تاخت و تاز آنفلوآنزا

یک مورد خاص
در بسیاری از رسانه‌ها از شیوع آنفلوآنزای جدید با پسوند یک مورد خاص یاد شده است. به نظر می‌رسد آنفلوآنزای شایع شده امسال ویژگی‌های متفاوتی نسبت به همزاد سال‌های گذشته‌اش دارد. این نکته به صراحت در گفته‌های معاون وزارت بهداشت هم دیده می‌شود، جایی که علیرضا رئیسی عنوان کرده است «امسال بروز و شیوع آنفلوانزا نسبت به سال‌های گذشته چند تفاوت دارد: یکی این‌که میزان سرعت شیوع این بیماری بسیار شدید شد، همچنین امسال ویروس H1N1 که شدت بیماری آن کمی بیشتر است سهم بیشتری را در شیوع آنفلوآنزا به خود اختصاص داده است.» البته که نگاه دیگری در فراگیری سال‌های اخیر این بیماری هم وجود دارد ناظر بر این‌که به علت بالا رفتن تعداد افراد حساس، این بیماری حالا بیشتر به چشم می‌آید. این نگاه از جهتی مهم است که بدانیم اغلب قربانیان این ویروس در ایران را سالمندان و کسانی که‌ دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند تشکیل ‌داده است.
داوود یادگاری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم معتقد است تغییرات ژنی ویروس و سرمای زودرس از جمله دلایلی است که آمار ابتلا به این ویروس را در کشور افزایش داده است. او به جام‌جم می‌گوید: به نظر می‌رسد این روزها ویروس بیماری آنفلوآنزا به علت تغییرات آنتی‌ژن ویروس، مقداری قوی‌تر و تهاجمی‌تر شده و معدودی از افراد به خصوص گروه‌های پرخطر بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. ویروس آنفلوآنزایی که پاییز امسال در کشور شیوع یافته از دو نوع H1N1 و H3N2 است که اغلب جانباختگان ایرانی بر اثر ابتلا به نوع اول آن فوت کرده‌اند.

مراجعه دیر گروه حساس
آن‌طور که مشخص است قربانیان این بیماری را بیشتر سالمندان بالای ۶۵ سال، افرادی که بیماری زمینه‌ای مانند ناراحتی قلبی، ریوی یا دیابت دارند، خانم‌های باردار و افرادی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف شده است، تشکیل می‌دهند. آمار جانباختگان این ویروس از ابتدای سال تا کنون نشان می‌دهد اکثر کسانی که در بیمارستان‌ها بستری شده‌اند یا جان‌شان را از دست داده‌اند از این گروه‌های پرخطر بوده‌اند.
ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران البته عامل اصلی مرگ حتی در گروه‌های حساس را هم مراجعه دیرهنگام به پزشک و خوددرمانی در خانه می‌داند و می‌گوید: دو سه روز اول بیماری دوره مهمی برای درمان است که باید به پزشک مراجعه کرد، اما متاسفانه بیماران اغلب در چند روز اول به خوددرمانی می‌پردازند. پیش از این وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرده بود، داروی درمان آنفلوآنزا یعنی تامیفلو با هماهنگی مراکز بهداشت استان‌ها و شهرستان‌ها تجویز و مصرف می‌شود و مبتلایان در صورت نیاز با این دارو تحت درمان قرار می‌گیرند.

هوای آلوده و آنفلوآنزا
این درست که آنفلوآنزا یک بیماری تنفسی حاد واگیردار با منشا ویروسی است که ویروس‌های آنفلوآنزا به‌طور عمده از طریق هوا (ذرات ریز تنفسی آلوده) توسط سرفه و عطسه فرد بیمار منتقل می‌شوند، اما با تشدید آلودگی هوا شایعاتی مبنی بر تاثیر دوچندان آلودگی هوا بر افزایش ابتلا به آنفلوآنزا هم دیده می‌شود. آن‌طور که دکتر محمود سروش به ایسنا گفته است هنوز این مساله تایید نشده و ما درباره آن مطمئن نیستیم. هرچند ممکن است برخی پزشکان به آن معتقد باشند.

