بیماری وحشتناک که در یک قدمی خانم‌هاست

به گزارش جام جم آنلاین از باشگاه خبرنگاران جوان، سردرد، عارضه‌ای است که همه ما در زندگی آن را تجربه کرده‌ایم؛ تاکنون دانشمندان انقباض و انبساط عروق مغز را عامل بروز میگرن و علت سردرد‌های عصبی را انقباض ماهیچه‌های سر می‌پنداشتند، البته این علائم، هنوز هم به عنوان عوامل بروز سردرد مطرح است، اما محققان به تازگی دریافته‌اند که منشا بروز میگرن و سردرد‌های عصبی در مغز، مشترک است.

ساقه مغز که به عنوان سیستم ضد درد شناخته می‌شود، پشت چشم‌ها و بینی قرار گرفته که نیمکره‌های مخ را به طناب نخاعی وصل می‌کند و شامل پل مغزی، بصل النخاع و مغز میانی است؛ عصب "تری ژمینال " در سطح خارجی پل مغزی قرار گرفته که ریشه حسی دارد و در نواحی صورت، دهان و دندان، حفره بینی و ماهیچه‌های مخصوص جویدن غذا گسترده شده است.

سردرد را چگونه درمان کنیم؟

هنگام سردرد عصب "تری ژمینال " تحریک و ماده شیمیایی به نام سرتونین از آن رها می‌شود و نورون بعدی را تحریک می‌کند؛ به طور طبیعی این ماده در مقابل صدا‌های ضعیف، آشنا و مداوم نظیر موسیقی و مکالمه افراد، مانند یک صافی عمل می‌کند و میزان آن تغییر نمی‌کند، اما در برابر صدا‌های ناهنجار مثل بوق ماشین و گریه کودک واکنش نشان می‌دهد و میزان آن افزایش می‌یابد، با افزایش این ماده سیگنال‌های درد خنثی می‌شوند.

محققان با آزمایش سرتونین بر روی افرادی که از سردرد رنج می‌بردند، به این نتیجه رسیدند، افزایش این ماده مساوی است با کاهش سردرد و بالعکس، بنابراین کمبود این ماده عامل اصلی بروز سردرد‌های عصبی و میگرن است؛ آن‌ها همچنین دریافتند که فقدان این ماده موجب افسردگی و بی خوابی می‌شود.

بهترین راه کنترل و درمان سردرد، شناخت عوامل بروز آن است؛ با تحقیقی که بر روی ۱۹۹ نفر از افراد مبتلا به سردرد‌های مزمن صورت گرفت، علل بروز سردرد، اضطراب و نگرانی، خشم، متابولیسم بدن سوخت و ساز سلولی، (Glare) نوعی اختلاف بینایی، عوامل ژنتیکی و استرس زا ذکر شد، اکنون به بررسی بعضی از عوامل شناخته شده که نقش اصلی در بروز سردرد ایفا می‌کنند، می‌پردازیم.

سردرد تنشی چه علائمی دارد؟

اگر چه بیمارانی که به سردرد تنشی مبتلا هستند اغلب احساس تنش عضلانی (Muscular Tension) را گزارش می‌دهند، ولی هیچگونه شواهد واضحی برای ارتباط این گرفتگی و تنش عضلانی، با سردرد در بیماران وجود ندارد؛ گمان می‌رود، بروز این سردرد احتمالاً به علت تغییرات مواد شیمیائی مغزی است که باعث ایجاد درد به دلیل تأثیر در عروق و اعصاب اطراف مغز می‌شود، این مکانیسم ایجاد سردرد مشابه مکانیسم ایجاد سردرد میگرنی است.

سردرد تنشی معمولاً بعد از ظهر یا ساعات اولیه غروب ایجاد و شدت آن در طول زمان کم و زیاد می‌شود؛ علامت اصلی این سردرد معمولاً احساس سفتی اطراف سر است مثل اینکه دور سر را با یک باند یا پارچه محکم ببندند یا اینکه سر را بین یک گیره آهنگری قرار و محکم فشار دهند، گردن و عضلات شانه اغلب سفت است و در هنگام لمس دردناک هستند، سایر علائم شامل اختلال در تمرکز و اختلال در خواب است.

بعضی از بیماران همزمان علائم سردرد تنشی و سردرد میگرنی را با هم دارند؛ این حالت که شیوع کمتری دارد به این صورت رخ می‌دهد که سردرد آن‌ها با نور‌های درخشان و صدای بلند بدتر می‌شود، اما نوع سر درد آن‌ها مداوم و غیر ضرباندار بوده که مشخصه سردرد تنشی است یعنی خصوصیات هر دو نوع سردرد را با هم دارد.

