وقتی کوچولوها دست به یقه می‌شوند

اصولا خشم و پرخاشگری در همه سنین از جمله کودکی؛ نوعی و‌سیله و رفتار برای رسیدن به هدف یا کنار زدن موانع است. البته خشم به خودی خود چیز بدی نیست، ولی اگر به گونه‌ای ابراز شود که به دیگران لطمه بزند بحران‌ساز می‌شود. گرچه در مورد کودکمان خشم و پرخاشگری نوعی وسیله‌ برای جلب‌توجه یا خودنمایی بیشتر است.

دعوای بچه‌ها اغلب بر سر یک وسیله شخصی یا گاهی هم قاپیدن اسبا‌ب‌بازی از همدیگر است و آن‌قدر مهم نیست که والدین بخواهند برای آن ناراحت و عصبانی شوند و فکر کنند که فرزندانشان رفتار طبیعی ندارند .

از طرفی خوش‌خلقی، صبوری و داشتن آرامش برای کودکان بسیار ضروری است. چون علاوه بر این‌که هرگونه رفتار آنها ‌در این سنین در واقع پایه‌ریز رفتار‌های آنها در آینده به‌شمار می‌رود؛ بروز خشم و عصبانیت و پرخاشگری در میان جمع هم باعث می‌شود دیگران آرامش خود را از دست بدهند و والدین نیز به همین دلیل دچار استرس و عصبانیت شوند، اما در مقابل خشونت‌های کودکان و دعوای آنها با هم‌سن و سالانشان باید چگونه رفتار کرد تا هم آرامش بین افراد برقرار شود و هم کودکان در محیطی آرام و به دور از خودخواهی تربیت شوند و رشد کنند، در این خصوص با دکتر زهرا رمضانخانی، روان‌شناس و مشاور خانواده گفت‌وگو کرده‌ایم .

بگذارید اول عصبانی شوند

با وجود تمام تلاش‌هایی که والدین برای برقراری محیطی آرام و بدون تنش در خانواده برای فرزندانشان می‌کنند؛ اما باز هم گاهی اختلافاتی بین بچه‌ها پیش می‌آید؛ بچه‌ها سر یک اسباب‌بازی یا شکلات یا کنترل تلویزیون و تماشای برنامه مورد علاقه‌شان با هم بگو‌مگو می‌کنند و داد و بیداد راه می‌اندازند و به اخطار‌های پی‌درپی مادر و پدرشان هم اعتنا نمی‌کنند، اما این بگومگوهای بچه‌ها هم گاهی آنقدر تکرار می‌شود که صبر پدر و مادر بالاخره تمام می‌شود.

در چنین مواقعی والدین باید توجه داشته باشند که این‌گونه خشم‌ها و ناراحتی‌های فرزندانشان کاملا طبیعی است. گاهی بهتر است به فرزندانمان اجازه دهیم خشم خود را نشان دهند تا این‌که فقط نسبت به هم خشم و کینه پنهانی داشته باشند. ولی مدیریت و چگونگی حل و فصل آن بسیار مهم است.

شناسایی دلایل خشم کودک

مشاجره کودکان اغلب به این علت است که بچه‌ها از این طریق می‌خواهند محدوده شخصی خود را به دیگری و حتی والدین نشان دهند و از آن دفاع کنند. یعنی جدا از جدال‌های رقابت‌آمیز و گاه همراه با آسیب بدنی و روحی شدید، این‌گونه خشم‌ها چیز بدی نیست.

البته ‌کودکان باید یاد ‌بگیرند ابراز خشم آنها نباید همیشه موجب جدال با دیگران شود. مهم‌ترین چیزی که باید بیاموزند هم این است که همیشه نظر و خواست دیگران نباید همسو و هماهنگ با آنها باشد. یعنی اگر افراد از کودکی یاد بگیرند به نظر دیگران احترام بگذارند و همچنین بموقع مصالحه و بموقع از حق خود دفاع کنند، در آینده مشکلات آنها در ارتباط کمتر خواهد شد .

در واقع کودکان باید همان گونه که خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرند مصالحه، احترام متقابل و قوانینی را که والدین برای کنترل فرزندانشان اعمال می‌کنند فراگیرند.

