ارتوزی یا بدشکلی جمجمه در کودکان

جام جم سرا: به این ترتیب، یکی از دغدغه‌های والدینی که بتازگی صاحب فرزند می‌شوند، فرم گرفتن صحیح سر کودکشان بدون ایجاد برآمدگی، برجستگی، کجی و ناصافی است.

دکتر مجتبی کامیاب، متخصص ارتوپدی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران معتقد است این مساله که خواباندن طولانی‌مدت در یک وضع، بتدریج بدشکلی جمجمه نوزاد را به همراه داشته باشد از نظر علمی به اثبات نرسیده است، اما شواهد تجربی نشان می‌دهد قرار گرفتن طولانی‌مدت سر نوزاد در یک وضع خاص در ایجاد بدشکلی موثر است.

این متخصص ارتوپدی در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این سوال که چه عواملی موجب ایجاد بدشکلی می‌شود، توضیح می‌دهد: عوامل متعددی ممکن است سبب بدشکلی جمجمه شود که توارث، فشارهای درون رحم به علت قرارگیری ناصحیح جنین، درشت بودن، چند قلویی و اولین حاملگی در بروز بدشکلی مادرزادی نوزاد موثر است. در واقع ممکن است جمجمه برخی نوزادان به دلیل فشارِ لگن مادر یا یک جنین دیگر دچار بدشکلی ‌شود.

خوب است بدانید جمجمه انسان دارای شکلی نسبتا کروی است که در سمت چپ و راست قرینه است و از نظر شکلی، پیشانی و پس سر از هم متمایز هستند. البته گاهی جمجمه شکلی غیرطبیعی دارد، به این معنا که در دو سمت قرینه نیست یا آن که نسبت پهنا به طول یا ارتفاع جمجمه به نحوی است که در نظر بیننده غیرطبیعی جلوه می‌کند. چنین بدشکلی‌هایی در هفته‌های اول پس از تولد نوزاد از سوی والدین قابل تشخیص است.

درمان ارتوزی بدشکلی جمجمه

به گفته دکتر کامیاب، بدشکلی خفیف نیاز به درمان ندارد. در واقع، پزشک متخصص تعیین می‌کند که آیا درمان ضرورتی دارد یا خیر. یکی از درمان‌های شناخته شده برای بدشکلی جمجمه استفاده از ارتوز جمجمه است. (ارتوز جمجمه کلاه یا هدبندی است که با وارد کردن فشار اندک، ولی مداوم بر جمجمه در حال رشد نوزاد به پروسه رشد آن جهت درست می‌دهد.)

این ارتوز با قالب‌گیری از جمجمه کودک به نحوی تهیه می‌شود که کمترین اذیت را برای کودک به همراه داشته باشد.

این متخصص ارتوپدی درباره این که چه مدت باید از ارتوز جمجمه استفاده کرد، می‌افزاید: بهترین زمان شروع استفاده از ارتوز از سه ماهگی است. از طرف دیگر، درمان ارتوزی فقط تا 18 ماهگی تاثیر دارد، اما از آنجا که بیشترین میزان رشد جمجمه تا دوازده ماهگی است زمان ایده‌آل برای استفاده از این ارتوز بین سه تا دوازده ماهگی است. در طول این مدت استفاده از این ارتوز برای سه تا شش ماه، بیشترین اثر بخشی را خواهد داشت. ضمن آن که باید ارتوز 23 ساعت در شبانه‌روز پوشیده شود تا نتیجه مطلوب حاصل شود. توجه داشته باشید استفاده از این ارتوزها پس از ده ماهگی با تاثیر درمانی کمتری همراه خواهد بود.

وی تاکید می‌کند: ارتوز در مراکز ارتوپدی فنی به صورت اختصاصی برای هر کودک تهیه می‌شود. در اولین مراجعه، مسئول مرکز ارتوپد فنی، والدین را با مراحل درمان آشنا می‌سازد. شروع درمان با قالب‌گیری از جمجمه کودک شروع می‌شود که بدون درد و خطر است، اما برای اجتناب از بی‌تابی نوزاد بهتر است قالب‌گیری زمانی صورت گیرد که نوزاد در خواب است. ارتوز مورد استفاده برای کودک باید به طور روزانه از سر نوزاد خارج شود تا تمام قسمت‌های پوست سر نوزاد از سوی والدین مورد بررسی قرار گیرد تا با هر گونه حساس‌شدن یا قرمز شدن پوست به پزشک متخصص مرکز ارتوپد فنی مراجعه شود. بعلاوه این نوع ارتوزها باید به طور روزانه تمیز شود.

عارضه‌ای که قابل پیشگیری است

به خاطر داشته باشید تغییر دادن موقعیت سر نوزادان در شب و هنگامی که خوابند، خواباندن آنها به شکم در زمان بیداری و بهره‌‌گیری والدین از محرک‌هایی که به تقویت روزانه عضلات کودک و تحرک او کمک می‌کند مانع ابتلا به بدشکلی جمجمه می‌شود.

متخصصان اطفال تاکید می‌کنند هر چه نوزاد بزرگ‌تر می‌شود، به طور طبیعی حرکات خود را هنگام خواب بیشتر می‌کند که به تغییر موقعیت قرار گرفتن سر او کمک می‌کند. زمانی که کودک برای اولین بار به طور مستقل می‌نشیند نیز پیشرفت بدشکلی جمجمه متوقف می‌شود.

خوشبختانه این بیماری، رشد مغزی کودک را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، اما این مشکل در صورتی که درمان نشود فقط ممکن است مشکلاتی در عضلات گردنی کودک به همراه بیاورد. از آنجا که بدشکلی جمجمه درمان می‌شود، هیچ‌گونه عارضه‌ای در طولانی‌مدت بر کودک به جا نمی‌گذارد.

پونه شیرازی ‌/ ‌گروه سلامت