لطفا خودت و مرا به خطر نینداز

در فرآیند یک توقف آرام در فاصله‌ای که این سه چهار متر را طی کرده‌ایم، خودروی جلو به اندازه 200 ـ 300 متر حرکت می‌کند و به این ترتیب چون مسافت طی شده بسیار بیش از حداقل طول توقف است، خطری پیش نمی‌آید و برخوردی صورت نمی‌گیرد.

برعکس، در یک توقف ناگهانی که هنگام شرایط اضطراری صورت می‌گیرد، خودروی جلو با مشاهده مانع، بی‌درنگ و با تمام قوا ترمز خواهد گرفت و ما که پشت سر حرکت می‌کنیم، باید این فرآیند را طی کنیم:

1ـ متوجه شدت ترمز ناگهانی خودروی جلو شویم.

2ـ ذهن به این جمع‌بندی برسد که شرایط اضطراری است.

3ـ ذهن تصمیم بگیرد در این شرایط با تمام قوا باید ترمز کرد.

4ـ فرمان ذهن به عضلات پا منتقل شود.

5 ـ پا به حرکت درآید و پدال ترمز را فشار دهد.

فرض کنیم همه این مراحل در دو ثانیه طی شود. چنانچه با سرعت 90 در حرکت باشیم، 50 متر پیش رفته‌ایم. چنانچه تمام زمان توقف خودروی جلو 4 ثانیه باشد، طبق محاسبات خسته‌کننده اما دقیق ریاضی، هنگام توقف کامل خودروی جلو، از فاصله ما نسبت به آن 38 متر کاسته شده و بدیهی است اگر فاصله اولیه با جلو کمتر از این باشد، برخورد قطعی خواهد بود.

با توجه به آنچه گفته شد، به پاسخگویی مساله زیر می‌پردازیم که در گفتار قبل برای روشن شدن موضوع طرح شد. فرض کنیم دو خودرو در یک جاده با سرعت 90 حرکت می‌کنند و به محض عبور از یک پیچ، خودروی جلو با سنگ بزرگی در وسط جاده و در فاصله 52 متری مواجه می‌شود. به علت بزرگ‌تر بودن خودروی جلو، راننده عقبی نمی‌تواند سنگ را ببیند، با این فرض که طول توقف هر دو خودرو 50 متر باشد:

1ـ توقف خودروی جلو چند ثانیه طول خواهد کشید؟

2ـ آیا خودروی عقبی تصادف خواهد کرد؟

3ـ احتمال وقوع چنین حادثه‌ای چقدر است؟

در پاسخ باید گفت، چون طول توقف 50 متر است، خودروی جلو دو متر قبل از برخورد متوقف می‌شود. با فرض این که سرعت در فاصله 50 متر به صورت خطی از 90 تا صفر کاهش یابد، کل زمان طی شده برابر 4 ثانیه خواهد بود. طبق توضیح فوق، اگر خودروی عقبی فاصله حداقل 38 متر را رعایت کرده باشد، می‌تواند درست قبل از برخورد متوقف شود، اما چنانچه طبق عرف با فاصله ده متر براند، به خودروی جلو برخورد خواهد کرد و این ضربه باعث پیش راندن و برخورد خودروی جلو با سنگ می‌شود. شرایط اضطراری مختلف می‌تواند باعث توقف ناگهانی و بروز سانحه شود: ریزش سنگ، عبور ناگهانی عابر، واژگونی و برخورد خودروها، ترکیدن لاستیک، انحراف به چپ، خرابی و آب‌بردگی سطح راه و بسیاری موارد مشابه دیگر. هرچند در طول عمر ممکن است فقط یک‌بار چنین واقعه‌ای را تجربه کنیم، اما متاسفانه اگر فاصله ایمن را رعایت نکرده باشیم، ممکن است آخرین تجربه ما باشد. یادمان باشد رعایت نکردن فاصله ایمن یعنی به خطر افکندن زندگی خود و دیگران.

دکتر حسن مقدم - استاد دانشگاه صنعتی شریف