شناسایی دلایل مشاجره کودکان

معمولا بچه‌ها به چند دلیل خاص با خواهر، برادر یا هم‌سن و سال‌های خود دعوا و بگو مگو راه می‌اندازند؛ توجه نکردن به خواسته آنها و رعایت نکردن عدالت و انصاف بین خواهر، برادرها و توجه نداشتن والدین به تفاوت‌های فردی کودکان اغلب باعث خشم کودکان نسبت به همدیگر می‌شود. مقایسه کودکان نیز باعث می‌شود آنها نسبت به هم خشم داشته باشند و سر کوچک‌ترین موضوعی باهم دعوا راه بیندازند. در واقع وقتی می‌خواهیم محاسن یکی از فرزندانمان را به فرزند دیگر متذکر شویم اغلب کینه و خشم فرزند دیگر ناخودآگاه به وجود می‌آید و در درازمدت برانگیخته می‌شود .

راهکارهای مناسب

ـ هنگام بروز دعوا بین بچه‌ها به این‌که کدام یک از آنها کوچک‌تر، بزرگ‌تر یا دختر یا پسر هستند توجه نکنید و ببینید حق واقعا با کدام طرف است.

ـ هنگام راهنمایی کودکان نباید خودمان عصبانی شویم و رفتار ناشایستی داشته باشیم .

ـ باید به‌دنبال علت واقعی بروز مشکل و تکرار نشدن آن باشیم و بی‌جهت از هیچ کدام از بچه‌ها دفاع نکنیم.

ـ موقع دعوای بچه‌ها پند و اندرز ندهیم و نصیحت نکنیم، چون فایده‌ای ندارد .

ـ اگر یکی از بچه‌ها بیش از حد عصبانی به نظر می‌رسد و دائم با خواهر، برادر یا بچه‌های دیگر دعوا می‌کند حتما علت را تشخیص دهیم و از مشاور خانواده کمک بخواهیم.

ـ فراموش نکنیم اگر ارتباط خوبی بین والدین برقرار باشد و کودکان کمتر شاهد بگو مگوی آنها باشند قطعا کودکان هم کمتر با هم دعوا می‌کنند.

عکس‌العمل والدین

عکس‌العمل والدین هنگام دعوای کودکان چگونه خواهد بود؟ بعضی والدین وقتی داد و بیداد بچه‌ها را می‌شنوند اصلا توجهی نمی‌کنند و دخالتی ندارند و می‌گویند بچه‌ها خودشان باید با خودشان کنار بیایند و ما نباید دخالتی داشته باشیم، ولی این امکان وجود دارد هر بار بچه‌ای که قدرت بیشتری دارد حرف خود را به کرسی بنشاند و به این ترتیب ‌فرد ضعیف‌تر یا کوچک‌تر هر بار سلطه‌پذیر‌تر شود. بنابراین، این روش به ‌نفع هیچ‌کدام از بچه‌ها نیست، زیرا در آینده باعث ایجاد مشکل برای هر دوی آنها خواهد شد .

بعضی والدین به محض این‌که می‌بینند بچه‌ها با هم دعوا کرده‌اند، بدون این‌که دنبال علت واقعی باشند جانب کودکی را می‌گیرند که آسیب بیشتری دیده، گریه کرده یا مشکل خاصی برایش پیش آمده است.

این روش هم روش مناسبی نیست و باعث تشدید خشونت می‌شود و موضوع و مشکل هم حل نشده باقی می‌ماند. در این مواقع نه‌تنها والدین مشکلی را حل نمی‌کنند؛ بلکه با طرفداری بیجا کینه بین بچه‌ها را هم بیشتر می‌کنند .

عده دیگری از والدین هم هرد‌و بچه را تنبیه می‌کنند و بدون وقت گذاشتن و شنیدن علت واقعی بروز مشکل فقط داد و بیداد می‌کنند. با این گونه برخورد هم باز مشکل حل نشده باقی می‌ماند.

ولی بهترین روش برخورد این است که پدر یا مادر با شنیدن حرف هر دو طرف دعوا خودشان وارد عمل شوند و علاوه بر این‌که اشتباهات‌شان را به آنها تذکر می‌دهند کاری کنند که بچه‌ها از هم ناراحت نباشند و آشتی کنند. در واقع موضوع مهم، ریشه‌یابی مشکل موجود بین کودکان است.

یکتا فراهانی