چه موادی را با هم بخوریم؟ چه موادی را با هم نخوریم؟

برلیانت بزرگمهر، دبیر انجمن تغذیه ایران و مشاور تغذیه و رژیم‌درمانی در زندگی آنلاین نوشت: توصیه تغذیه‌دانان آن است که حتما همراه مواد پروتئینی اعم از حیوانی (انواع گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات) و یا گیاهی (حبوبات، غلات، مغز دانه‌ها) لازمست نان یا برنج یا سایر مواد نشاسته‌ای مصرف شود.

در این صورت مواد پروتئینی می‌توانند وظایف اصلی خود یعنی تامین رشد، ترمیم بافت‌ها، تولید ترشحات داخلی و واکنش‌های حیاتی را به خوبی انجام دهند. در غیر این صورت، یعنی چنانچه مواد پروتئینی را بدون مواد نشاسته‌ای مصرف کنیم، پروتئین به مصرف تولید انرژی می‌رسد، بدین معنا متابولیزه شده و تولید انرژی می‌کند، بنابراین، انسان دچار اختلالات و عوارض مختلف ناشی از کمبود پروتئین خواهد شد.

به اضافه آنکه بدن انسان انرژی مورد نیاز خود را عمدتا از یک منبع گران یعنی مواد پروتئینی تامین می‌کند در حالیکه می‌تواند از منبع بسیار ارزان‌تر یعنی مواد نشاسته‌ای استفاده نماید.

پس: مصرف مواد پروتئینی به همراه مواد نشاسته‌ای توصیه می‌شود.

ترکیب دو نوع پروتئین گیاهی با هم

پروتئین‌های گیاهی چنانچه به تنهایی مصرف شوند نمی‌توانند کاربرد بالایی داشته باشند، بدین معنا که قادر نیستند به طور کامل و به مقدار کافی در بدن توسط سلول‌ها مورد استفاده قرار گیرند زیرا در برخی از اسیدهای آمینه کمبود دارند. ولی چنانچه دو نوع از پروتئین‌های گیاهی، مثلا مخلوط غلات و حبوبات (عدس‌پلو، آش، پلوشوید باقلا، دلمه و...) و یا مخلوط غلات و مغز دانه‌ها و یا حبوبات و مغز دانه‌ها به همراه یکدیگر مصرف شوند ارزش بیولوژیکی پروتئین آنها بسیار بالا می‌رود و به میزان بیشتری در بدن به مصرف می‌رسند.

ترکیب پروتئین‌های گیاهی با مقدار مختصری پروتئین‌های حیوانی

چنانچه پروتئین‌های گیاهی با مقداری ولو مختصر از یکی از انواع پروتئینهای حیوانی مصرف شوند کاربرد آنها در بدن بالاتر خواهد رفت مثلا اگر خوراک لوبیا چیتی یا عدسی را با مقدار مختصری ماست یا کشک یا تخم‌مرغ و یا انواع دیگری از پروتئین‌های حیوانی مخلوط نمائیم، حاوی ارزش بالاتر از نظر پروتئین خواهد شد، یعنی همان مقدار مختصر پروتئین حیوانی به افزایش کاربردی پروتئین‌های گیاهی در بدن بسیار کمک خواهد کرد.

مصرف یکی از منابع ویتامین‌ C به همراه منابع گیاهی آهن

آهن حیوانی یعنی جگر و دل و قلوه، گوشت قرمز، ماهی و مرغ جذب بهتری نسبت به آهن موجود در منابع گیاهی دارد و حدود 30-10 درصد آن در دستگاه گوارش جذب می‌شود. اما آهن منابع گیاهی که شامل سبزیجات،‌ حبوبات، مغزدانه‌ها و غلات است جذب کمی داشته و حدود 10-5 درصد آن جذب می‌شود. پس چه باید کرد؟ آیا نبایستی از منابع گیاهی آهن استفاده نمود؟ همانگونه که بر همگان مسلم است مواد گیاهی دارای خواص تغذیه‌ای بسیار خوبی هستند و حاوی مواد ضروری برای بدن می‌باشند. پس لازم است حتما در برنامه غذایی روزانه گنجانده شوند. اما برای افزایش جذب آهن گیاهی لازم است به مواد گیاهی حاوی آهن مقدار مناسبی از یکی از منابع ویتامین C (مثلا آب لیموترش تازه) به هنگام مصرف یعنی پس از آماده‌سازی و طبخ غذا، اضافه نمود، به این ترتیب آهن موجود در منابع گیاهی بهتر جذب خواهد شد.

