روی دیگر سکه شبکه‌های اجتماعی

هر ردپایی که در فضای مجازی از خود برجا می‌گذارید، مثلا پست‌هایی که بازنشر می‌کنید یا پست‌هایی که لایک می‌زنید‌، قطعه‌ای از پازل شخصیت‌تان را بر الگوریتم‌های محاسباتی شبکه‌هایی مانند فیسبوک، اینستاگرام و توئیتر رو خواهد کرد. چنانچه فناوری هوش مصنوعی با همین سرعت پیشرفت کند، هرکسی می‌تواند دیگری را برحسب داده‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی ارسال کرده است، بهتر از خودش و اطرافیانش بشناسد. اما فکر می‌کنید زندگی در دنیایی که دیگران ما را حتی بهتر از خودمان می‌شناسند چگونه خواهد بود؟

قطعا فعالیت در شبکه‌های اجتماعی با هزینه‌هایی ـ اعم از هزینه‌های فردی و اجتماعی ـ همراه است و کاربران باید فوایدی را که در ازای این هزینه‌ها دریافت خواهند کرد، مدنظر داشته باشند. اما باز هم این پرسش مطرح است آیا کاربران می‌توانند با توجه به خاصیت اعتیادآور بودن این شبکه‌ها درمورد استفاده یا عدم استفاده از آنها درست تصمیم بگیرند؟

وقتی نیازهای انسانی عامل آسیب‌پذیری انسان می‌شود

ما انسان‌ها ذاتا به احساس تعلق نیاز داریم و خواستار ترفیع موقعیت اجتماعی‌مان هستیم. از این‌رو مغز ما اطلاعاتی که به خودمان مربوط می‌شود را مثل پاداش فرض می‌کند. هر رفتاری که به‌نوعی پاداش داده شود، سیستم ارزش‌گذاری مغز را فعال می‌کند. بخش اعظم این سیستم زمانی فعال می‌شود که با اطلاعات مربوط به خودمان مواجه باشیم. این سیستم به اطلاعات خودی از قبیل اطلاعاتی که به شهرت و موقعیت اجتماعی‌مان مربوط می‌شوند، بهای بیشتری می‌دهد. به‌عبارتی، مغز انسان به‌گونه‌ای سیم‌پیچی شده است که نسبت به اطلاعات خودی حساسیت خاصی نشان می‌دهد. جالب است بدانید نوزاد انسان‌ از حدود 15 ماهگی قادر به درک پدیده‌ تسلط اجتماعی است. شبکه‌های اجتماعی نیز از آنجا که با اطلاعات مربوط به خود و نیز شهرت و موقعیت اجتماعی کاربران‌شان در ارتباط‌اند، دقیقا روی همین میل طبیعی انسان به احساس تعلق و شناخته‌شدن دست می‌گذارند.

آیا شبکه‌های اجتماعی اعتیادآورند؟

مطالعات نشان داده است استفاده بیش‌ازحد از شبکه‌های اجتماعی به علائم مرتبط با اعتیاد می‌انجامد. ازجمله این علائم عبارتند از: پرسه دائم در شبکه‌های اجتماعی، استفاده از این شبکه‌ها به‌منظور تغییر حال‌وهوا، احتیاج به استفاده بیشتر و بیشتر به‌منظور ارضای روانی و احساس رنج و اذیت درصورت کاهش یا ترک استفاده. گفته می‌شود حدود 5 درصد کاربران نوجوان شبکه‌های اجتماعی دارای سطح قابل‌توجهی از علائم اعتیادگونه‌اند.

چگونه مغلوب شبکه‌های اجتماعی نشویم؟

بخشی از این غلبه نیازمند اعمال محدودیت‌های قانونی روی شرکت‌های دارنده‌ این وبگاه‌هاست. شرکت‌ها می‌توانند با بازطراحی وبگاه‌ها و تغییر امکانات اعتیادآور از خطر اعتیاد کاربران به شبکه‌های اجتماعی بکاهند. البته طرح چنین درخواستی از شرکت‌هایی همچون فیسبوک و امثال آن که از اعتیاد کاربران‌شان به این وبگاه‌هاسود می‌برند، جز با قانونگذاری‌های دولتی امکان‌پذیر نیست. با این‌حال، از کاربران نیز انتظار می‌رود خودشان رویه استفاده‌شان از شبکه‌های اجتماعی را اصلاح کنند. هرچند این کار اراده آهنین می‌طلبد و به آسانی شدنی نیست!

منبع: Scientific American