نقشه فرار از خاموشی

کاهش سرمایه‌گذاری در بخش تولید، افزایش چشمگیر تقاضا برای برق و کاهش منابع آب پشت سدها و تولید انرژی برق آبی عواملی است که به نوعی دست به دست هم داده‌اند تا در وضع کنونی قرار بگیریم. در حال حاضر بیشینه تقاضای روزانه تقریبا 4000 مگاوات بیش از ظرفیت تولید است. دکتر میثم دوستی‌زاده، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه لرستان، درباره راهکارهای مقابله با این معضلات که نیاز به برنامه‌ریزی دارد به جام‌جم می‌گوید: جبران این فاصله میان ظرفیت تولید و تقاضای برق بخصوص در شهرهای بزرگ راهکارهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دارد. از جمله راهکارهای کوتاه‌مدت اصلاح مصرف مشترکان، الگوی رفتار مصرف‌کننده و بهبود بازدهی انرژی وسایل الکتریکی است. اصلاح نظام تعرفه‌گذاری در زمان اوج مصرف نیز می‌تواند الگوی مصرف را تغییر دهد.

در بحث توسعه تجهیزات حدود 50 درصد تقاضای برق، مصرف خانگی است. صرفه‌جویی در همین بخش و مراقبت در استفاده از وسایل با مصرف انرژی بالاتر می‌تواند باعث حدود 3000 مگاوات صرفه‌جویی شود. به عنوان مثال، تعویض دستگاه‌های تهویه با برچسب انرژی رده G با رده A می‌تواند تا حدود زیادی تقاضا را کاهش دهد. این راهکاری تاثیرگذار است. به بیان دیگر، تغییر فرهنگ استفاده از دستگاه‌های تهویه آن‌چنان که باید و شاید کارساز نیست و نکته اصلی، بهینه‌سازی این سیستم‌هاست. از این طریق می‌توان تقاضای مصرف و اختلاف 20 هزار مگاواتی بین بیشینه تقاضا در تابستان و زمستان را که عمدتا ناشی از استفاده از تجهیزات سرمایشی است بدرستی مدیریت کرد.

اهمیت چگونگی توزیع برق

موضوع تامین انرژی برق فقط به استفاده بیش از حد از برق اختصاص ندارد و مسیر توزیع و انتقال از منابع تولید نیز به شکل محسوس در مصرف برق موثر است. دکتر دوستی‌زاده نحوه تولید، انتقال و توزیع برق را نیز موضوعی مهم در مصرف برق می‌داند و می‌افزاید: راهکارهای بلندمدت استفاده از ظرفیت‌‌ها نیز به شکلی است که توسعه تولید در جهت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر پیش رود و شبکه تولید به نحو بهینه ارتقا پیدا کند. کاهش میزان تلفات در تولید، انتقال و توزیع برق را می‌توان به عنوان راهکاری میان‌مدت در نظر داشت. در شبکه توزیع با جایگزینی و بهسازی تجهیزات فرسوده و حرکت به سمت شبکه‌های هوشمند می‌توان به نوعی تلفات را کاهش داد.

عامل اصلی تاثیرگذار در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد مشوق‌های لازم برای سرمایه‌گذاری در این حوزه است. زیرا ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی مناسب، ظرفیت استفاده از منابع خورشیدی کافی و تامین برق از این طریق را دارد. اما هنوز انگیزه لازم برای توزیع انرژی‌های تجدیدپذیر در مقیاس کوچک و صرفه اقتصادی وجود ندارد. اما بحث زیرساختی و فناوری برای ورود به عرصه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در مقایسه با عوامل اقتصادی در مقطع فعلی عامل بازدارنده نیست.

لزوم سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر

یکی از مزایای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، حذف مراحل انتقال و توزیع برق است. منابع انرژی‌های تجدیدپذیر در محل تولید به مصرف می‌رسد و بنابراین مشکل هدر رفتن انرژی در مسیر انتقال برطرف می‌شود. جعفر محمدنژاد، مدیرکل دفتر روابط‌عمومی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر، درباره امکان جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر در آینده نزدیک به جام‌جم می‌گوید: سال 1395 حدود صد مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر از طریق بخش خصوصی راه‌اندازی کردیم که شامل نیروگاه‌های بادی، خورشیدی، زیست توده و آبی کوچک است. در سال 1396 این میزان به حدود 300 مگاوات رسید و در حال حاضر تقریبا بیش از 600 مگاوات نیروگاه انرژی تجدیدپذیر احداث شده است. برای تشویق مصرف‌کنندگان به استفاده از این انرژی‌ها نیز به دنبال استفاده مردم از نیروگاه‌های کوچک هستیم. به عنوان مثال برای تجهیز نیروگاه‌های پشت‌بامی، تسهیلاتی برای خریداری برق تولیدی در نظر گرفته شده است. این دیدگاه علاوه بر کمک به تولید برق، مشوق سرمایه‌گذاری در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است.

