ریخت و پاش بادآورده‌ها

یکی از مصداق‌های این مساله را این روزها بویژه در شبکه نمایش خانگی شاهد هستیم. مدیوم و رسانه‌ای که با نیتی خوب آغاز به کار کرد و قرار بود در رقابتی سالم یاریگر سینمای ایران باشد، حالا مدتی است که خواسته یا ناخواسته به سینما، پشت پا می‌زند و باعث بروز اختلافات و حاشیه‌هایی جدی و اساسی شده است.

شبکه نمایش خانگی در این چند سال اخیر، تمرکز خود را روی تولید سریال گذاشته است؛ سریال‌هایی که بعضی از آنها در نگاه اول کنجکاوی برانگیز به نظر می‌رسند و مخاطبانی را برای تماشا جذب می‌کنند، اما در عمل می‌بینیم غالب آنها فقط در سطح جذاب هستند و در ادامه چیز دندانگیری برای پیگیری ندارند.

سریال‌های شبکه نمایش خانگی به جای کمک به سینما و تلویزیون و ایجاد رقابت با این دو رسانه تاثیرگذار، در چند زمینه نتیجه معکوس داده‌اند. تصور نادرست فضای بازتر این شبکه نسبت به مدیوم تلویزیون و رسانه ملی، باعث برخی هنجارشکنی‌ها و گذر از خطوط قرمز در بعضی از سریال‌های شبکه نمایش خانگی شده که در کلیت یک ولنگاری فرهنگی را شکل می‌دهد. این مساله باعث می‌شود برخی مخاطبان، توقع تماشای همین تابوها را از رسانه ملی داشته باشند.

ضربه شبکه نمایش خانگی اما به سینما جنس دیگری دارد؛ ضعف و ساده‌انگاری بیشتر سریال‌های این شبکه و کیفیت پایین و ساختار ضعیف آنها به سینما هم راه پیدا کرده و باعث می‌شود، برخی سازندگان آثار سینمایی با استناد به موفقیت نصفه نیمه سریال‌های شبکه نمایش خانگی، به همان مسیر در فیلمسازی بروند و فکر کنند می‌توانند با کمترین میزان ذوق و خلاقیت، بیشترین بهره را داشته باشند. مورد دیگر ریخت‌و‌پاش‌ها و هزینه‌های نامتعارف در شبکه نمایش خانگی است که در قالب اعطای دستمزدهای نجومی به برخی ستاره‌ها و بازیگران نقش اول خودش را نشان می‌دهد. این مساله باعث می‌شود این توقع کاذب در سینما هم به وجود بیاید و چون سرمایه‌هایی از نوع سرمایه‌های مشکوک و بادآورده شبکه نمایش خانگی در سینما وجود ندارد یا حداقلی است، تولید فیلم با مشکلات و تهدیداتی جدی مواجه باشد.

چراغ اول هشدار را در این زمینه، سیدغلامرضا موسوی از تهیه‌کننده‌های باسابقه سینما مدتی قبل روشن کرد؛ عضو هیات رئیسه شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران گفته بود شورای‌عالی با تهیه‌کنندگانی که دستمزدهای غیرمتعارف پرداخت کنند، به عنوان متخلف برخورد صنفی خواهد کرد.

موسوی در این خصوص به ایسنا گفته بود: متاسفانه برخی رفتارهای خلاف عرف اقتصادی سینمای ایران در تولید برخی سریال‌های شبکه نمایش خانگی رخ می‌دهد. این سریال‌ها در پرداخت دستمزدها چنان بی‌محابا عمل می‌کنند که شائبه پول بی‌مسئولیت و پول کثیف و در مواردی محدود پولشویی پیش می‌آید. چرا که پرداخت‌های دستمزد آنان نه براساس عرف و نه منطق و حتی نه براساس زمان و شهرت بازیگران است.

حالا کمی بعد از اظهارات این تهیه‌کننده و در روز گذشته، شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران هم وارد عمل شد و نسبت به ورود پول‌های مشکوک به سینما و شبکه نمایش خانگی هشدار داد.

نوک پیکان مشترک کارگردانان و تهیه‌کنندگان سینمای ایران در موضعگیری‌های اخیر به سمت سریال‌های شبکه نمایش خانگی است؛ هرچند در این اظهارنظرها از اثر و فرد مشخصی نام برده نشده، اما به نظر می‌رسد روی سخن مخالفان با تهیه‌کننده‌ها و سرمایه‌گذاران سریال‌هایی چون شهرزاد، عاشقانه، گلشیفته و ساخت ایران باشد.

یک اقدام پیشگیرانه

مهرداد خوشبخت، کارگـــــــردان تلویزیون و سینما و بازرس شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران درباره این هشدار به جام‌جم گفت: شورای مرکزی کانون کارگردانان براساس آینده نگری، این بیانیه را منتشر کرده است؛ یعنی می‌گوید اگر این مسیر طی شود، آینده خوبی در انتظار سینما نخواهد بود. درواقع این یک هشدار پیشگیرانه، آلارم و احساس خطر به مسئولان، عوامل سینما، از جمله بازیگران و تهیه‌کنندگان است. به عبارتی به جامعه سینمایی می‌گوید حواستان به این نکته باشد.

تدوینگر فیلم به وقت شام ادامه داد: این روشی که از طرف برخی تهیه‌کننده‌هابه کار گرفته شده، هزینه تولید و ساخت فیلم را بالا می‌برد. ضمن این‌که بحث تبعیض هم در این میان مطرح است و یک بی‌عدالتی هم در دستمزدها به وجود می‌آید که طبیعی نیست.