هیچ تست اختصاصی برای تائید تشخیص این نوع سر درد وجود ندارد و براساس علائم بیمار، تاریخچه پزشکی وی و معاینات فیزیکی تشخیص داده می‌شود، البته در بعضی از بیماران ممکن است CT اسکن یا MRI (در صورتیکه سردرد با علائم غیر معمول و غیر منتظره همراه باشد) درخواست شود تا بعضی از تشخیص‌های مهم از قلم نیفتند، یک دوره سردرد تنشی ممکن است فقط چند ساعت طول بکشد یا گاهی یک روز و حتی بیشتر ادامه یابد.

سردرد مزمن تنشی به سردردی گفته می‌شود که قسمتی یا تمام طول روز و در اکثر روز‌های هفته فرد را درگیر کند اگر چه شدت آن می‌تواند کم و زیاد شود و در طول زمان تغییر کند.

چرا دچار سردرد می‌شویم؟

فهیمه وهبی زاد متخصص مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه تهران با اشاره به علت سردرد‌های تنشی، اظهار کرد: سردرد تنشی که در گذشته به آن سردرد عصبی می‌گفتند شایع‌ترین نوع سردرد اولیه است؛ این سردرد بیشتر در خانم‌ها دیده می‌شود و علت‌های مختلفی دارد.

وی ادامه داد: در بعضی موارد گیرنده درد عضلات صورت فعال می‌شود و طولانی شدن حساسی این گیرنده درد باعث افزایش حساسیت به درد در راه‌های عصبی مرکزی می‌شود.

وهبی زاد گفت: در گذشته علت سردرد تنشی انقباض عضلات گردن را سردرد می‌دانستند.

این متخصص مغز و اعصاب با اشاره به اینکه سردرد تنشی به سه دسته تقسیم می‌شود، گفت: در دسته اول بیمار به ندرت حدود ۱ بار در ماه دچار سردرد می‌شود، در دسته دوم فرد به صورت مکرر به مدت ۲ هفته در ماه سردرد دارد و در دسته سوم بیمار دچار سردرد مضمن به مدت ۲ هفته در ماه است.

وی گفت: طبق مطالعات انجام شده سردرد مضمن در خانم‌ها شایع‌تر است و مکانیسم افزایش حساسیت به درد راه‌های عصبی مرکزی در آن دخیل هستند؛ گاهی زمینه ژنتیکی برای سردرد تنشی مطرح می‌شود.

وهبی زاد تاکید کرد: کسانی که سردرد تنشی مضمن دارند افراد درجه یک آن‌ها سه برابر دچار سر درد تنشی می‌شوند؛ برخی عوامل باعث افزایش فرکانس سردرد تنشی در ماه می‌شود که از مهم‌ترین عوامل می‌توان به استرس، مشکلات عصبی و نارضایتی شغلی اشاره کرد.

این متخصص مغز و اعصاب افزود: برخلاف سردرد میگرنی، سردرد تنشی به غذا، گرسنگی و بو حساس نیست؛ سردرد تنشی در صورتی که در دو طرف سر و بدون ضربان باشد، مبهم و فشاردهنده از متوسط تا شدید ظاهر می‌شود.

وی گفت: بیمار همزمان احساس درد وناراحتی بر عضلات گردن و شانه دارند، همچنین گاهی احساس بزرگی سر یا احساس کشیدگی طنابی به دور سر می‌کنند علائم دیگر مانند تهوع، استفراغ و حساسیت به نور در این بیماران مشاهده نمی‌شود.

وهبی زاد با اشاره به راه‌های درمانی سردرد تنشی گفت: با توجه به خفیف تا متوسط بودن سر درد گاهی بیماران با یک مسکن بدون نسخه شدت سردرد را کاهش می‌دهند، همچنین سردرد تنشی که به ندرت در ماه اتفاق می‌افتد را می‌توان با مسکن ساده درمان کرد، ولی در مواردی که سردرد با فرکانس بیشتری است نیاز به درمان نگهدارنده دارد.

این متخصص مغز واعصاب افزود: همانطور که ذکر شد سر درد به دنبال استرس و مسائل عصبی بیشتر می‌شود لذا درمان‌های غیر دارویی مثل تکنیک‌های تن آرامی (Relaxation)، اصلاح آداب رفتاری، اصلاح خواب، تغذیه، ورزش منظم و اجتناب از موقعیت‌های استرس زا می‌تواند به جلوگیری از بروز سردرد تنشی کمک کند؛ در بعضی از بیماران تجویز روزانه بعضی از داور‌ها نیز می‌تواند کمک کننده باشد که مهمترین دارو ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای است که برای جلوگیری از ایجاد سردرد تنشی مصرف می‌شود و حتی در کسانی که مبتلا به افسردگی نیستند این دارو‌ها در کنترل حملات سردرد مؤثر هستند.

وی یادآوری کرد: در صورتی که سردرد همراه با علائمی دیگری باشد یا شدت آن زیاد شود توصیه می‌شود حتما به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا علت ثانویه سردرد بررسی شود.