یک اشتباه رایج
یک کلیشه ذهنی اشتباه رایج میان مردم وجود دارد مبنی بر این که همیشه آنفلوآنزا با سرماخوردگی مساوی گرفته می‌شده است. همین کلیشه باعث شده است افراد مشکوک به ابتلا یا مبتلا شده دست به خوددرمانی بزنند. اما حالا پزشکان متخصص و مسؤولان وزارت بهداشت هشدار می‌دهند ممکن است خوددرمانی باعث کاهش برخی از علائم این بیماری شود، اما به آشکاری این بیماری را تشدید می‌کند. حتی بسیاری از افرادی که علائم ثابت این بیماری را ندارند ممکن است منتقل کننده این ویروس باشند. به گواه برخی، از آمار ارائه شده 20 تا 30 درصد افرادی که حامل ویروس آنفلوآنزا هستند، هیچ علامتی ندارند و شاید خودشان هم ندانند بیمار هستند.
بر اساس همان باور اشتباه، تجویز کورتن و آمپول دگزما رواج بیشتری داشته است، در حالی که مهدی فارسی کارشناس مسؤول آنفلوآنزای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: این اشتباه رایجی است که متاسفانه برخی پزشکان هم به اصرار بیمار، این داروها را تجویز می‌کنند. مصرف این داروها ممکن است در گروه پرخطر، علائم را کاهش دهد، اما باعث بدتر شدن بیماری شده تا جایی که مجبور به بستری کردن بیمار می‌شویم. او دیگر اشتباه رایج میان بیماران مبتلا به آنفلوآنزا را مصرف آنتی بیوتیک بدون نسخه عنوان می‌کند و می‌گوید: مصرف بی‌رویه و بدون تجویز آنتی بیوتیک، مقاومت میکروبی ایجاد می‌کند که تهدیدی برای سلامت افراد جامعه است.

پیشگیری به جای درمان
بدیهی است بهترین راه برای فرار از دست آنفلوآنزا پیشگیری از ابتلا به آن است! در این میان هم توصیه‌های فراوانی از سوی پزشکان متخصص و البته مسؤولان وزارت بهداشت منتشر شده است. هر چند این بیماری می‌تواند مرگبار باشد، اما با رعایت چند نکته می‌توان خطر ابتلا به این بیماری ویروسی را کاهش داد. از دست دادن و روبوسی تا حد امکان بکاهیم. به ویژه با افراد بیمار به هیچ عنوان دست ندهیم و روبوسی نکنیم.
در صورت داشتن علائم سرماخوردگی از حضور در اجتماعات بپرهیزیم تا دیگران را بیمار نکنیم و با استراحت و خوردن مایعات گرم به بهبود کامل برسیم. دست‌های خود را مرتب و با دقت با آب و صابون بشوییم، به ویژه وقتی از بیرون به منزل بر می‌گردیم. در مدارس سعی شود دانش آموزان مبتلا به علائم سرما خوردگی تا زمان بهبود کامل به منزل هدایت شوند، همچنین این اصل در مهدهای کودک نیز رعایت شود. در صورت بروز علائم سرماخوردگی، با مصرف مایعات سبب تسریع در بهبود بیماری شویم. در صورت شدید بودن علائم به پزشک مراجعه کنیم. استفاده از ماسک توسط بیماران به منظور پیشگیری از گسترش ویروس در جامعه توصیه می‌شود. هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان و بینی خود را با دستمال بگیریم.

