نازایی؛ گره‌کوری که باز می‌شود

بی‌نظمی‌های ماهانه می‌تواند نشانه خطر باشد

در مجموع تا قبل از اقدام به بارداری و گذشتن حدود یک‌سال از این زمان، نمی‌توان گفت فرد یا زوج نابارور هستند و نمی‌توانند فرزندی داشته باشند. با این حال علائمی وجود دارد که ممکن است باعث شود نگرانی بابت ناباروری افراد ایجاد شود و نیاز به پیگیری داشته باشد. دکتر عشوری مقدم، متخصص زنان و زایمان درباره علائم اختلالات بارداری به جام‌جم می‌گوید: این علائم می‌تواند مربوط به زنان یا مردان یا هر دو باشد. در مردان ممکن است در تعداد، تحرک و کیفیت اسپرم‌ها مشکلاتی وجود داشته باشد. در مورد زنان نیز ممکن است مربوط به اختلالات تخمک‌گذاری، چسبندگی و انسداد روده‌های رحمی یا وجود مشکلی در ساختار رحم باشد. علاوه بر این ممکن است سن زن این قدر بالا رفته باشد که ذخایر تخمدانی کاهش پیدا کرده باشد. در هر کدام از این علت‌ها می‌توان نشانه‌هایی را به عنوان علائم خطر یا علائمی که فرد را مستعد می‌کند، در نظر گرفت.

برای مثال وقتی صحبت از یک بارداری خوب و بموقع می‌شود، زن باید تخمک‌گذاری‌های مناسب داشته باشد. نشانه تخمک‌گذاری مناسب این است که زن عادت ماهانه مرتب داشته باشد. بنابراین یک زن مجرد یا متاهل اگر عادت ماهانه نامرتب داشته باشد، باید این احتمال را در نظر بگیرد که در باروری دچار اختلال شود. اما این به این مفهوم نیست که اگر در حد چند روز در روند عادت ماهانه اختلال ایجاد شد، نگران شود. اما بی‌نظمی بیشتر از چند روز در عادت ماهانه زنان می‌تواند به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته شود. هرگونه بی‌نظمی عادت ماهانه مثل کوتاه‌تر یا بلندتر شدن فاصله بین آنها، افزایش یا کاهش میزان خونریزی می‌تواند نشانه‌ای از خطر ناباروری در آینده باشند.

از علائم دیگری که می‌تواند علامت خطر باشد و فرد را نسبت به این موضوع حساس کند این است که عادت ماهانه بسیار دردناک داشته باشد. البته تعداد زیادی از زنان ممکن است هر بار عادت ماهانه همراه با درد داشته باشند، اما دردهای شدید همراه با خونریزی و لکه‌بینی طولانی مدت قبل از عادت ماهانه می‌تواند نشانه‌هایی از خطر باشد. البته هرکس که با این موارد روبه‌رو می‌شود لزوما نشانه آندومتریوز (رشد بافت داخلی رحم جایی بیرون از رحم) را ندارد، ولی این نشانه‌ها می‌تواند فرد را حساس کند.

نشانه‌های ناباروری بعد از ازدواج

وقتی سن زنان افزایش می‌یابد و بخصوص به بالاتر از 35 سال می‌رسد، ذخایر تخمدانی شروع به کاهش می‌کنند، بنابراین افزایش سن هم باعث نگرانی برای افراد می‌شود. دکتر عشوری در این رابطه توصیه می‌کند: بارداری در سن مناسب انجام شود. بویژه افرادی که در سنین پایین‌تر ازدواج می‌کنند، در زمان مناسب برای بارداری اقدام کنند تا به این علت مشکلی ایجاد نشود. به همین دلیل اولین توصیه ما همیشه بارداری بموقع است.

عقب انداختن بی‌دلیل زمان بارداری هیچ نتیجه‌ای جز افزایش احتمال ناباروری ندارد. به تاخیر انداختن زمان بارداری و فاصله بیش از حد زمان بارداری‌ها، مسائل و مشکلاتی مثل افزایش خطر عفونت و چسبندگی، کاهش ذخیره تخمدانی و افزایش احتمال آندومتریوز به وجود می‌آورد. آندومتریوز بیماری‌ای است که با افزایش سن پیشرفت می‌کند، بنابراین مناسب‌ترین اقدام بارداری بموقع است.

علائمی هم در بدن افراد وجود دارد که هیچ نشانه ظاهری ندارد؛ برای مثال اختلالی در رحم زن وجود دارد که فرد سال‌ها بدون ایجاد مشکلی با آن زندگی می‌کند و علامت خاصی هم بروز پیدا نمی‌کند. اما بعد از ازدواج این موضوع مشخص می‌شود. بعد از ازدواج در کنار علائمی که از قبل وجود داشته، ممکن است علائم دیگری هم اضافه شود، برای مثال عفونت‌های مکرر که ممکن است چسبندگی لوله یا داخل لگن ایجاد کند. فردی که نزدیکی دردناک دارد نیز ممکن است نشان از آندومتریوز داشته باشد که پیش از ازدواج بروز نیافته است.

