خانواده «خوانده‌ها»

چه افرادی می‌تواند سرپرست باشند؟

بسیاری از متقاضیان فرزندخواندگی به علت نداشتن اطلاعات کافی و درست دچار مشکل می‌شوند و در قبول سرپرستی فرزند راه به‌جایی نمی‌برند، آنها حتی در مواردی دلسرد می‌شوند. داشتن اطلاعات درست و اقدامات بموقع از سوی خانواده‌ها و نداشتن سختگیری‌های شخصی در انتخاب فرزند خوانده می‌تواند دراین زمینه بسیار کارساز باشد.اما سوال اصلی بسیاری از افرادی که تمایل به داشتن فرزندخواندگی دارند؛این است که چه افرادی واجد شرایط داشتن فرزند خوانده‌اند.

مدیر کل امور کودکان و شبه خانواده سازمان بهزیستی کشور در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: اگر متقاضی زوج باشند، باید دست‌کم پنج سال از ازدواج آنها گذشته باشد و فرزندی نداشته باشند؛ اما متقاضیانی که زیر پنج سال از ازدواج‌شان سپری شده باشد فقط با ارائه گواهی پزشکی مبنی بر نداشتن امکان فرزندآوری می‌تواند متقاضی فرزندخواندگی شود. محمد نفریه ادامه می‌دهد: سن یکی از زوج‌ها، باید بیش از ۳۰ سال باشد اما اگر گواهی پزشکی مبنی بر نداشتن امکان باروری داشته باشند، در سن کمتر از ۳۰ سال هم می‌توانند درخواست فرزندپذیری کنند.

علاوه براین افراد متقاضی فرزند پذیری نباید محکومیت کیفری داشته باشند، آنها باید به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز معتقد باشند.

نبود اعتیاد به الکل و مواد مخدر، مبتلا نبودن به بیماری واگیر بدون علاج،برخورداری از توان مالی کافی و صلاحیت اخلاقی لازم از دیگر ویژگی‌هایی است که فرد متقاضی فرزند پذیری باید داشته باشد. با توجه به این‌که در گذشته سختگیری‌های زیادی برای اعطای سرپرستی کودکان می‌شد با تغییر و اجرای قوانین جدید تعداد متقاضیان فرزندپذیری افزایش پیدا کرد. نفریه در این‌باره توضیح می‌دهد: آمارها دلالت بر این قضیه دارد که تغییر قوانین کارساز بوده و باعث شده جمعیت بیشتری نسبت به سال‌های گذشته به امر قبول سرپرستی کودکان بهزیستی روی بیاورند؛ البته نمی‌توانیم به‌طور مستقیم به یک قانون یا بند خاصی اشاره کنیم ولی از سال 1392 که قانون تصویب و رفته رفته اجرا شد تا الان که نزدیک به پنج سال از آن می‌گذرد، نزدیک به 50 درصد موارد فرزندخواندگی در سال افزایش پیدا کرده و از بار شیر خوارگاه‌های بهزیستی کاسته شده است.به گفته او، به این ترتیب تعداد قابل توجهی از کودکان بی‌سرپرست، بچه‌هایی که بیماری خاص دارند و حتی آنهایی که سن‌شان نسبت به دیگر کودکان بیشتر است به سرپرست‌ها سپرده شده‌اند و این از برکات اعمال قوانینی جدید است.‌

کودکان و فرزندخواندگی

کودکانی می‌توانند به‌عنوان فرزند خوانده به سرپرست سپرده شوند که شرایط لازم را داشته باشند؛ شرایطی مثل امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جدپدری آنان وجود نداشته یا پدر، مادر، جدپدری و وصی منصوب ازسوی ولی قهری آنان در قید حیات نباشند. علاوه براین کودکان برای فرزندخوانده شدن باید شرایط دیگری نیز داشته باشند؛ افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیت دار به سازمان بهزیستی سپرده شده و تا دوسال از تاریخ سپردن آنان به سازمان، پدر یا مادر یا جدپدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه نکرده باشد.یا این که هیچ یک از پدر، مادر و جدپدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.

با توجه به این نکات به نظر می‌رسدتمام سعی و تلاش سازمان بهزیستی کشور بر این امر دلالت می‌کند که کودکان صاحب سرپرست شوند و اولویت نیز این است؛‌ کودکان به افرادی که با آنها نسبت فامیلی دارند سپرده شوند.

