کتاب بخوان، زندان نرو

مرد جوان وقتی حکم مجازاتش را دید، شوکه شده بود. باورش نمی‌شد. به جای زندان باید چند جلد کتاب می‌خرید و به زندان شهر می‌داد و خودش هم کتاب‌ها را می‌خواند و خلاصه‌ای از آن را می‌نوشت. مدتی است تعدادی از قضات به جای مجازات زندان از مجازاتی غیر از حبس استفاده می‌کنند تا در کنار جنبه تنبیهی برای مجرم از زندان رفتن آنها جلوگیری کنند.

سیدقاسم نقی‌زاده‌موسوی، قاضی دادگستری و رئیس شعبه دوم دادگاه کیفری 2 در شهرستان گنبد، یکی از قضاتی است که به جای زندان برای مجرمان آنها را وادار به کتابخوانی می‌کند. گفت‌وگویی با او داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

منظور از مجازات جایگزین حبس چیست و برای کدام جرایم اعمال می‌شود؟

مجازات‌های جایگزین حبس یعنی متهم را بتوان به هر مجازاتی به جز زندان محکوم کرد که از زندانی شدن وی جلوگیری شود.زندانی کردن متهم باعث تحمیل هزینه‌های مادی و معنوی زیادی برای دولت، شخص متهم، خانواده و نیز اجتماع می‌شود که در بعضی موارد غیر قابل جبران است .

مجازات‌های جایگزین حبس برای جرایمی ‌که شاکی خصوصی ندارد بویژه جرایم نوجوانان، افراد فاقد سابقه کیفری، جرایم سبک یا غیرعمدی و جرایم دیگری که به صورت اتفاقی رخ داده یا میزان خسارات وارده به شاکی بسیار اندک است قابلیت اعمال دارد .

توضیح این‌که دادگاه‌ها جرایم را از بابت این‌که آیا ارتکاب جرم با طرح و نقشه‌ قبلی بوده یا به طور اتفاقی رخ داده باشد بررسی می‌کنند و مجازات متفاوتی در نظر می‌گیرند به طوری که در جرایم با سابقه تصمیم قبلی در تمامی سیستم‌های دادرسی کشورهای دنیا مجازات شدیدتر و در جرایم اتفاقی که متهم در شرایطی قرار می‌گیرد که مرتکب جرم می‌شود مجازات سبک‌تری را اعمال می‌کنند.

مزایای مجازات‌های جایگزین حبس چیست؟

از مزایای مجازات‌های جایگزین حبس می‌توان به جلوگیری از هزینه نگهداری زندانی شامل پوشاک خوراک و حفاظت اشاره کرد.

از دیگر مزایای آن عدم تحمیل هیچگونه هزینه‌ای برای دولت است. نظر به این‌که دولت‌ها توانایی انجام همه امور جامعه را ندارند بنابراین استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس و استفاده از ظرفیت‌های جامعه اثرات مثبت مادی و معنوی فراوانی دارد.

مورد بعدی، فوری بودن نتیجه مجازات‌های جایگزین حبس است. مجازات مذکور با توجه به این‌که در قالب موارد فوری انجام می‌شود ثمره آن زودتر به بار نشسته، برای جامعه ملموس تر خواهد بود.

ایجاد نشدن حس انتقام توسط جامعه در فرد محکوم یا به حداقل رسیدن این موضوع از مزایای دیگر این مجازات‌هاست. با توجه به این‌که اجرای مجازات‌های مذکور برای متهم در مقابل مجازات زندان یک امتیاز و بسیار خفیف است لذا حس پذیرفته شدن وی در جامعه و جلوگیری از رفتار ضد اجتماعی را افزایش می‌دهد.

در حل یک مساله ناگزیریم که از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم. اغلب مساله‌ای که به‌وجود می‌آید باید همانند آنان همان مسیر را طی کنیم یا حداقل با تغییراتی متناسب با فرهنگ و امکانات خودمان اقدام کنیم یا این‌که راه حلی تاکنون پیدا نکرده‌اند که ما باید برای حل آن راهکار پیدا کنیم. ژاپنی‌ها شعار بزرگی در این زمینه دارند که این شعار رمز پیشرفت آنان است: «اگر دیگران توانستند بسازند تو هم می‌توانی بسازی، اگر دیگران نتوانستند بسازند تو باید بسازی.»

گسترش و پیچیدگی جوامع بشری ایجاب می‌کند که برای حل مشکلات راه حل‌های جدید و نوین ارائه شود. روش‌های سنتی دیگر پاسخگو نیست.

تاکنون چه مجازات‌هایی را به‌عنوان جایگزین زندان برای مجرمان در نظر گرفته‌اید؟

این دادگاه از محل مجازات‌های جایگزین حبس اقدام به خرید کتاب برای کتابخانه زندان شهرستان گنبدکاووس کرده است .کتاب‌ها به نحوی انتخاب شده است که برای همه زندانیان صرف نظر از میزان سواد وآگاهی و با هر میزان معلومات و برای هر سنی قابل استفاده باشد. از کتاب‌هایی که به زبان خیلی ساده نوشته شده است تا کتاب‌های تخصصی که بار علمی‌بالایی دارند را شامل می‌شود.