علاوه بر موارد گفته شده، سبک زندگی سالم و پرهیز از ارتباطات ناسالم و پرخطر، گام اولیه برای پیشگیری از بروز برخی عفونت‌هاست. ورزش، تغذیه مناسب و کنترل وزن نیز احتمال ناباروری را کاهش می‌دهد و پرهیز از افزایش وزن نیز می‌تواند به منظم بودن عادت ماهانه کمک کند.

ناباروری قابل درمان در مردان

در مجموع حدود 15 درصد زوج‌ها نابارور هستند که معمولا سهم هر جنس حدود 30 تا 40 درصد است. حدود یک سوم موارد ناباروری نیز بدون علت یا مربوط به هر دو طرف است. دکتر مقداد طباطبایی، اورولوژیست و فوق تخصص جراحی بسته کلیه، درباره علائم ناباروری در مردان به جام‌جم می‌گوید: در مردان شایع‌ترین علت قابل اصلاح ناباروری واریکوسل است. واریکوسل به معنی اتصال وریدهای بیضه است. علتش این است که در زمان جنینی محل قرارگیری بیضه زیر کلیه‌هاست و زمان به دنیا آمدن نزول پیدا می‌کند و به محل کیسه بیضه‌ها می‌رسد. محتمل‌ترین تئوری این است که این رگ که خیلی بلند است مثل هر رگ بلند دیگری امکان دارد در برگشت وریدی آن اختلال ایجاد شود. وریدهای پا نیز به همین شکل به دلیل زیاد بودن طول رگ، واریس پا ایجاد می‌کنند. این مورد هم یک ورید بلند نزدیک 30سانتی‌متری است که از زیر کلیه تا بیضه کشیده شده و ممکن است در مواردی دچار مشکل شود.

این مشکل در بیضه سمت چپ شایع‌تر است و بیضه یک حالت برآمده و در حالت شدید، رگ‌هایی مانند کرم داخل بیضه دیده می‌شود. علت این که بیضه خارج از بدن مرد قرار گرفته این است که نطفه در دمای خنک‌تر نسبت به بدن بهتر ساخته می‌شود و یک ورید بلند که اطراف بیضه پیچ و تاب می‌خورد، دمای اطراف بیضه را کمی افزایش می‌دهد و با بدن هم‌دما می‌کند و باعث می‌شود نطفه ضعیف‌تر شود. بنابراین اگر فرد درد بیضه بخصوص در سمت چپ دارد که با فعالیت زیاد تشدید می‌شود و با استراحت کردن بهبود پیدا می‌کند یا تورمی در بیضه سمت چپ وجود دارد، احتمالا به واریکوسل مبتلاست.

حدود 15 درصد جمعیت مردان واریکوسل دارند، از این تعداد حدود 40درصد به دلیل این مشکل دچار ناباروری می‌شوند که با اصلاح واریکوسل شانس باروری هم بالا می‌رود. این مشکل با درد بیضه و بخصوص تورم بیضه سمت چپ همراه است و بیشتر در افراد لاغر و قدبلند شایع است.

جراحی واریکوسل، ساده است و با روش‌های میکروسکوپی، لاپاروسکوپی یا جراحی باز که شایع‌ترین نوع این عمل جراحی است، انجام می‌شود. این عمل نسبتا ساده و نسبت به دیگر روش‌های درمان ناباروری ارزان‌تر است و تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد. به همین دلیل اولین اقدام ما برای مردان نابارور انجام این عمل جراحی است. البته کسانی نیاز به این عمل دارند که واریکوسل واضح داشته باشند یا مشکل به حدی حاد باشد که بیضه کوچک شده باشد.

نشانه‌های ظاهری که باید جدی گرفته شود

دکتر طباطبایی در ادامه می‌گوید:نشانه‌هایی از ناباروری مثل سندرم‌های ژنتیک و مادرزادی وجود دارد که در ظاهر بدن نیز به چشم می‌خورد. برای مثال بیضه‌های خیلی کوچک و تستسترون خون بسیار پایین در آزمایش می‌تواند نشانه‌ای از ناباروری مردان باشد که در بسیاری موارد قابل درمان نیست. در این شرایط افراد می‌توانند از روش‌های جایگزین مثل اهدای اسپرم برای باروری استفاده کنند.

از طرف دیگر هرچه فرد چاق‌تر باشد، میزان استروژن درونزاد بیشتر می‌شود و در واقع موادی شبیه هورمون‌های زنانه در بدن افزایش می‌یابد. به همین دلیل مردانی که وزن آنها به نسبت قد بیشتر است، احتمال ناباروری در آنها زیادتر است.

مصرف سیگار نیز احتمال ناباروری و آسیب به نطفه را افزایش می‌دهد. همچنین افرادی که در معرض طولانی مدت مواد شیمیایی یا گرمای بیش از حد قرار می‌گیرند، برای مثال کسانی که در پمپ بنزین‌ها، کارخانه‌های مواد شیمیایی یا نانوایی‌ها کار می‌کنند، احتمال ناباروری در آنها افزایش پیدا می‌کند.

سپیده شعرباف

جام‌جم