و در این رسانه‌ها هم درخشید.

سلام به شنونده‌های کوچولو

عذرا وکیلی، یکی از صداهای ماندگار رادیو که در سمت تهیه‌کننده هم در این رسانه فعالیت داشته کارش را از سال۱۳۴۵ در رادیو با اجرای برنامه نوجوانان شروع کرد و توانست در سال۱۳۴۸ به برنامه «قصه‌های شب» بپیوندد. او البته بیشتر با برنامه «سلام‌کوچولو» در رادیوایران شناخته می‌شود که قدمتی حدود نیم‌قرن دارد. وکیلی درباره این برنامه که برای چند نسل خاطره‌آفرینی کرد به جام‌جم گفته است: من این برنامه را سال۱۳۵۲ تحویل گرفتم. در آن مقطع زمانی بزرگ‌ترها صداسازی می‌کردند و ادای بچه‌ها را درمی‌آوردند. به یاد دارم مدیران وقت در آن سال‌ها همه برنامه‌ها را ارزیابی می‌کردند و با توجه به استعداد طرف به او تهیه و گویندگی برنامه را می‌سپردند. مسئولان وقت به من تاکید کردند در تهیه و گویندگی برنامه‌های کودک خیلی موفق خواهم بود و همین شد که تهیه‌کننده و گوینده برنامه «سلام‌کوچولو» شدم. در آن مقطع یک تابوشکنی شیرین همراه با بچه‌ها انجام دادم و توانستم از حضور بچه‌ها برای ساخت برنامه استفاده کنم. برای اولین‌بار بچه‌ها را به استودیو بردم و حتی کوچک‌ترها را روی پایم می‌نشاندم تا صدای‌شان به میکروفن برسد و بعد شروع به صحبت با آنها می‌کردم. این اتفاق در آن سال‌ها برای رادیو کاملا بیگانه بود و تصور نمی‌کردند شدنی باشد.

کتابخوانی با صدای پرصلابت

بسیاری صدای بهروز رضوی با نام اصلی محمدرضا رضوی‌نیا که به‌تازگی ۷۵ساله شد را با شخصیت‌های قصه‌های شرقی و غربی می‌شناسند که شبانه برای مخاطبان «کتاب‌شب» روایت می‌کند. هنرمندی که آوایی گرم و گیرا دارد و صلابت صدایش در ربودن حواس مخاطب مثال‌زدنی است. او سال ۴۷ پس از چند سالی قلم‌زدن برای مطبوعات، پشت میکروفن رادیو قرار گرفت و مسیری را آغاز کرد که تا امروز ادامه دارد. راهی که او را به یکی از گویندگان چهره رادیو بدل کرد و خرداد۹۹ برایش نشان درجه یک هنری را به ارمغان آورد. این گوینده پیشکسوت هرچند پا به دیگر وادی‌های هنر مثل اجرای تلویزیونی، صداپیشگی در فیلم‌ها و سریال‌ها، بازیگری در تئاتر، سینما و تلویزیون و همچنین ترانه‌سرایی هم گذاشته است اما همچنان رادیو را خانه خود و دلخواه‌ترین رسانه می‌داند و در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این پرسش که رادیو را به دوبله ترجیح می‌دهد یا خیر، گفت: من رادیو را به همه چیز ترجیح می‌دهم.

صدای استاد ادب

غلامعلی امیرنوری بیش از پنج دهه است که عمرش را در استودیوهای رادیو گذرانده. گوینده‌ای که غالب دلمشغولی‌اش ادبیات است و در این راستا برنامه‌های مختلفی اجرا کرده و حتی تدریس داشته است. این صدای ماندگار رادیو در گفت‌‎وگویی صمیمانه به جام‌جم گفته است: «معتقدم بهترین گویندگان تلویزیون، گویندگان رادیو بودند و سالم‌تر، درست‌تر و بهتر حرف می‌زدند. الان دیگر زمانی نیست که گوینده پنهان از بیننده و شنونده باشد. درمجموع معتقدم هر کاری که می‌خواهید یاد بگیرید و بعد از یادگیری عمل کنید و آن کار وسیله زندگی‌تان باشد، باید عاشقانه دوست داشته باشید. ما در همه کارها توانایی بالقوه داریم اما باید عاشق آن کار باشیم تا آن توانایی‌ها بالفعل شود.»

او همچنین درباره خاطره جمعی بسیاری از ما در زمان اذان مغرب ماه‌رمضان چنین گفت: «خاطره‌ای هم از ضبط «ربنا» دارم که جالب است. «ربنا» سال‌های اول انقلاب ضبط شد. مرحوم حسین صبحدل (موذن و تهیه‌کننده پیشکسوت رادیو) از من خواستند که همراه آقای شجریان، ربنا را اجرا کنم و این‌گونه بود که دکلمه ابتدایی ربنا را خواندم. شعر این دکلمه را آقای صبحدل از مثنوی افشاری مولانا انتخاب کرده بودند. من هم که دکلمه ربنا را خوانده‌ام و سال‌ها پخش شد، دیگر مال من نیست بلکه متعلق به رادیو و مردم است؛ درواقع آنچه که مردم دوست دارند، متعلق به آنهاست.»

چند تن از هزار

بیان کردیم که آواهای ماندگار بسیاری در رادیو متولد یا بالنده شدند و امروز نام‌شان بر تارک این رسانه می‌درخشد. برخی هم که بدرود حیات گفتند همچنان با آثارشان در اذهان شنوندگان ادامه حیات می‌دهند. زنده‌یاد فرهنگ مهرپرور یکی از این هنرمندان شاخص است که در کارنامه‌اش کارگردانی و گویندگی برنامه رادیویی طنز صبح جمعه با شما بیش از همه شهره است. او به‌جای شخصیت‌های «فسقلی»، «داوود کلک» (پسر آمیزعبدالطمع) و... در این برنامه رادیویی صحبت می‌کرد. فرهنگ، به همراه دوست قدیمی‌اش منوچهر آذری، دیگر کمدین رادیو و تلویزیون که او هم جزو چهره‌های شناخته‌شده است، برنامه‌های متعدد رادیویی و تلویزیونی را بازی کردند. صدای شنیدنی مسعود اسکویی در برنامه‌های ورزشی، آوای پرخاطره زنده‌یاد حمید عاملی در برنامه‌‎های «قصه ظهر جمعه» و «راه شب»، صدای زنده‌یاد رضا عبدی که شنوندگان رادیوایران صدای او را در قالب کاراکتر آمیز عبدالطمع در صبح جمعه با شما و «عبدل بیزینس» در «جمعه ایرانی» می‌شناختند؛ محمدرضا سرشار، علیرضا جاویدنیا، زنده‌یاد سرور پاک‌نشان و... برخی دیگر از نام‌های ماندگار هستند.