تهیه دسرهای مفید

افرادی که عادت به مصرف بستنی دارند و در واقع بستنی را بسیار دوست دارند لازم است بدانند که بستنی به علت دارا بودن مقدار زیادی شکر و نیز چربی بالا، چنانچه در مصرفش افراط شود می‌تواند موجب چاقی و افزایش چربی‌های نامطلوب خون، بالا رفتن فشار خون و در افراد آماده ابتلاء به دیابت (پردیابیتیک) منجر به دیابت بشود. افرادی که به طور مکرر بستنی را به صورت مخلوط با برخی میوه‌ها مثلا طالبی، هلو، شلیل، گیلاس، آلبالو و بعضی میوه‌های دیگر میل کنند، اولا میوه‌ها می‌توانند جانشین بستنی شوند و به این ترتیب مقدار بستنی چربی دریافتی کاهش می‌یابد. علاوه بر آن می‌توانند از ویتامین‌ها و سایر مواد مغذی موجود در میوه‌ها استفاده کنند.

کدام مواد را با یکدیگر مصرف نکنیم

باور غلط دیگری که در ذهن بسیاری از افراد تثبیت شده آن است که بلافاصله بعد از صرف غذا و یا با فاصله کوتاهی بعد از غذا باید شیرینی میل نمایند تا غذا بهتر هضم شود. این باور صحیح نیست. زیرا عمل هضم یک فرآیند طبیعی بدن است و به طور معمول غذا بایستی در دستگاه گوارش به خوبی هضم و جذب شود، چنانچه اختلالی در فرآیند هضم یا جذب رخ دهد، یک وضعیت غیرعادی است و باید شخص حتما تحت نظر متخصص گوارش به مداوا بپردازد. بنابراین برای عمل هضم نیازی به شیرینی نیست. عادت دادن خود به مصرف شیرینی بعد از غذا نه تنها مفید نیست بلکه موجب چاقی، افزایش چربی‌های نامطلوب خون و برقراری عادت غلط مصرف شیرینی متعاقب صرف غذا می‌شود.

خوردن نوشابه‌های گازدار به همراه غذا

بعضی از افراد معتقدند خوردن نوشابه‌های گازدار به همراه غذا، به هضم غذا کمک می‌کند. مصرف نوشابه نه تنها ضروری و مفید نیست بلکه زیان‌هایی نیز برای تمام افراد از کودک و بزرگسال، زن و مردم و پیر و جوان در بر دارد، بنابراین از چنین عادتی نیز نباید پیروی کرد و به هیچ‌وجه نباید خود را به مصرف نوشابه‌ها یا مواد غذایی زیان‌آور عادت داد.

خوردن آب و مایعات همراه غذا

باور برخی اشخاص این است که مصرف آب همراه غذا موجب بلع بهتر غذا می‌شود. در مورد بلع هم مانند هضم و جذب لازم است بدانیم که این عمل یک مکانیزم طبیعی است و پس از گذاردن غذا در دهان و جویدن لقمه، عمل بلع انجام خواهد شد. اختلال در بلع غذا از عوارضی است که حتما باید پیگیری و درمان شود، نوشیدن آب یا مایعات به مقدار زیاد همراه غذا موجب رقیق شدن شیره‌های گوارشی شده و مانع تاثیر کافی و کامل شیره‌های گوارشی بر روی غذا می‌گردد که نتیجه آن، اختلال در هضم و جذب غذا و دفع مواد مغذی از روده می‌باشد.

نوشیدن چای با فاصله نزدیک به غذا

متاسفانه یکی از عادات نامطلوب هم‌وطنانمان،‌ نوشیدن چای پس از صرف غذاست. چای با وجود آنکه به علت دارا بودن پلی‌فنل، برای سلامت شخص مفید است (البته چنانچه در نوشیدن آن افراط نشود و ضمنا چای کمرنگ نوشیده شود) اما به علت دارا بودن ماده‌ای به نام تانن، باعث دفع آهن غذا از بدن می‌شود، به این ترتیب که تانن موجود در چای با آهن غذا تشکیل ترکیبی به نام تانات آهن می‌دهد که غیرقابل جذب است و باعث دفع آهن می‌شود.


خوردن ماست یا نوشیدن دوغ همراه ماهی

برخی از افراد، با خوردن ماست یا دوغ همراه غذاهای حاوی ماهی موافق نیستند و معتقدند که باعث نفخ و ناراحتی گوارش می‌شود این مساله ارتباط زیادی با وضعیت گوارش شخص دارد.

بعضی‌ها چنانچه ماهی را با دوغ یا ماست میل کنند دچار نفخ، اختلالات گوارشی و حتی گاه اسهال می‌شوند. برخی افراد دیگر در اثر خوردن این مواد غذایی با هم سردی‌شان می‌کند ولی بعضی دیگر در اثر خوردن ماهی با ماست یا دوغ دچار هیچ نوع عارضه‌ای نمی‌شوند. بنابراین هر فردی باید با توجه به وضعیت دستگاه‌های بدن خود و به خصوص دستگاه گوارش خود نوع تغذیه‌اش را مشخص نماید