دردسری به نام لجبازی کودکان

تعاملات بین والدین، نقش مهمی در شکل‌گیری توانایی سازگاری با دیگران در کودکان دارد. محیط ناامن خانواده و رفتارهای آزاردهنده و بی‌توجهی‌های بیش از حد می‌تواند رفتارهای مقابله‌ای و لجبازی را در کودکان تشدید کند.

این که کودکان دوست دارند خودشان هر جور مایل هستند رفتار کنند، باعث می‌شود والدین را نگران و حتی خشمگین کنند و برای این که بتوانند فرزند خود را راضی کنند تا دست از لجبازی و یکدنده بودن بردارد، انرژی زیادی را صرف می‌کنند.

کودکان لجباز اغلب کودکان دشواری هستند و والدین و مراقبان آنها مدام باید با کودک کلنجار بروند تا او را راضی کنند که رفتار و انتخاب مناسب
داشته باشد.

کودک در دو سه سالگی به طور طبیعی رفتار مقابله‌ای دارد و از کلمه «نه» و «خودم» زیاد استفاده می‌کند. از حوالی سه تا شش سالگی لجبازی کودک شروع می‌شود که جزو ویژگی‌های مراحل رشد کودک است.

برخی رفتارهای لجبازانه که در بیشتر کودکان دیده می‌شود، عبارتند از:

ـ نافرمانی کودک از خواسته‌های پدر و مادر

ـ سرپیچی کردن از برخی خواسته‌ها که حتی ممکن است مورد علاقه خود کودک نیز باشد.

ـ گریه کردن، داد و بیداد و آسیب رساندن به خود یا پرت کردن وسایل

ـ ناسزا گفتن

ـ بی‌نظمی و غذا نخوردن

ـ ایستادن جلو تلویزیون

ـ داد و بیداد هنگام صحبت کردن دیگران

ـ بلند شدن از سر سفره غذا

این گونه رفتارها به مرور کاهش می‌یابد و قابل کنترل می‌شود، اما ممکن است موضوع فقط یک لجبازی ساده نباشد و کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) باشد که نشانه‌های این اختلال عبارتند از:

ـ بدخلقی و اوقات تلخی‌های مداوم

ـ بحث بیش از حد با بزرگ ترها

ـ سرپیچی و عدم پیروی فعالانه از مقررات و خواسته‌های بزرگ‌ترها

ـ اقدام آگاهانه و تعمدی برای اذیت کردن و آزار رساندن به مردم

ـ سرزنش دیگران به خاطر بدرفتاری و اشتباه‌های خود

ـ زود رنجی و حساسیت بیش از حد

ـ دلخوری و خشم دائمی

ـ تند و زننده صحبت کردن هنگام عصبانیت

ـ کینه‌جویی

اگر حداقل چهار تا از علائم مذکور بیش از شش ماه در کودک وجود داشته باشد می‌توان گفت ممکن است کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) باشد.

این اختلال معمولا تا هشت سالگی آغاز می‌شود و برخی مواقع زودتر نیز دیده شده است. سن بروز آن معمولا بین هشت تا 12 سالگی است و شیوع آن قبل از سن بلوغ، در پسران بیشتر است.

در گام اول لازم است تشخیص صحیح صورت گیرد و مشخص شود اختلال وجود دارد یا لجبازی طبیعی. همچنین از روش‌های درمان تعامل کودک ـ والد، بازی درمانی شناختی، خانواده درمانی و بررسی سبک‌های دلبستگی و قصه درمانی استفاده می‌شود.

دکتر مهرنوش دارینی - روان‌شناس و مشاور