تکرار آب‌نبات اروپایی

تحریم شرکت‌های اروپایی که به خاطر تحریم‌های آمریکا از ایران بروند؛ این آخرین وعده اروپایی‌ها به ایران برای حفظ برجام است.

ناتالی توچی، مشاور مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مصاحبه با شبکه بی‌بی‌سی گفت: اگر شرکت‌های اروپایی به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا روابط خود با ایران را متوقف کنند توسط اتحادیه اروپا تحریم خواهند شد. وی بار دیگر تاکید کرد اتحادیه اروپا با تمام توان از شرکت‌های اروپایی در برابر آمریکا حمایت خواهد کرد. پیشتر فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز گفته بود این اتحادیه تمام تلاش خود را برای حفظ برجام انجام خواهد داد.

به گفته مشاور موگرینی قوانین مسدودکننده تحریمی اتحادیه اروپا که از هفته قبل به مرحله اجرا درآمدند، گامی مهم و نمادین بودند. طبق این قوانین شرکت‌ها و بنگاه‌های اروپایی که دارای روابط قانونی با ایران باشند و فعالیت خود را با اتحادیه اروپا هماهنگ کنند در صورت تحریم شدن توسط آمریکا تحت چتر حمایتی اتحادیه اروپا درخواهند آمد. این وعده اروپایی‌ها فعلا شفاهی مانده است، چراکه در چند ماه اخیر شرکت‌های اروپایی مثل توتال، ایرباس، پژو، رنو، شل و دایملر خروج خود از ایران را اعلام کرده‌اند.

توتال پروژه عظیم فاز 11 پارس‌جنوبی را رها کرده؛ رنو و پژو که بعد از برجام دوباره به بازار خودروی ایران بازگشتند، توقف همکاری خود را اعلام کرده‌اند و دست خودروسازان ایرانی را در پوست گردو گذاشته‌اند. خودروسازی دایملر آلمان هم اعلام کرد در راستای اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا، فعالیت‌هایش در ایران را متوقف می‌کند. ایرباس که قرارداد سنگین فروش صد هواپیما به ایران را بسته بود، پس از خروج آمریکا از برجام اعلام کرد دیگر هواپیما به ایران نمی‌فروشد. شرکت‌های اروپایی شل و توتال هم به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت، به دلیل تحریم‌ها، خرید نفت از ایران را متوقف کرده‌اند زیرا این شرکت‌ها نمی‌توانند از آمریکا نسبت به تحریم‌های ایران معافیت بگیرند تا از ایران نفت بخرند. با توجه به موارد فوق، طبیعی است اگر اروپایی‌ها در اظهارات خود درباره تحریم شرکت‌هایی که با فشار آمریکا از ایران خارج شده‌اند، جدی هستند، باید فورا توتال، ایرباس، پژو، رنو، شل و دایملر را تحریم کنند. پیش از این مسئولان دولت کشورمان به اروپایی‌ها هشدار داده بودند که اقدام عملی آنها برای مقابله با تحریم‌های آمریکا باید قبل از شروع تحریم‌های آمریکا در 15 مرداد باشد؛ اما هنوز اروپایی‌ها جز تصویب برخی اقدامات، کار عملی انجام نداده‌اند.

تفاوت اقدام و عمل

در حالی که در روزهای اخیر مسئولان ارشد دولت آلمان بارها وعده داده بودند که این کشور از تحریم‌های آمریکا علیه ایران پیروی نخواهد کرد؛ اما دولت آلمان در مقام عمل، کاملا مطابق میل آمریکایی‌ها رفتار می‌کند که نمونه اخیر آن مخالفت برلین با درخواست تهران برای انتقال 300 میلیون یورو از سهام بانک تجارتی ایران و اروپا است. پیش از این روزنامه بیلد آلمان گزارش داده بود که دولت ایران پیش از به اجرا درآمدن دور جدید اقدامات آمریکا و مسدود شدن حساب‌های بانکی، درصدد است سرمایه خود را از بانک تجارتی ایران و اروپا خارج کند. اما دولت آلمان تاکنون به بهانه بررسی موضوع، با انتقال پول ایران مخالفت کرده است.

اروپا پای برجام مانده است اما شرکت‌ها نه!

