آیین مطالبه‌گری در نماز جمعه

میدان مطالبه
نماز جمعه عرصه مطالبه‌گری گروه‌های مختلف اجتماعی در حوزه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی است و در شرایط فعلی جامعه ایران می‌تواند آیینه مطالبات انقلابی مردم نیز باشد.
مقام معظم رهبری در مقام تبیین حساسیت به ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب می‌فرمایند: «نماز جمعه نسبت به اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی نیز وظیفه دارد و نماز جمعه باید به ارزش‌های اسلامی پایبندی مبتنی بر مبانی فکری و عقلی داشته باشد.»
اولویت‌های مطالبه
آرمان‌های انقلاب اسلامی، سرفصل‌های حیات جامعه ایران به شمار می‌روند و غفلت از آنها ممکن است زمینه‌های انحراف جامعه را فراهم آورد و ازاین‌روست که نماز جمعه غریو بیدارباش کارگزاران نظام به حساب می‌آید.
آنچه می‌تواند در نماز جمعه در این‌باره مورد توجه قرار گیرد، پیگیری مطالبات در اندازه‌های خرد و کلان در شهر و منطقه و دیاری است که نماز جمعه در آن برپا می‌شود. به عنوان نمونه در یک منطقه سیاحتی، آرمانی چون عدالت می‌تواند در هشدار برای پیگیری تصرف عرصه‌های عمومی چون محیط‌زیست توسط عده‌ای سودجو و رانت‌خوار بروز و ظهور یابد؛ و در یک کلان‌شهر همین شاخصه عدالت می‌تواند در مطالبه گسترش حمل و نقل عمومی و ارزان‌قیمت به منظور حمایت از اقشار آسیب‌پذیر مد نظر قرار گیرد.
مطالبه اجرای احکام اسلامی در تمام حوزه‌ها و پاسخگویی کارگزاران دولتی و حکومتی، پیشگیری از شیوع اشرافیت، و مطالبه حقوق مستضعفین و سایر آرمان‌های انقلاب اسلامی، همگی می‌تواند در نماز جمعه بروز و ظهور یابد، به شرط این‌که در ورطه دو حوزه خطرناک نیفتد:
1. سیاست‌زدگی
نماز جمعه صرفاً عرصه مطالبات سیاسی و در پی آن، هدایتگری سیاسی نیست و باید از سیاست‌زدگی در آن پرهیز کرد. رهبر معظم انقلاب در این‌باره می‌فرمایند: «ما گمان نکنیم که... در فلان مساله سیاسی روز که محل ابتلا هم هست، دادِ سخن دادیم و حرف زدیم و مطالب خودمان را با بیان شیوا بیان کردیم، قصه تمام شد؛ نه، ما هدایتگری فرهنگی را از هدایتگری سیاسی بنیانی‌تر می‌دانیم.»
2. دوقطبی‌سازی
بیان مطالبات با هدف دوقطبی‌سازی و برهم زدن وحدت جامعه اسلامی، ورطه خطرناک دیگری است که باید از آن پرهیز کرد؛ چراکه به تنگ کردن عرصه بر نمازگزاران غیرهمسو و البته اقبال‌زدایی از نماز جمعه منجر می‌شود و اینها کوچک‌ترین آفات این اشتباه کلیدی است و به تعبیر رهبری: «نماز جمعه محل وحدت است، محل جمع است، محل نزدیکی دل‌هاست» که نباید گذاشت مظهر اختلاف شود.
در هردوی این پیش‌شرط‌ها و شروطی از این دست، خطیب نماز جمعه می‌تواند پیشگام باشد و با هدایتگری خود، همچنان که نماز جمعه را دیگ جوشان مطالبات انقلابی نگاه می‌دارد، از سوی دیگر موجبات صحت عمل را نیز فراهم آورد تا در ازمنه پیش‌رو، جامعه کماکان بر مدار آرمان‌های انقلاب، در حرکت و پویا باشد و زمینه‌های انحراف در آن از میان برود.

مهدی رزاقی

پژوهشگر و فعال فرهنگی