جریان‌سازی، شرط بقای رادیو

آیا رادیو به عنوان یک رسانه کهن و باسابقه هنوز در بحران‌ها می‌تواند جریان‌سازی کند یا نه؟ آیا با ورود رسانه‌های مدرن همچون ماهواره، اینترنت و شبکه‌های مجازی که امکانات بسیار گسترده‌تری برای مخاطبانشان فراهم می‌کنند، باز رادیو می‌تواند مشتریان ثابت و پر و پا قرص خودش را همچون گذشته داشته باشد؟ آیا رادیو می‌تواند در بحران‌ها جریان‌سازی کند؟ آیا رادیو می‌تواند در جریانات خبری حرف اول را بزند یا نه؟

فرزند دردانه

واقعیت این است که جامعه پویا، رسانه‌ای پویا هم می‌طلبد و هر چه این شتاب و پویایی در زندگی بشر بیشتر شود، رسانه‌های منطبق با افراد چنین جامعه‌ای از اقبال بیشتری برخوردار هستند و این نکته‌ای است که رادیو به عنوان یک رسانه منحصر به فرد باید به آن توجه کند.

گرچه برخی معتقدند دیگر رادیو آن فرزند دردانه و یکی یکدانه خانواده رسانه نیست و ورود رسانه‌های دیگر مجال شیرین‌کاری‌های گذشته را از رادیو گرفته است و توجه همگانی را از رادیو به سوی دیگر رسانه‌ها که با جذابیت‌های گوناگون، دلربایی می‌کنند معطوف داشته است، اما هنوز این سوال مطرح است که آیا این فرزند رشید خانواده ارتباطات می‌تواند با بهره بردن از ویژگی‌های منحصربه‌فرد به جمع این خانواده محبوب برگردد یا نه؟ ویژگی‌هایی که شامل در دسترس بودن، کم‌هزینه بودن، به کار گرفتن یکی از حواس، استفاده در حین انجام فعالیت‌های دیگر، سریع‌‌الانتقال بودن در ارسال پیام، برد وسیع، قابل حمل بودن، خیال‌انگیزی و تخیل‌آفرینی است.

حمیدرضا خزایی، قائم‌مقام پیشین معاونت صدا و کارشناس رسانه درباره این که آیا رادیو هنوز می‌تواند جریان‌سازی کند یا نه، به جام‌جم می‌گوید: گرچه ما در روزگار پرشتاب و توسعه یافته امروز زندگی می‌کنیم، اما هنوز رادیو می‌تواند نقش‌ وسیعی در حوزه آموزش، اطلاع‌رسانی، تفریحات، ارتقای سطح سلامت جسمانی و آرامش و نشاط روحی افراد جامعه داشته باشد.‌ وی با اشاره به نظر لازارسفلد، پژوهشگر بزرگ رسانه ادامه می‌دهد: داده‌های اطلاعاتی رادیو به نظر این پژوهشگر طبیعی و بی‌شائبه است و در مقابل داده‌های غیرطبیعی یا آلوده به انواع صور رسانه‌های دیگر موثرتر است.

منزلت رادیو

قائم‌مقائم پیشین معاونت صدا عنوان می‌کند: بنابراین آنچه می‌تواند علاوه بر بقا، رادیو را منزلت بخشیده و بر صدر بنشاند، کشف افق‌های جدید و چشم‌اندازهای نوین برای رادیوست. رادیو باید بتواند خودش را با ویژگی‌های دنیای امروز و مخاطب امروز انطباق بدهد و نه با مخاطب 50 سال پیش. رادیو برای این که جریان‌سازی کند باید با مخاطب همنفس شود تا او را شیفته سازد، زیرا مخاطب امروز رادیو دیگر فردی نیست که به ناچار فقط به رادیو دسترسی داشته باشد و باید به این رسانه گوش بدهد.

خزایی ادامه می‌دهد: رادیو ظرفیت‌ها و قابلیت‌های زیادی دارد و در هیچ مقطعی نمی‌توان نسبت به کارکرد جریان‌سازبودن این رسانه ناامید شد، زیرا رادیو تاثیر زیادی بر مردم دارد و به نظرم هنوز هم این ویژگی را حفظ کرده است. ضمن این که معتقدم شبکه‌های مجازی بیشتر رقیب تلویزیون است تا رادیو.

