سال رونق نسبی هنر تجسمی

پس از انتخاب علی مرادخانی به جای حمید شاه‌آبادی به عنوان معاون امور هنری وزیر ارشاد، تغییرات دیگری نیز در سطوح مدیریتی رخ داد. اصغر امیرنیا، مدیر اداره تجسمی ارشاد، بعد از چند ماه از فعالیت برکنار شد و این نهاد را به مجید ملانوروزی تحویل داد. گرچه معاونت هنری وزارت ارشاد و به تبع آن اداره هنرهای تجسمی از مشکل بی‌پولی رنج می‌برد، اما حداقل مدیران جدید تلاش کردند علاقه و تمایل خود را به رویدادهای مختلف هنری که بخش خصوصی برگزار می‌شد، نشان دهند. به همین دلیل در بسیاری از نمایشگاه‌های هنری که از سوی گالری‌های خصوصی برگزار می‌شد، شاهد حضور مرادخانی و ملانوروزی بودیم. در کنار آن دو، مرتضی کاظمی، مشاور اقتصادی وزیر نیز یکی از همراهان تقریبا همیشگی افتتاحیه نمایشگاه‌های هنری در گالری‌های خصوصی بود.

در میان این تغییرات البته باید به تغییر مدیر موزه هنرهای معاصر تهران هم اشاره کرد. احسان آقایی، مدیر جوان این موزه که مدتی به عنوان سرپرست فعالیت می‌کرد، سرانجام به عنوان مدیر موزه فعالیتش را آغاز کرد. تا پیش از او معمولا مدیران اداره هنرهای تجسمی ارشاد همزمان مدیریت موزه را هم به عهده داشتند، اما او نخستین مدیر مستقل موزه بود. مدیری که با آمدن تیم جدید، خودش استعفایش را نوشت، اما مورد پذیرش قرار نگرفت تا تنها چند ماه بعد ملانوروزی باز هم سیستم را به روال سابق برگرداند و همزمان هم مدیر اداره تجسمی ارشاد باشد و هم مدیر موزه هنرهای معاصر.

در میان رفت و آمد مدیران می‌توان اشاره‌ای هم به استعفای مدیر اداره حجم سازمان زیباسازی داشت که به زعم بسیاری در دوران خود، فعالیت‌های مهمی در عرصه به‌کارگیری احجام در فضاهای شهری انجام داد.

اگر بخواهیم به مهم‌ترین اتفاقات تجسمی سال هم نظری داشته باشیم، بی‌شک یکی از مهم‌ترین رویدادها برگزاری دوسالانه تصویرگری بعد از 11 سال وقفه بود. ششمین دوسالانه تصویرگری سرانجام بعد از وقفه‌ای چنین طولانی آبان‌ماه با معرفی برگزیدگانش به کار خود پایان داد.

در همان آبان‌ماه، اتفاق مهم دیگری رخ داد. پانزدهمین دوره حراج کریستیز خاورمیانه که در دبی برگزار شد، باز هم با درخشش هنرمندان ایرانی همراه شد. گرچه در این دوره هنرمندان کشورمان نتوانستند رکورد دوره‌های قبل را جابه‌جا کنند، اما باز هم بازیگران اصلی این حراج معتبر بودند. پرویز تناولی در شب نخست این حراج توانست مجسمه پرسپولیس 2 را 940 هزار دلار بفروشد و رتبه دوم فروش را بعد از فهر النسا زید، هنرمند دورگه ترکیه‌ای ـ اردنی به دست آورد. در شب دوم کریستیز هم هنر ایران یکه‌تاز شد و رکوردهای اول، دوم، چهارم و پنجم را به خود اختصاص داد. نکته جالب حراج کریستیز در دوره پانزدهم، حضور دو نماینده ارشد وزارت ارشاد در این مراسم بود.

