چطور شهری زیست‌پذیر بسازیم؟

در واقع اگر قرار است معیاری برای زیست‌پذیری یک شهر در نظر بگیریم، باید انسان را در وسط ماجرا بگذاریم و بعد آن را بسنجیم. درست است که یک شهر زیست‌پذیر از لحاظ کارشناسی، یک‌سری شاخص‌هایی مانند دسترسی‌ها و حمل و نقل و... دارد، اما همیشه باید بیشترین حق را به انسان بدهیم.
اصل قضیه این است که اگر در همه طراحی‌ها و پروژه‌های شهری، انسان را مدنظر قرار ندهیم یا فکر نکنیم که انسان‌ها با ویژگی‌های متفاوت و در سنین مختلف و از همه مهم‌تر در شرایط متفاوت، قرار است از این فضا استفاده کنند، آن‌وقت طراحی‌ها و پروژه‌های شهری فقط جنبه زیبایی دارد، البته اگر واقعا زیبا باشد. این که می‌گوییم توجه به شرایط متفاوت یعنی در نظر بگیریم که یک زن یا مرد از کودکی تا سنین پیری در شرایط مختلف مثل ناتوانی، معلولیت، تنگی‌نفس و... قرار است در چنین شهری زندگی کنند. اگر به این مسائل توجه کردیم، آن‌وقت می‌توانیم بگوییم چنین شهری زیست‌پذیر است.
پس برای طراحی شهر و تبدیل آن به یک شهر زیست‌پذیر، باید مصرف‌کننده‌ای به نام انسان را در اولویت قرار داد. موضوع مهم در زیست‌پذیری این است که نباید فکر کرد ه انسان چند صباحی در شهر زندگی می‌کند و تمام، در صورتی که باید همه نسل‌های آینده و از همه‌ مهم‌تر، گروه‌های آسیب‌پذیر را در نظر بگیریم. در واقع شهر زیست‌پذیر، گروه‌های آسیب‌پذیر را درنظر می‌گیرد، به طوری که اگر هرکدام از فاکتورهای زیست‌پذیری شهر جابه‌جا شود، گروهی از انسان‌ها نمی‌توانند از آن فضا استفاده کنند و اینچنین معنا می‌دهد که این شهر برای یک گروه خاص، زیست‌پذیر نیست.
البته حتی که شهرهای بزرگ و موفق جهان نیز از نظر زیست‌پذیری، ویژگی‌های متفاوت و شاخص‌هایی با درجاتی مختلف دارند و این‌طور نیست که بگوییم همه فاکتورهای زیست‌پذیر بودن را شامل می‌شوند. موضوع مهم دیگر این است که برای تبدیل شهر به شهری زیست‌پذیر، فقط از نهادی مانند شهرداری نباید انتظار داشت، بلکه همه سازمان‌ها و ارگان‌ها هرکدام به نحوی در این کار نقش دارند، بعضی‌ها مستقیم و بعضی هم به صورت غیرمستقیم. یک نهاد باید سلامت اجتماعی را تامین کند و دیگری مسائل بهداشتی را به‌عهده دارد، یکی انرژی را تامین می‌کند و یکی زیرساخت‌ها را توسعه می‌دهد. در واقع ماجرا این است که همه این سازمان‌ها و نهادها باید مجموعه‌ای از خدمات را برای زیست انسان‌ها در یک سکونتگاه بزرگ ارائه دهند و هیچ‌کدام توپ مسؤولیت را به زمین دیگری نیندازند.

آذر تشکر/ کارشناس مسائل شهری