وی با تاکید بر فضای اطلاع‌رسانی رادیو توضیح می‌دهد: رادیو در کنار این که جنبه اطلاع‌رسانی برای مردم دارد با تولید و پخش برنامه‌های مفرح، اوقات فراغت مخاطبان را هم پر می‌کند. معتقدم هنوز قابلیت جریان‌سازی رادیو از بین نرفته و برای این که این قابلیت را داشته باشد باید برنامه‌سازان ما به روز شوند. معتقدم اگر برنامه‌سازان در تولید برنامه‌ها نوآوری و خلاقیت داشته باشند، رادیو هنوز هم می‌تواند جایگاه خوبی در سپهر رسانه داشته باشد.

برنامه‌سازان خلاق

قائم مقام پیشین معاونت صدا با اشاره به این که استفاده از روش‌های سنتی دیگر در رادیو جواب نمی‌دهد، می‌‌افزاید: رادیو باید به دنبال روش‌های جدید باشد. باید از پیام‌های کوتاه و به‌روز استفاده کند. رادیو با پخش اخبار به‌روز و موسیقی‌های فاخر می‌تواند گوی میدان را از رقبای دیگر برباید. فقط کافی است از کارکردهای رادیو درست استفاده کنیم که این مساله با بهره بردن از برنامه‌سازان خلاق قابل حل است و رادیو می‌تواند بر رقبای خودش غلبه کند. وقتی برنامه‌سازان رادیو شناخت خوبی از جامعه اطراف خودشان داشته باشند، این موضوع می‌تواند به حفظ جایگاه رادیو و جریان‌ساز بودن این رسانه کمک کند. برنامه‌های طنز، ورزشی و گفت‌وگومحور هم اوقات فراغت شنوندگان را پر می‌کند.‌

خزایی معتقد است: رادیو در بحران‌هایی چون زلزله بم و زمان انتخابات نقش موثری دارد، زیرا رادیو، رسانه‌ای است که مستقیم با مخاطب حرف می‌زند و همه جا در دسترس است. به نظرم اطلاع‌رسانی سریع رادیو در اخبار قابل مقایسه با دیگر رسانه‌ها نیست.

جذابیت برای نسل امروز

دانش صبح‌خیز، مدیرعامل خانه رادیو، مدیر سابق پخش و تولید رادیو جوان درباره جریان‌سازی رادیو در عصر حاضر به جام‌جم می‌گوید: امروزه هر یک از رسانه‌ها برای قدرت نمایی در جذب مخاطب در رقابت هستند. گرچه رادیو همان جایگاه محبوب سابقش را ندارد، اما نمی‌توان نقش این رسانه را انکار کرد.

به نظر این مدیر گروه، رادیو رسانه‌ای است که از صبح تا شب با مخاطب ارتباط گرم برقرار کرده و برای نسل تازه نیز همچنان جذاب است. البته برای محکم‌تر کردن این ارتباط باید تلاش بیشتری کند و مخاطب‌شناسی را به‌ عنوان یک اصل مورد توجه قرار بدهد.

وی ادامه می‌دهد: امروز برنامه‌سازان رادیو باید براساس نوع نیاز مخاطب نسبت به تولید و پخش برنامه رادیویی اقدام کنند و برنامه‌سازی با نگاه 50 سال پیش، راهی به بیراهه خواهد بود. یک شبکه موفق رادیویی با نگاه جامعه‌شناختی و تحلیلی می‌تواند مخاطب جذب کند و مفید باشد، ضمن این که رادیو باید شنیده و تحلیل شود تا بتوان به ارتقای آن کمک کرد. برنامه‌سازان رادیو به واسطه تلاش‌هایی که برای روزآمدی آن انجام می‌دهند، همواره باید سعی داشته‌ باشند نسبت به اتفاقات مختلف، واکنش خبری، گزارشی و تحلیلی نشان بدهند و در حوزه فرهنگ، سیاست، اقتصاد، دانش، ورزش و... حرفی برای گفتن داشته باشند.

هوشیاری بموقع

مدیرعامل خانه رادیو با اشاره به این که اگر رادیو در عصر حاضر هوشیاری‌ لازم را نداشته باشد، میدان را واگذار می‌کند، توضیح می‌دهد: با رشد سریع و قارچ‌گونه شبکه‌های مجازی، رادیو باید هوشیار باشد و مطابق با روز حرکت کند، زیرا در این صورت جایگاه خودش را از دست خواهد داد. ضمن این که رادیو می‌تواند از فضای مجازی به نفع خودش استفاده کند و برنامه‌هایش را از این طریق برای مخاطبان معرفی یا پیام‌های کوتاه را از این طریق منتشر کند.