ویروسی که جان می‌گیرد
به نقل از مقامات مسؤول در وزارت بهداشت تا به حال 37 نفر بر اثر ابتلا به این ویروس جان خودشان را از دست داده‌اند. آمار تازه‌ای هم همین دیروز از زبان معاون وزیر بهداشت اعلام شد مبنی بر این‌که تنها در هفته گذشته 19 نفر در سراسر کشور جان خود را از دست داده‌اند.
آن‌طور که علیرضا رئیسی در حاشیه مراسم روز جهانی ایدز اعلام کرده است تعداد افرادی که به این دلیل بستری شده‌اند هم بالغ بر 273 نفر است. در فضای مجازی هم حرف و بحث در رابطه با جانباختگان این ویروس زیاد است. به عنوان مثال بسیاری از کاربران فعال فضای مجازی خبری را مبنی بر فوت یک پزشک جراح 43 ساله به واسطه ابتلا به این ویروس دست به دست می‌کنند. همین یک مورد نشان از لزوم اطلاع‌رسانی در رابطه با این بیماری دارد. اخبار شهرهای مختلف هم حکایت از بستری و شناسایی بسیاری از مبتلایان به این بیماری دارد.
هر چند از ابتدای سال تاکنون ۳۷ نفر براثر آنفلوآنزا جان خود را از دست داده‌اند، اما آمار تفکیکی اعلام‌شده از سوی اداره‌های علوم‌ پزشکی استانی، شامل فوت ده نفر در مازندران، ده نفر در آذربایجان ‌شرقی، شش نفر در گیلان، چهار نفر در گلستان، چهار نفر در فارس، سه نفر در آذربایجان‌ غربی، دو نفر در کرمانشاه، دو نفر در بوشهر و دو نفر در سیرجان آمار فوتی‌ها را بیشتر از این تعداد نشان می‌دهد.

انتقاد به مدیریت وزارت بهداشت
برنامه کنونی وزارت بهداشت در مواجهه با شیوع این بیماری از همان ابتدای این ماجرا محدود به اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی بوده است. همین رویه البته که مورد انتقاد بسیاری هم قرار گرفته است.
در این میان مسؤولان وزارت بهداشت تنها هشدار به پیشگیری از این بیماری می‌دادند و آمارها مبتلایان و جانباختگان احتمالی را به روز می‌کردند و البته که اذعان داشتندکه در مورد واکسن انفلوآنزا در کشور کمبودی حس نمی‌شود. در میانه تکذیب کمبود واکسن آنفلوآنزا از سوی وزارت بهداشت برخی از رسانه‌ها همچنان معتقدند بسیاری از بیمارستان‌ها با کمبود این واکسن رو به رو هستند.
به باور آنها وزارت بهداشت در محاسبات خود برای توزیع واکسن دچار اشتباه شده است. رسانه‌ای شدن بخشنامه‌ای از سوی وزارت بهداشت با امضای محمد مهدی گویا مبنی بر نحوه توزیع واکسن آنفلوآنزا در تیرماه امسال هم دلیل دیگری شد تا تیغ تیز نقدها به سوی مدیریت این وزارت در مواجهه با این بیماری گرفته شود. بخشنامه‌ای که نشان می‌دهد این وزارتخانه با زدن نامه به مراکز درمانی خواستار به حداقل رساندن مصرف دارو شده است.

خوددرمانی؛ فرش قرمز برای ویروس
موضوع خوددرمانی در پروسه درمانی این بیماری به قدری خطرناک است که ممکن است دلیلی بر مرگ فرد مبتلا باشد. هر جا هم که حرف از ابتلا و شیوع این بیماری در ایران است می‌توان در حاشیه‌اش از هشدار برای خوددرمانی مطلبی به چشم دید.
محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت هم به این نکته اشاره داشته و گفته است: «افرادی که به ویروس آنفلوآنزای فصلی مبتلا می‌شوند باید به شدت از خوددرمانی پرهیز کنند چون خوددرمانی در این افراد نگران کننده و ممکن است موجب تشدید بیماری و بستری شدن آنها در بیمارستان‌ها شود همچنین مصرف آنتی بیوتیک و داروهای کورتون دار برای این بیماران، توصیه نمی‌شود چون آنفلوآنزای فصلی، یک عفونت ویروسی است و خود به خود بهبود می‌یابد، البته استفاده از استامینوفن ساده، مایعات گرم و استراحت در منزل، به این بیماران توصیه می‌شود و نیاز به مصرف داروی دیگری نیست.»
گویا افزود: «وقتی همکار پزشک ما به بیماران توصیه می‌کنند که باید در بیمارستان بستری شوند، باید حتما این کار انجام شود و وقتی پدر و مادر می‌بینند فرزند خود در مدت کوتاهی از آنفلوآنزای فصلی، بهبود پیدا می‌کند نباید بدون نظر پزشک، اقدام به بردن فرزند خود به مدرسه کنند، چون این ویروس هنوز در ترشحات تنفسی بیمار وجود دارد و ممکن است دیگر دانش آموزان را نیز به این ویروس مبتلا کند.»

میثم اسماعیلی

جامعه