حتی کتاب‌های قصه کودکان خردسال برای استفاده مادران آنان درزندان تهیه شده است. سعی شده است در صورتی که از یک کتاب چند چاپ وجود داشته باشد از نوعی که کاملتر و دارای صحافی و چاپ بهتر است خریداری شود. به اوراق کتاب‌ها مهر وقف نامه زده شده تا در حفظ و نگهداری آن دقت بیشتری صورت گیرد.

این دادگاه در هر نامه اعزام متهم به زندان اعلام کرد که به وی ابلاغ کنید تا روز جلسه دادگاه پنج جلد کتاب مطالعه و خلاصه آن را ارسال کند.همچنین یک صفحه حدیث نیز ارسال کند. این کار مورد استقبال اکثر زندانیان قرارگرفته و اگردر مواردی انجام نگرفته به علت بی سوادی زندانی بوده است. آنان در ورق‌های A4 یا اوراق مخصوص زندان، خلاصه کتاب‌ها را در روز جلسه دادگاه به همراه خود آورده که از آنان دریافت و ضمیمه پرونده می‌شود. در مواردی نیز زندانی با هزینه خود دفاتری را خریداری و خلاصه کتاب‌ها را نوشته و ارائه کرده است .

درخصوص اثرات مطالعه با آنان در پایان جلسه رسیدگی صحبت شده و اکثریت آنان اظهار رضایت کرده و خواهان ادامه این طرح هستند.

مرداد 94 تعداد 80 جلد کتاب توسط این دادگاه تهیه و تحویل زندان شد و طی مراسمی‌به زندانیانی که اقدام به مطالعه کتاب می‌کنند با حضور اینجانب و مدیر زندان شهرستان گنبد آقای عباس مختاری و رئیس کتابخانه‌های شهرستان گنبد خانم نقی نسب هدیــه داده شد. توسط خانم نقی نسب تعدادی کارت هــدیه نیز به افرادی که بیشترین مطالعه را داشتند اهدا شد. یک نفر از مددجویان 50 جلد و دو نفر دیگر 35 جلد کتاب مطالعه کرده بودند.

مطالعه کتاب در زندان علاوه بر مزیت‌های فردی و اجتماعی که همه می دانند یک مزیت عمده ای دارد که باعث می شود که زندانیان از درگیری با یکدیگر بپرهیزند و به نوعی مشغول باشند. علت عمده مزیت مطالعه در زندان وجود اوقات فراغت زیاد است.

برای تغییر فضای زندان نسبت به تهیه بهترین پوستر‌های مناظر طبیعت از انتشاراتی در تهران اقدام و پوسترها به نجاری خوش ذوق تحویل و بهترین قاب تهیه و توسط وی در زندان نصب شده است. حدود 500 تابلو نصب شده است. همچنین یک نقاش هم اقدام به نقاشی دیواری با مضمون طبیعت کرده است.

برای این کار تبلیغات هم شده است؟

از محل مجازات‌های جایگزین اقدام به تهیه بنرهایی با مضامین دینی و اجتماعی شده است. بنرهای مذهبی شامل احادیث و آیاتی است که از سایت کتابخانه احادیث شیعه که به طرز هنرمندانه‌ای طراحی شده اخذ شده است. توضیح این‌که این تابلوهای احادیث و آیات طوری طراحی شده‌اند که در یک نظر حدود 15-10 پیام را انتقال می‌دهند که تاثیر بسیار بالایی دارد و تعدادی از بنرها با مضامین اجتماعی از اینترنت اخذ شده است که دارای پیامهای عالی است و تاثیر فراوان دارد. بنرهای مذکور در زندان و تعدادی در اماکن مذهبی، کلانتری‌ها و پاسگاه‌ها نصب شده است.

سازمان علمی - فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) هر سال مسابقه‌ای بین‌المللی برای انتخاب پایتخت کتاب جهان برگزار می‌کند و هر کشور به صورت داخلی مسابقه‌ای را برگزار می‌کند تا پایتخت کتاب خود را تعیین کند و نمایندگان پایتخت کتاب کشور‌ها به یونسکو معرفی واقدامات انجام شده توسط یونسکو بررسی و پایتخت کتاب جهان انتخاب می شود.

در شهرستان گنبد نیز افرادی به صورت پراکنده و بی‌خبر از اقدامات یکدیگر فعالیت‌هایی را در این خصوص انجام
دادند و این شعبه نیز این کار را بدون اطلاع از برگزاری چنین مسابقه‌ای انجام داد که در انتخاب
پایتخت کتاب ایران، شهرستان گنبد بعد از اهواز و نیشابور رتبه سوم کشوری را به‌دست آورده است.

هدف از فعالیت فرهنگی از جمله تهیه کتاب، افزایش آگاهی و تقویت روح ایمان و اراده و حل مسائل اجتماعی است چرا که یکی از علل ارتکاب جرم نبود آگاهی است.

محمد غمخوار / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)