صبح‌خیز عنوان می‌کند: اگر رادیو نسبت به این مقوله بی‌توجهی کند نه‌تنها جایگاه خودش را از دست خواهد داد، بلکه در بحران‌ها نمی‌تواند نقش موثری در اطلاع‌رسانی داشته باشد. بنابراین بهتر است احساس خطر کنیم و از فرصت‌ها در معرفی و جا انداختن برنامه‌های رادیویی استفاده کنیم. به عنوان نمونه صفحات متنوعی برای برنامه خندوانه در فضای مجازی ایجاد شده که می‌توانیم از طریق این برنامه و عروسک محبوب جناب خان نقش رادیو را پررنگ‌تر کنیم.

وی اعتقاد دارد رادیو هنوز هم یک رسانه پرنفوذ است و می‌تواند تاثیر‌گذار باشد، اما شکل مخاطب‌شناسی، نوع مخاطب آن و برنامه‌سازهایش باید تغییر کند و البته برخورد با این رسانه باید به گونه‌ای باشد که بتواند به ارتقای آن کمک کند. در مجموع اگر رادیو بتواند در موقعیت‌های بحران بموقع عمل کند و گزارشگران رادیو خبرهای تازه از بحران‌های رخ داده ارائه بدهند، مطمئن باشید می‌تواند نقش موثری در میان مردم داشته باشد.

اعتماد مخاطبان

غلامرضا بحیرایی، مدیر گروه ایران و جامعه رادیو ایران با اشاره به این که رادیو هنوز هم در مواقع بحران و رخ دادن رویدادها می‌تواند نقش عمده‌ای داشته باشد، به جام‌جم می‌گوید: منابع خبری متعدد در دنیای مجازی، به سردرگمی مخاطبان منجر می‌شود. گرچه مخاطبان خبرهای متنوعی را به واسطه این شبکه‌ها مطلع می‌شوند، ولی دیگر متوجه شده‌اند نباید خیلی از خبرها را باور کنند، زیرا پشتوانه‌ای ندارد.

وی ادامه می‌دهد: بنابراین رادیو برای مخاطبان قابل اعتماد است، حتی در کشورهای دیگر هم باوجود رونق شبکه‌های مجازی، اما رادیو مخاطب خودش را هنگام اطلاع‌رسانی از بحران‌ها و رویدادها دارد. در واقع سادگی و در دسترس بودن این رسانه خیلی در این زمینه کمک می‌کند. زمانی که سیل، زلزله و اتفاقاتی از این قبیل رخ می‌دهد، ممکن است باعث قطع شدن شبکه اینترنت شود، اما رادیو می‌تواند در دسترس باشد و اطلاعات کافی درباره رویداد رخ داده را به مخاطبان بدهد. علاوه بر آن مردم هم خیلی سریع می‌توانند با آن ارتباط برقرار و اخبار و اطلاعات را دریافت کنند.‌ مدیر گروه ایران و جامعه رادیو ایران عنوان می‌کند: شبکه‌های مجازی به منابع خبری دسترسی ندارند، اما رادیو می‌تواند پیگیر این اتفاق از زبان مسئولان باشند و آمار درستی ارائه دهد، حتی دستورالعمل‌های لازم هم می‌تواند به مردم بدهد که بعد از بحران باید چه نکاتی را رعایت کنند؛ بنابراین رادیو نقش موثری دارد.

موج سواری احساسی

بحیرایی معتقد است‌: شبکه‌های مجازی بار احساسی و موج سواری دارند و با یک بحران تب و تابشان اوج می‌گیرد یا می‌خوابد، اما رادیو چنین نقشی ندارد. این رسانه به هیچ وجه نقش احساسی ندارد. ضمن این که رادیو برای این که بخواهد نقش‌اش را تقویت کند، می‌تواند روی سرعت‌ عملش کار کند.

این مدیر گروه، سرعت‌ عمل را به عنوان تنها برگ برنده رادیو ذکر می‌کند و می‌گوید: این مزیت را باید رادیو حفظ کند تا به واسطه سرعت‌العمل بموقع و بجا هنگام رویدادها استفاده کند. اگر این طور عمل کند مسلما در رقابت با بقیه رسانه‌ها عقب نمی‌افتد. در مجموع اعتمادی که مخاطب به رادیو دارد، شبکه‌های مجازی این ویژگی را ندارد.

فاطمه عودباشی‌‌‌

رادیو و تلویزیون