دردسرهای ضربه زدن با سر به توپ

با این که بیشتر ضربات به توپ در فوتبال با پا انجام می‌شود، اما ضربه زدن با سر به توپ در آن نیز بسیار رایج است. با این حال شاید بسیاری از افراد ندانند که این ضربه می‌تواند به صدمات مغزی برای فوتبالیست‌ها بینجامد.

گروهی از ورزشکاران در ایالات متحده و نیز والدین نوجوانانی که فرزندان آنها در این رشته ورزشی فعال هستند، به تازگی در دادخواست از فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) به دلیل آنچه «اهمال در بررسی جنبه‌های مختلف آسیب‌های سر» در این ورزش خوانده‌اند شکایت کردند.

این افراد به جای درخواست غرامت، از این نهاد بین‌المللی خواسته‌اند تا قوانین فعلی را به گونه‌ای تغییر دهد که امکان محافظت بیشتر از این گونه آسیب‌ها در فوتبال مهیا شود. یکی از پیشنهادهای مطرح در این خصوص این است که اگر بازیکنی به دلیل ضربه سر دچار آسیب‌دیدگی شد، تا انجام معاینات کامل پزشکی، از بازیکنی دیگر به جای او در زمین استفاده شود.

ضربه به سر جدی گرفته خواهد شد

این دادخواست پس از این مطرح شد که در جریان مسابقات جام جهانی 2014 در برزیل، برخی از بازیکنان دچار صدمات شدید در ناحیه سر شده بودند، به طور بسیار سرسری مورد معاینه قرار گرفتند. برای نمونه وقتی سر آلوارو پریرا (بازیکن تیم ملی اروگوئه) با زانوی رحیم استرلینگ (بازیکن تیم ملی انگلستان) برخورد کرد و به همین دلیل بیهوش به زمین افتاد، بلافاصله پس از به‌هوش آمدن به بازی ادامه داد. همچنین در بازی نیمه نهایی هم سر جورجینیو وینالدام هلندی با سر خاویر ماسکرانوی آرژانتینی برخورد کرد و در بازی نهایی هم کریستوف کارمز آلمانی تا نیم ساعت پس از آسیب منجر به خونریزی سر همچنان به بازی ادامه داد.

تردیدی نیست که اگر بتوان به این آسیب‌های رخ داده در حین بازی واکنش مناسبی نشان داد، دانش ما از خطرات و اثرات بلندمدت ضربه با سر در فوتبال نیز افزایش خواهد یافت. جان هاردی، عصب‌شناس از دانشگاه کالج انگلستان در این باره می‌گوید: «ما هنوز به طور دقیق نمی‌دانیم که چه اتفاقی در طول بازی برای سر بازیکنان در حین ضربه به توپ می‌افتد. همچنین هنوز هیچ راهی برای بررسی آنچه در میدان بازی روی می‌دهد و اثرات آن در اختیار نداریم.»

دکتر آنتونیو بلی، جراح مغز و اعصاب از دانشگاه بیرمنگام انگلستان نیز در این باره می‌گوید: «شاید سه ضربه شدید با سر به توپ برای ایجاد یک آسیب مغزی دائمی کافی باشد. برخی مطالعات نشان داده است تماس مکرر سر با توپ در بازی حتی می‌تواند به کاهش توانایی‌های شناختی فرد بینجامد و موجب آسیب به بخش پیشانی مغز وی شود.»

گام‌های موثر برای حل مشکل

ماه گذشته بود که فیفا و نیز فدراسیون فوتبال انگلستان در بیانیه‌هایی جداگانه، از برنامه خود برای آغاز تحقیقات درباره صدمات وارده به سر در طی این ورزش خبر داد. در این میان، شاید رقابت‌های جام جهانی امسال را اصلی‌ترین عامل تسریع‌کننده این اقدامات دانست، زیرا اتفاقات روی داده در بازی‌های این جام، موجب افزایش آگاهی عمومی نسبت به خطرات بالقوه موجود در این ورزش شد.

یکی از بخش‌های برنامه پژوهش فیفا، دربردارنده مطالعه روی بازیکنان فوتبال سوئیس در فصل 2015 ـ 2014 است. در این تحقیق قرار است ابتدا همه بازیکنان پیش از آغاز فصل، مورد ارزیابی عصب‌شناختی قرار گیرند. سپس در صورت بروز هر گونه آسیب به سر نیز به دقت معاینه شوند. این مطالعه می‌تواند ویژگی‌های ضربات مشکل ساز به سر و نیز زمان لازم پیش از بازگشت بازیکن به زمین را مشخص کند.

اگر این تحقیقات و مطالعات دیگر در این زمینه بتواند به شناخت هر چه بیشتر آسیب‌های وارده به سیستم عصبی بازیکنان کمک کند، می‌توان انتظار اتخاذ تدابیر پیشگیرانه‌ای را نیز در آینده داشت. برای نمونه، ایجاد تغییراتی در شیوه انجام بازی فوتبال، نظیر تعیین یک حداقل سنی برای اجازه ضربه زدن با سر به توپ یا ایجاد محدودیت برای ضربه زدن با سر را می‌توان ازجمله این تدابیر دانست.

با این که تعداد ضربات به سر در فوتبال از برخی ورزش‌های دیگر کمتر است، اما شاید تدابیر لازم برای مقابله با آسیب‌های آن تاکنون در نظر گرفته نشده است. برای نمونه در ورزش راگبی (فوتبال آمریکایی) در صورت بروز آسیب به سر، بازیکن باید از زمین خارج شود و جز با اجازه پزشک تیم مجاز به بازگشت به میدان بازی نخواهد بود. البته این قانون برای نخستین بار از فصل جاری در لیگ برتر فوتبال انگلستان به کار گرفته شد.

البته در این میان باید به عوامل روانی موجود نیز دقت کرد. بیشتر بازیکنان علاقه‌ای به خروج از بازی ندارند و به همین دلیل ممکن است ضربه وارده به سر خود را تکذیب کنند. در این صورت، اطلاع‌رسانی و آشنا کردن آنها با پیامدهای ضربات شدید به سر می‌تواند سودمند باشد.

newscientist / مترجم: صالح سپهری‌فر