نگاهی به کارنامه «آمانو»

آمانو قرار بود در ماه مارس سال جاری میلادی به دلیل بیماری از سمت خود کنار برود. دوره چهار ساله سوم او در این مقام در نوامبر سال ۲۰۲۱ به پایان می‌رسید. ماه سپتامبر گذشته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد آمانو تحت درمان پزشکی قرار گرفته، اما جزئیات بیماری او را اعلام نکرد. درحال حاضر از افرادی مانند رافائل گروسی، نماینده آرژانتین در آژانس یا کرنل فیروتا، رئیس دفتر رومانیایی آمانو به عنوان نامزدهای جانشینی او نام برده می‌شود.
آمانو پنجمین مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سال ۲۰۰۹ پس از محمد البرادعی بود. وی که فارغ‌التحصیل دانشکده حقوق دانشگاه توکیو بود، از سال ۱۹۷۲ (میلادی) در وزارت خارجه ژاپن مشغول به کار شد. در آوریل ۲۰۰۱ در مقام نماینده ژاپن با عنوان کارشناس دولتی در هیات سازمان ملل متحد در زمینه مسائل موشکی منصوب و درست سه ماه بعد از آن وارد گروه متخصصان سازمان ملل در زمینه مطالعات منع گسترش و خلع سلاح هسته‌ای شد. وی در سفارتخانه‌های ژاپن در ویتنام، واشنگتن و بروکسل نیز حضور داشت و همچنین یکی از اعضای هیات اعزامی ژاپن به کنفرانس خلع سلاح هسته‌ای در ژنو بود.
آمانو، هفته گذشته نیز در نشست شورای حکام با موضوع پرونده هسته‌ای ایران غایب بود. این دومین بار بود که او به دلیل مشکلات جسمی نشست‌های آژانس را از دست می‌داد. فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست ‌خارجی اتحادیه اروپا در صفحه توییتر خود با ابراز اندوه شدید از فوت آمانو نوشت: «[او] مردی با تعهد و فوق‌العاده حرفه‌ای بود و همیشه سعی می‌کرد به بی‌طرف‌ترین شکل در خدمت جامعه جهانی باشد. من هیچ‌وقت همکاری با او را فراموش نمی‌کنم.»
آمانو سال ۲۰۰۹ با حمایت آمریکا به مدیرکلی آژانس رسید. اندکی بعد در اسناد ویکی‌لیکس مشخص شد که او به واشنگتن اطمینان داده در مسأله پرونده هسته‌ای ایران «کاملا در زمین ایالات متحده» بازی کرده و تلاش می‌کند تا فشار بر جمهوری اسلامی ایران را افزایش دهد. براساس توافق هسته‌ای سال۲۰۱۵، مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وظیفه گزارش‌دهی در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و پایبندی تهران به بندهای هسته‌ای برجام را به‌عهده دارد. آمانو تا پیش از تصمیمات اخیر جمهوری اسلامی ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای در ۱۵ گزارش پیاپی از جمله پنج گزارش پس از خروج آمریکا از برجام تایید کرده بود که تهران به این توافق پایبند است. در ماه‌های گذشته آمریکا و رژیم صهیونیستی، آمانو را برای افزایش بازرسی‌ها و انتشار گزارش‌های جهت‌دار علیه برنامه هسته‌ای ایران، تحت فشار قرار داده بودند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بارها از آمانو به دلیل آنچه او بی‌توجهی به اسناد ادعایی درباره برنامه هسته‌ای ایران خوانده، انتقاد کرد.
یوکیا آمانو در ماه می ۱۹۴۶ در کاناگاوا در ژاپن متولد شده بود. وی در جریان سفر به ایران در ۱۱ تیر ۹۴ با حسن روحانی، رئیس‌جمهور و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار کرد. بعضی منابع می‌گویند مرگ وی به‌دلیل گرایش‌هایش به اروپا و حمایت‌هایش در مورد صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران مشکوک بوده و انگشت اتهام را به سمت گروه‌های جنگ‌طلب آمریکایی و لابی‌های صهیونیسم می‌گیرند.