با گذشت دو ماه از تصمیمات اتحادیه اروپا، نتیجه و خروجی این تصمیمات مشخص و روشن نیست و حتی نشانه‌هایی وجود دارد حاکی از این‌که این تصمیم‌ها تاکنون موفقیت‌آمیز نبوده است. به عنوان مثال با این‌که پارلمان اروپا در 14 تیرماه طرحی را تائید کرد که به موجب آن بانک سرمایه‌گذاری اروپا بتواند با ایران تجارت کند، اما بانک سرمایه‌گذاری اروپا زیر بار اجرای این تصمیم نرفته و مقامات این بانک اعلام کرده‌اند که نمی‌توان تحریم‌های آمریکا را علیه ایران نادیده گرفت و با وجود حمایت از تلاش‌های اروپا برای زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای ایران، عملا امکان کار کردن با ایران برای بانک‌های اروپایی وجود ندارد. قانون مسدودسازی اروپا که اولین بار در سال 1996 برای محافظت از شرکت‌های اروپایی از تحریم‌های آمریکا علیه کوبا تصویب شد، هیچ‌وقت به اجرا درنیامد و صرفا یک واکنش سیاسی بود که آمریکا را وادار به کوتاه آمدن از مواضع خود کند و تاکنون هم اثرات آن روشن نشده است.

با توجه به خروج یکجانبه آمریکا از برجام، کشورهای اروپایی ملزم به رعایت تحریم‌های آمریکا در خصوص جمهوری اسلامی ایران نیستند و در طول این چندماهه دولت‌های اروپایی با وجود تلاش برای پیدا کردن راهی برای ادامه همکاری‌ها با ایران همچون تلاش برای باز کردن کانال‌های مالی نظیر بانک سرمایه‌گذاری اروپا به هیچ وجه نتوانسته‌اند شرکت‌ها و مؤسسات خود را به همکاری با ایران مجبور کنند. چراکه با توجه به دموکراسی حاکم و عدم دستوری بودن اقتصاد در این کشورها و مستقل بودن نظام اقتصادی به هیچ وجه دولت‌ها توانایی اجبار کردن شرکت‌ها و مؤسسات خود را برای همکاری با جمهوری اسلامی ندارند.

ترجیح آمریکا به ایران طبیعی است

رحیم بنا مولایی، رئیس اتاق بازرگانی استان البرز نیز در این باره به خبرنگار ما گفت: به هر حال هر کسی که با ما مراودات تجاری داشته باشد در لیست سیاه آمریکایی‌ها قرار می‌گیرد. از طرفی عمده فعالیت شرکت‌های اروپایی با آمریکاست و این شرکت‌ها ترجیح می‌دهند بازار آمریکا را به خاطر بازار ایران و همکاری با شرکت‌های ایرانی از دست ندهند. به عنوان مثال اخیرا آمریکایی‌ها گفته‌اند ایرلاین‌هایی که می‌خواهند به آمریکا بیایند حق ندارند به ایران بروند که همین موضوع باعث شده خیلی از این شرکت‌ها پروازهایشان به ایران را کنسل کنند. این فعال بازرگانی تصریح کرد: البته شرکت‌های ایرانی می‌توانند بر اساس قراردادهایی که با شرکت‌های اروپایی منعقد کردند از شرکت‌های اروپایی که عهد خود با ایران را زیر پا گذاشتند شکایت کرده و خسارت دریافت کنند.

جعفر قادری، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز و نماینده ادوار مجلس نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: بر این اساس شرکت‌هایی مانند توتال و شل یا خودروسازهایی که به خاطر خروج ترامپ از برجام از ایران خارج می‌شوند باید مورد تحریم اروپا واقع شوند اما این‌که اروپایی‌ها چقدر به صحبت‌هایشان پایبند هستند باید منتظر بمانیم و رفتار آنها را در عمل ببینیم.

این کارشناس اقتصادی درباره وجود ایهام و دوپهلو بودن این اظهارنظر خاطرنشان کرد: ممکن است این شرکت‌ها و کشورها مدعی شوند که ما ایران را تحریم نکردیم بلکه دیگر تمایلی برای حضور و فعالیت در ایران را ندارند. به نظر می‌رسد در این صورت اگر ادعای خانم موگرینی درست باشد حداقلش این است که این کشورها و شرکت‌ها نباید به بهانه تحریم از صدور قطعات به ایران خودداری کنند.