ناکارآمدی ارشاد

سیدضیاء هاشمی، رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان درباره این موضوع به جام‌جم گفت: بحث پول‌های مشکوک اولین بار توسط آقای غلامرضا موسوی از شورای‌عالی تهیه‌کنندگان مطرح شد که کاملا حساب شده و دقیق بود. معلوم بود حتی پول‌هایی به صورت ناصواب وارد این کار شده است. امروز این وضع پیچیده‌تر شده و خیلی از کارگردان ها به دلیل وضع وجود نمی‌توانند از استارهای بزرگ استفاده کنند.

این تهیه‌کننده باسابقه سینما که فیلم‌هایی چون عروس و شوکران را در کارنامه دارد، افزود: برخی تهیه‌کننده‌گان سریال‌های شبکه نمایش خانگی، دلیل این دستمزدهای بالا و نامتعارف را فروش بالای این محصولات می‌دانند که البته آن هم مشکوک است. چون اینها گفته می‌شود و اتفاقا اکثر آن آثاری که با پول‌های بادآورده تولید شده‌اند، ضرر کردند.

هاشمی ادامه داد: اصولا شبکه نمایش خانگی با بی‌برنامگی مواجه است و خیلی هماهنگ با مجموعه سینما نیست، با این که از همه عوامل سینما استفاده می‌کند، ولی عجیب است به سینمای ایران آسیب می‌زند. نکته‌ای که کانون کارگردانان مطرح کرده، بشدت درست است. این شیوه نه‌تنها اثرات منفی خود را در دستمزد استارها و بازیگران می‌گذارد، بلکه در دستمزد مجموعه عوامل تاثیر بسزایی داشته و ارقام تولید فیلم را تا سه برابر افزایش داده است، آن هم در این شرایط وحشتناک اقتصادی.

رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان در پاسخ به سوالی مبنی بر این که اگر همین پول مشکوک بخواهد در سینما سرمایه‌گذاری شود، آیا با استقبال اهالی سینما و تهیه‌کنندگان مواجه نخواهد شدهم گفت: سینما کشش این پول‌های کلان را ندارد و وقتی با پیشنهادهای مشکوک اینچنینی و رقم‌های ده و 20 میلیارد تومانی مواجه می‌شویم، سعی می‌کنیم آن را دور از سینما نگاه داریم و به صاحبان آنها می‌گوییم شما ناوارد هستید و با ورود این پول‌ها، به سینما آسیب می‌زنید. این رقم بالا برای سینما آفت است. به هرحال سینمای ایران، به لحاظ میانگین درآمد، ورشکسته است و این حجم پولی که می‌آید، اهالی سینما را نگران می‌کند.

هاشمی درباره این‌که چقدر خود برخی ستاره های سینما در این زمینه مقصر هستند و دستمزدهای نامتعارف در شبکه نمایش خانگی دریافت می‌کنند، هم توضیح داد:
به هرحال ستاره‌های سینما و بازیگران عمر مفید محدودی در بازیگری دارند و حتی بزرگ ترین ستاره‌های سینمای جهان هم می‌دانند این عمر، دائمی نیست و کنار می‌روند. بنابراین ما نمی‌توانیم به ستاره‌ها خرده بگیریم، اشکال ما به تهیه‌کننده‌هاست که چرا این پول‌ها را به شبکه نمایش خانگی و سینما می‌آورید. ایراد ما به ارشاد است که چرا اجازه می‌دهد این پول‌های عجیب و غریب وارد شبکه نمایش خانگی شود، به نظرم سندیکاهای ارشاد توانایی لازم را در این زمینه ندارند. در خصوص سینما هم تهیه‌کننده‌ها مسئولند که البته شورای‌عالی تهیه‌کنندگان فعالیت خوبی برای مقابله با این وضع دارد.

هشدار کارگردانان

بخشی از بیانیه شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران به این شرح است: در شرایط کنونی اقتصادی کشور و در حالی‌که بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و هنری موثر و موجه و بخصوص آثار سینمایی به دلیل مشکلات مالی تعطیل می‌شوند یا به سرانجام مطلوب نمی‌رسند، اهالی زحمتکش سینمای ایران ناظر ورود پول‌های کلانی از منابع نامشخص و بعضا دارای شبهه به حیطه پاک اقتصاد سینمای ایران هستند. نتیجه مستقیم و مخرب حضور این منابع مادی بی‌حد و مرز، به ارتقای بی‌منطق و کنترل نشده بودجه‌های ساخت فیلم‌ها و بخصوص بودجه ساخت مجموعه‌های داستانی در قالب شبکه‌های نمایش خانگی منجر شده است و متاسفانه باید اذعان کنیم دستمزدهای نجومی بازیگران این آثار، بخش اصلی این ریخت و پاش‌های غیرضروری را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر، بســـــــــــیاری از کارگردانان و تهیه‌کنندگان صاحب نام سینمای ایران که قصد تولید آثار تازه‌شان را دارند، به دلیل همین پرداخت‌های غیرمنطقی قادر به پرداخت دستمزدهای ادعایی بازیگران موردنظرشان نیستند و دور نیست زمانی که دیگر کارگردانان مستقل سینمای ایران نتوانند فیلم
بسازند.

علی رستگار

سینما