بنابراین سازمان بهزیستی زمانی که از نبود سرپرست با هویت و نسبت گفته شده اطمینان حاصل کرد آن زمان برای سپردن کودک به واجدان شرایط اقدام می‌کند.

شایستگی، بر تمکن مالی اولویت دارد

محمد نفریه، مدیرکل امور کودکان و شبه خانواده سازمان بهزیستی کشور تاکید دارد در این سازمان بیشتر شایستگی افراد مورد توجه است تا بحث مالی. او می‌گوید: بالاخره فردی که برای فرزندخواندگی مراجعه می‌کند باید بتواند بخوبی از عهده هزینه‌های خود و کودک برآید. سازمان اولویت را برشایستگی متقاضی گذاشته و در موارد خاص زمانی که صلاحیت فرد برای سازمان ثابت شده است، ما اولویت را بر این گذاشته ایم که کودک در جمع خانواده باشد و به متقاضی کمک‌های مالی در قالب هزینه‌های ماهانه پرداخت خواهد شد.

دغدغه شناسنامه

بسیاری از متقاضیان فرزندخواندگی معتقدند حذف نام پدر و مادر زیستی (در صورت مشخص بودن هویت) و نوشتن نام خانوادگی آنها در شناسنامه کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است و سازمان بهزیستی تمایل کمتری به این امر دارد. اما به گفته مدیران این سازمان در این خصوص سختگیری نشده. سازمان بهزیستی تمام تلاش خود را می‌کند سرپرست‌ها بتوانند نام خانوادگی فرزندخوانده را به نام خانوادگی خود تغییر دهند. اما آنها نمی‌توانند هویت کودک‌را نادیده گرفته یا از بین ببرند . به همین خاطر متقاضیان هم نباید چنین انتظاری داشته باشند.

جایگاه سرپرست به عنوان مادر یا پدرخوانده کمتر از پدر و مادر زیستی نیست و در واقع این سرپرست‌ها هستند که آینده و شخصیت کودک را می‌سازند. خانواده‌های متقاضی می‌توانند با دور شدن از مباحث جزئی و غیرمهم از نوبت‌های طولانی مدت برای گرفتن حق فرزند‌خواندگی کم کنند و بیشتر به فکر آن باشند شرایط زندگی مناسبی برای کودکانی که به آنها پناه داده‌اند، فراهم کنند.

شانس سرپرستی برای دختران مجرد

در قوانین جدید، زوج‌های دارای فرزند هم می‌توانند درخواست قبول سرپرستی کودکان بی‌سرپرست را مطرح کنند، البته براساس قانون اولویت به ترتیب با زن و شوهر فاقد فرزند، دختران و زنان بدون شوهر و زوج دارای فرزند است. در این زمینه سختگیری‌ها و احتیاط‌هایی نیز اعمال می‌شود تا از حساسیت‌هایی که نسبت به واگذاری فرزند به دختران مجرد وجود دارد کاسته شود .

مدیران این سازمان تاکید می‌کنند که اولویت آنها حضور کودکان در خانواده است، به همین خاطر امکان فرزند خواندگی برای دختران مجرد و زن‌های بدون شوهر فراهم شده است، اما بایدتمام شرایط افراد متاهل را داشته باشند.

به گفته کارشناسان بهزیستی در مورد زنان بدون شوهر دیگر لازم نیست از ازدواج گذشته‌شان پنج سال گذشته باشد.علاوه براین زنان بدون شوهر و دختران مجرد فقط می‌توانند دختران را به فرزندی قبول کنند.

به این ترتیب این سوال مطرح می‌شود اگر بعد از مدتی دختر مجردی که سرپرستی کودکی را قبول کرده بخواهد ازدواج کند، تکلیف فرزند خوانده چه می‌شود؛ به گفته کارشناسان بهزیستی، در چنین حالتی کودک از دختر یا زنی که ازدواج می‌کند پس گرفته نمی‌شود، بلکه باید همسر، به صورت کتبی مساله را بپذیرد. البته پیش از آن باید صلاحیتش نیز در دادگاه مطابق قانون تائید شود.

بهنام اکبری