محمدنژاد می‌افزاید: از آنجا که برق تولید شده از انرژی‌های تجدیدپذیر در محل تولید به مصرف می‌رسد، تلفات شبکه ندارد. از مزایای دیگر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر این است که برای تامین چنین انرژی‌ای، از سوخت فسیلی استفاده نمی‌شود و بنابراین آلودگی در محیط‌زیست ایجاد نمی‌کند. در کشور ما چالش خشکسالی و کم‌آبی وجود دارد و برای تامین برق در آینده باید به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برویم. ما به صورت میانگین 300روز آفتابی در سال داریم و بنابراین می‌توان بخوبی روی استفاده از انرژی خورشیدی حساب کرد.

مزارع پر مصرف ارزهای دیجیتال

شبکه استخراج بیت‌کوین در سراسرجهان هر سال بیش از مصرف سالانه برق یک کشور عادی برق مصرف می‌کند. آمارها نشان می‌دهد استخراج یک واحد بیت‌کوین نیاز به مصرف برق به میزان 300کیلووات در ساعت دارد که این میزان برق برای جوش‌آوردن 36 هزار کتری پر آب کافی است. این در حالی است که هر فرد در یک سال فقط حدود سه مگاوات ساعت برق مصرف می‌کند.

بیت‌کوین نوعی پول دیجیتال و در واقع یک پروتکل نرم‌افزاری است که تراکنش‌ها و معاملات مالی را به گونه‌ای ثبت می‌کند که امکان تقلب ناممکن می‌شود. قیمت هر واحد بیت‌کوین نیز وابسته به توافق میان کاربران و رواج استفاده از آن در مبادلات است.

با استقبال گسترده از بیت‌کوین در سال‌های اخیر، فعالیت استخراج‌کنندگان آن نیز زیاد شده است. اکنون بیت‌کوین پرطرفدارترین ارز دیجیتال جهان است که قابلیت خرید و فروش مجازی دارد. با افزایش تراکنش​های این ارز دیجیتال، بنا بر آخرین آمار منتشر شده در پایگاه blockchain.com برای مثال در 24 تیر امسال 189 هزار و 917 تراکنش بیت کوین در جهان انجام شده است. روی دیگر ماجرا این است که استخراج بیت‌کوین نیاز به مصرف برق بالایی دارد و به دلیل پایین‌ بودن نسبی قیمت برق در ایران استخراج بیت‌کوین در مناطقی از کشور اقتصادی به نظر می‌رسد و از این رو مزارع بیت‌کوین برای استخراج ارزهای دیجیتال در حال افزایش است. استخراج‌کنندگان بیت‌کوین نیاز به رایانه‌های پرقدرت و منبع بزرگی از الکتریسیته دارند. مزرعه استخراج بیت‌کوین یک مرکز داده‌های رایانه‌ای است که روی استخراج ارزهای دیجیتال تمرکز دارد. معضل اصلی تولید بیت‌کوین همین مصرف برق زیاد است که اتفاقا در کشورهایی با هزینه انرژی پایین صرفه اقتصادی پیدا می‌کند. برای مثال هزینه استخراج هر بیت کوین در کره جنوبی 26 هزار دلار و در ونزوئلا حدود 500 دلار است که به ترتیب گرانترین و ارزان​ترین هزینه تولید بیت کوین را دارند. حدود 60 درصد بیت کوین​های جدید به دلیل ارزان بودن قیمت برق در چین تولید می​شود. در حال حاضر آمار روشنی از تعداد مزارع و میزان استخراج بیت‌کوین در ایران وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد این مزارع به شکل زیرزمینی در حال فعالیت هستند و مصرف بالای برق آنها می‌تواند شبکه برق سراسری را با اختلال روبه‌رو کند.

سپیده شعرباف - گروه دانش جام جم