خورشید در مرگ نهنگ‌ها دست دارد!

توفان‌های خورشیدی جریان‌های پرانرژی از ذرات باردار هستند که هرازگاهی از سطح خورشید جدا و در سراسر منظومه شمسی پراکنده می‌شوند. این ذرات هنگام نزدیک‌شدن به زمین به سمت قطب‌های مغناطیسی سیاره ما متمایل می‌شوند. سپس ذرات با مولکول‌های لایه‌های فوقانی جو زمین برخورد می‌کنند و بر اثر یک واکنش خاص از آنها، نورهایی به رنگ‌های سبز و آبی ساطع می‌شود. به این نورها شفق قطبی می‌گویند. ساکنان مناطق شمالی زمین در مواقعی خاصی از سال می‌توانند نظاره‌گر این پدیده زیبا باشند.

اما به نظر می‌رسد وقوع توفان‌های خورشیدی برای گروهی از نهنگ‌ها چندان خوشایند نیست. زیرا این موجودات غول‌پیکر دریایی برای حرکت و مسیریابی خود در اقیانوس‌ها و دریاها از یک سامانه ناوبری طبیعی استفاده می‌کنند که بر پایه میدان مغناطیسی زمین عمل می‌کند. با وقوع توفان‌های خورشیدی، اختلالات جزئی در این میدان به وجود می‌آید که باعث می‌شود نهنگ‌ها نتوانند به درستی مسیریابی کنند و برخی از آنها به اشتباه وارد آب‌های کم‌عمق می‌شوند. نهنگ‌ها در آب‌های کم‌عمق نمی‌توانند درست شنا کنند و متاسفانه برای اغلب آنها در این شرایط مرگ دلخراشی رخ می‌دهد.

توفان‌های سهمگین خورشیدی تنها به نهنگ‌ها آسیب نمی‌رساند، بلکه ماهواره‌های موجود در مدار زمین و حتی شبکه‌های برق زمینی هم از تبعات آن در امان نیستند. گزارش‌های مختلف حاکی از این است که برخی ماهواره‌ها به دلیل برخورد ذرات توفان‌های خورشیدی با آنها مشکل پیدا کرده و حتی از کار افتاده‌اند.

همچنین شدت برخی از این توفان‌ها به حدی است که در سال‌های گذشته در مواردی شاهد اختلال شدید شبکه‌های انتقال برق در زمین مناطق نزدیک به قطب شمال مانند کانادا بوده‌ایم. به طوری که گاهی باعث قطع جریان برق در این مناطق می‌شوند.

به همین علت سازمان‌های فضایی جهان سال‌هاست با پرتاب کاوشگرهای خورشیدی مانند استریو به فضا به طور پیوسته توفان‌های خورشیدی را رصد و مدل‌سازی می‌کنند. به شکلی که بتوان حرکت این توفان‌ها را پیش از رسیدن به زمین پیش‌بینی کرد تا مسئولان برای جلوگیری از بروز خسارت‌های احتمالی برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند.

محمدرضا رضایی