کودکان کار در گفتمان وزیر کار

جام جم سرا: طبق برآورد سازمان بین‌المللی کار، در سال 2012 حدود 168 میلیون نفر کودک کار وجود داشته است (6/10 درصد از کل جمعیت کودکان جهان) که بیش از
85 میلیون نفر آنها درگیر کارهای پرخطر بوده‌اند. همین برآورد اعلام کرده، جنوب صحرای آفریقا با 21/4 درصد بالاترین نسبت کودکان کار به کل جمعیت کودکان را شامل می‌شود. این در حالی است که این نسبت در آسیا و اقیانوسیه 3/9 درصد، در آمریکای لاتین 8/8 درصد و در خاورمیانه و شمال آفریقا
4/8 درصد است. 60 درصد کودکان کار در بخش کشاورزی، 25 درصد در بخش خدمات، حدود 5/7 درصد در بخش صنعت شاغل هستند و تنها یک نفر از هر پنج نفر آن‌ها مزد دریافت می‌کند. این اطلاعات و آمار نشان می‌دهد که مسئله کودکان کار یک چالش جهانی است و برهمین اساس جمهوری اسلامی ایران نیز نمی‌تواند ازاین مسئله مستثنا باشد. بر این اساس این مقاله به تحلیل گفتمان علی ربیعی در خصوص کودکان کار می‌پردازد و بدین منظور متن سخنرانی وی در سومین نشست جهانی محو کار کودک (که در مهر 1392 در برزیل برگزار شده است) انتخاب و پیش فرض‌های این متن بررسی شده است. لازم به ذکر است، در تحلیل گفتمان پیش‌فرض‌ها، افکار قالبی و پیشداوری‌ها، زیرساخت استدلال و استنتاج نویسنده یا گوینده را شکل می‌دهند. بنابراین شناخت پیش‌فرض‌ها، تحلیل‌گر را قادر می‌سازد به لایه‌های زیرین یا اهداف واقعی صاحب اثر پی ببرد. واکاوی متن انتخاب شده نشان می‌دهد گفتمان ربیعی در خصوص کودکان کار شامل شش پیش فرض گفتمانی است که در ذیل به آنها اشاره شده است:
1 - به اشتراک گذاشتن دانش: یکی از پیش‌فرض‌های گفتمانی ربیعی، ضرورت به اشتراک گذاشتن دانش برای پیشبرد مقابله با کار کودکان است. در گفتمان وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی ایران شناخت سیاست‌ها، ابداعات نهادی، و قانون‌گذاری در چارچوبی تطبیقی، برای تشریک مساعی و هم‌چنین اقدام مؤثر در سطح ملی یکی از الزامات موفقیت در مواجهه با مقوله کودکان کار است.
2- مسئله اشتغال: دیگر پیش فرض گفتمانی علی ربیعی برای کنترل موضوع کودکان کار، بهبود وضعیت «اشتغال» است. ربیعی بر این باور است که موفقیت وقتی حاصل می‌شود که بتوان مسئله اشتغال و فقر بزرگسالان را بهبود داد. وی بیان می‌کند باید با رشد اقتصادی پایدار، قدرت دولت برای حمایت منعطف از فقرا و استقرار نظام جامع تأمین‌اجتماعی را افزایش دهیم.
3- تشکیل بانک‌های اطلاعاتی کارآمد: دسترسی به اطلاعات آماری دقیق در حوزه کودکان کار از دیگر مولفه‌های گفتمانی وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در متن است. همین جا باید متذکر شد کلید واژه «بانک اطلاعاتی» یک از گزاره‌های اصلی گفتمانی دکتر ربیعی است. ایﺠﺎد ﻧﻈﺎم ﺟﺎﻣﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗی، ﺗﺪویﻦ بانک‌های اﻃﻼﻋﺎﺗی و ﺑﻪﻃﻮر کﻠی ﻧیﻞ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻓیﺖ اﻃﻼﻋﺎﺗی نه تنها در این مقوله بلکه در دیگر بخش‌ها هم از کلید ارکان گفتمانی ربیعی است و براین اساس به عنوان یکی از رویکﺮدﻫﺎ و مأموریت‌های اﺳﺎﺳی وزارتخانه کار، تعاون و رفاه اجتماعی اعلام شده است.
4- الگوهای توسعه، عامل ایجاد کودکان کار: یکی از اصلی‌ترین پیش‌فرض‌های سخنان ربیعی در برزیل که شاید بتوان آن را جان کلام این متن نیز در نظر گرفت بیان این موضوع است که «مسئله کار کودکان برآمده از الگوی توسعه کشورهاست.» ربیعی پیش از طرح این مطلب بر این جامعه شناس بودن خود تأکید می‌کند تا به مخاطبان این پیام را ارسال کرده باشد که این تحلیل را به عنوان یک صاحب‌نظر اجتماعی ارائه می‌دهد نه به عنوان وزیر یک کشور در حال توسعه. علی ربیعی با بیان این نکته که کار کودکان یک واقعیت اجتماعی است به تببین این مسئله که تحمیل الگوی نئو لیبرالی توسعه بر کشورهای فقیر باعث ناکارامد شدن راهبردهایی نظیر آموزش و حمایت اجتماعی شده است عنوان می‌کند تقسیم ناعادلانه ثروت برنامه‌ریزی برای کودکان را پیچیده‌تر کرده است.
5- تأثیرگذاری روابط بین الملل بر کار کودکان: اشاره به تأثیر خشونت گرایی بویژه جنگ و تحریم بر کار کودکان دیگر محور گفتمانی در متن مورد بررسی است. ربیعی بر این اساس بر ضرورت خشونت‌زدایی در روابط بین‌الملل تأکید می‌کند و خواستار برخورد فعالانه‌تر دولتها در این خصوص می‌شود.
6- ضرورت استفاده از ظرفیت‌های بومی: در گفتمان ربیعی یک راهکار مهم در مواجهه با مسئله کودکان کار استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی بومی، ملی و دینی برای مقابله با این پدیده موثر است. ربیعی برای تقویت این تحلیل و تأکید براینکه متون دینی به مقوله کودکان توجه دارند به حدیثی از پیامبر اسلام اشاره می‌کند که فرموده‌اند: «کودکان خود را بزرگ دارید و با آنان رفتاری شایسته داشته باشید.» در همین چارچوب وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی بیان می‌کند که دولت جمهوری اسلامی ایران تلاش برای محو بدترین اشکال کار کودکان را وظیفه‌ای اخلاقی و دینی تلقی می‌کند.
نتیجه‌گیری: در گفتمان علی ربیعی مدل‌ها و الگوهای توسعه، نابرابری ذاتی جوامع در حال توسعه، فقر و بیکاری و خشونت گرایی در عرصه بین‌الملل از جمله علل اصلی تأثیر گذار بر شکل‌گیری کار کودکان به‌شمار می‌آیند. ربیعی همچنین در بیان راهکارها برای مقابله با کار کودکان به ایجاد اشتغال، اشتراک دانش، دسترسی به آمار دقیق، اجتماعی دیدن کار کودکان و استفاده از فرهنگ‌های بومی، ملی و دینی تأکید دارد.|خورشید