رویداد دیگر، برپایی سومین جشنواره جهانی هنر مقاومت در تهران بود. این جشنواره به دبیری حبیب‌الله صادقی، یک ماه آثار منتخب از هنرمندان کشورهای مختلف در زمینه پایداری را به نمایش گذاشت. نقاشی، کاریکاتور، حجم، تصویرسازی، طراحی و چاپ دستی، نقاشیخط، نگارگری، پوستر و عکس بخش‌های مختلف این جشنواره بودند.

ششمین جشنواره تجسمی فجر هم امسال بدون هیچ اتفاق خاصی برگزار شد. جشنواره این دوره نیز مثل دوره‌های گذشته به دبیری سیدعباس میرهاشمی برگزار شد. با وجودی که دبیرخانه جشنواره از پایان جشنواره پنجم کارش را آغاز کرده بود، دبیر جشنواره چند ماه مانده به برگزاری، از سمتش کناره‌گیری کرد. در نهایت بعد از برگزاری چند جلسه بین مرادخانی و میرهاشمی، دبیر این رویداد مجددا فعالیتش را ادامه داد. جشنواره امسال نیز به شکل کاملا روتین در بخش‌های اعلام شده در فراخوان برگزار شد. در بخش رقابتی برگزیدگان جوایز خود را دریافت کردند. در بخش غیررقابتی هم پیشکسوتان آثارشان را در حوزه‌های مختلف به معرض نمایش گذاشتند. همین.

از مهم‌ترین اتفاقات هنر در سال 92 برپایی دومین حراج تهران در هتل پارسیان آزادی بود. در این رویداد فقط در عرض چند ساعت، 6.5 میلیارد تومان اثر هنری فروخته شد. دومین حراج تهران با ارائه ۸۲ نقاشی، مجسمه و عکس از ۷۹ هنرمند ایران به مدیریت علیرضا سمیع‌آذر و چکش‌زنی رضا کیانیان برپا شد که در آن چند رکورد در بازار داخلی هنر ایران پدید آمد.

در این حراج هنری اثری متعلق به سهراب سپهری از مجموعه «تنه درختان» به مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان به فروش رسید. البته سال 92، سال درخشانی برای سهراب بود و او در چند حراج دیگر هم رکورددار شد. همچنین همه آثار ارائه‌شده در حراج تهران به صورت صد در صد به فروش رفت. ۱۶ اثر بالای یکصد میلیون تومان نیز در این حراج ثبت شد. این حراج تاثیر زیادی در اقتصاد هنر ایران برجا گذاشت.

هفت نگاه در ششمین دوره خود نیز یکی از مهم‌ترین رویدادهای تجسمی سال را رقم زد. در شب افتتاحیه این نمایشگاه 50 نقاشی، مجسمه و چاپ دستی به فروش رسید که در این بین فروش آثار بزرگان و پیشکسوتان مشهود بود؛ آنچنان که دو اثر از سهراب سپهری، آثاری از سیدمحمد احصایی، آیدین آغداشلو، علی شیرازی، حسین خسروجردی، فرشید مثقالی، رضا یحیایی، ابراهیم جعفری، رضا بانگیز، نیکزاد نجومی و... و از جوانان آثاری از حسین چراغچی، نزار موسوی‌نیا، راشین قربی و... به فروش رسید. البته سال 92 جدا از اتفاقات خوشایند مانند اتفاقاتی که از آنها یاد شد یا برپایی نمایشگاه‌های پرویز کلانتری، پرویز تناولی، آیدین آغداشلو (در دبی) و همچنین غلامحسین نامی، اتفاقات ناخوشایندی هم داشت. جدا از مرگ برخی چهره‌های سرشناس هنرهای تجسمی، می‌توان به ناکامی و شکست اکسپوی مجازی هنرهای تجسمی یا حبس 40 تابلوی نقاشی در گمرک کشور اشاره کرد.

سجاد روشنی/ گروه فرهنگ و هنر