دیپلماسی فرمایشی در ژنو2

هرچند مقابله با گروهک‌های تروریستی که هر روز در سوریه قدرت بیشتری می‌گیرند، نیازمند عزمی جهانی است، اما سهم‌خواهی‌های فرقه‌ای و لابی‌گری‌های پشت پرده برخی کشورها آنچنان بازیگران موثر در حل مساله سوریه را دچار غفلت کرده که بیم آن می‌رود در پس ژنو2، سناریوی افغانیزه شدن سوریه کلید بخورد، همان سناریویی که می‌تواند منطقه را به آتش بکشد و دیپلماسی فرمایشی موجود که سازمان ملل را به بازیچه‌ای دراختیار برخی کشورها تبدیل کرده، قادر به مقابله با آن نخواهد بود.

پس گرفتن دعوت از ایران برای حضور در نشست ژنو2 که تحت فشارهای آمریکا و برخی طرف‌های منطقه‌ای از سوی دبیرکل سازمان ملل متحد صورت گرفت، نمادی از این دیپلماسی فرمایشی است که بار دیگر باعث زیر سوال رفتن اعتبار و استقلال سازمان ملل در تصمیم‌گیری‌های مهم بین‌المللی شد.

بان‌کی‌مون که یکشنبه‌شب گفته بود ایران ازجمله کشورهای دعوت شده به کنفرانس ژنو2 است، بامداد دیروز با صدور بیانیه‌ای که از سوی سخنگوی وی قرائت شد، اعلام کرد: اجلاس ژنو2 بدون حضور ایران برگزار خواهد شد.

با توجه به مخالفت واشنگتن و ریاض و نیز گروهک‌های تروریستی مخالف دولت اسد، با دعوت تهران به مذاکرات صلح سوریه می‌توان دریافت که هرچند میزبان مذاکرات ژنو2 در ظاهر سازمان ملل است، اما به نظر می‌رسد که فشار ایالات متحده و عربستان یک روز پس از دعوت از تهران، باعث شده تا بان‌کی‌مون مجبور به پس گرفتن دعوت خود شود؛ امری که استقلال سازمان ملل متحد به عنوان یک نهاد مستقل سیاسی را دستخوش خدشه می‌کند.

لغو دعوت از ایران برای حضور در کنفرانس ژنو2 واکنش مثبت مقامات آمریکایی را به همراه داشت، به طوری‌که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای، از لغو دعوت از ایران برای حضور در کنفرانس ژنو2 استقبال کرد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، مارتین نسیرکی سخنگوی دبیرکل سازمان ملل که ساعاتی پس از پایان ضرب‌الاجل گروه‌های مسلح مخالف اسد به دبیرکل سازمان ملل برای پس گرفتن دعوت خود از ایران بیانیه یادشده را قرائت می‌کرد، مدعی شد: بان‌کی‌مون از اظهارت ایران که به بیانیه ژنو1 پایبند نیست، احساس ناامیدی می‌کند.

او با ادعای این‌که مقام‌های ایرانی قبلا طی یک رشته دیدارها از حمایت خود از «مبنا» و «هدف» کنفرانس از جمله اعلامیه ژنو1 خبر داده بودند تاکید کرد: از آنجا که ایران تصمیم گرفته آن تفاهم را نپذیرد، دبیرکل تصمیم گرفته که نشست یک روزه مونترو بدون مشارکت ایران برگزار شود.

ظریف: رفتار بان‌کی‌مون در شأن دبیرکل نبود

ادعای سخنگوی دبیرکل سازمان ملل در حالی مطرح می‌شود که محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان دیروز هنگام ترک عشق‌آباد در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی در این باره گفت: نداشتن شهامت بان‌کی‌مون برای عنوان کردن دلیل پس گرفتن دعوت از ایران برای حضور در ژنو2 از پس گرفتن خود دعوت تاسف‌بارتر بود.

به گزارش ایسنا، وی خاطرنشان کرد: ما از اول اعلام کردیم که هیچ پیش‌شرطی را برای حضور ایران در اجلاس ژنو2 نمی‌پذیریم، زیرا ایران نقش مهمی در این منطقه داشته و نمی‌توانند این نقش را نادیده بگیرند.

وی افزود: دیدگاه ما همواره این بوده که تنها راه‌حل بحران سوریه راه‌حل سیاسی بوده، ولی متاسفانه بسیاری از گروه‌ها و کشورهای منطقه و خارج از منطقه به دنبال راه‌حل نظامی بوده‌اند و آنها تازه به این نتیجه رسیده‌اند که راه‌حل نظامی در رابطه با بحران سوریه کارآمد نبوده و هم‌اکنون می‌دانند که باید به دنبال راه‌حل سیاسی باشند.

وزیر امورخارجه با اشاره به تماس‌های بان‌کی‌مون در خصوص حضور ایران در ژنو2 گفت: بان‌کی‌مون چند بار با من تماس گرفت و من در تمامی این تماس‌ها که اسنادش هم موجود است، گفتم که هیچ‌گونه پیش‌شرطی را نپذیرفته و هرگونه اظهارنظر از سوی ایشان هم که متضمن این باشد که ایران شرطی را برای حضورش در ژنو پذیرفته است خلاف واقع می‌دانیم و بان‌کی‌مون کاملا از این موضوع مطلع بوده و دیدگاه ما را به صورت صریح می‌دانست.

ظریف ادامه داد: در تماس‌هایی که بان‌کی‌مون در طول چهار روز گذشته با من داشت و حتی سفیر ما را هم دعوت کرد، همچنین اخضر ابراهیمی هم تماس گرفت. در همه این تماس‌ها صراحتا گفتیم که ما نقش سازنده و مثبتی همواره در رابطه با مساله سوریه ایفا کرده و خواهیم کرد. همچنین اجازه نخواهیم داد که برای ایران پیش‌شرطی قرار بدهند.

وزیر امورخارجه با اظهار تاسف از تغییر مواضع بان‌کی‌مون به دلیل تحت فشار قرار گرفتن خاطرنشان‌ کرد: بان‌کی‌مون بعد از اعلام دعوت از ایران تحت فشار قرار گرفت و دو مساله ما را متاسف کرد؛ یکی این‌که بان‌کی‌مون در اثر فشاری که روی او وارد شد پیشنهاد خودش را پس گرفت، زیرا ما چندان به این دعوت شائق نبودیم، ولی تنها به دلیل دعوتی که از ما شده بود قصد شرکت داشتیم.

ظریف افزود: ما قصد نداشتیم در اجلاس ژنو2 در سطح وزیر شرکت کنیم، زیرا معتقد هستیم زمان دعوت برای حضور وزیر خیلی دیر شده بود و قرار بود در صورتی که دعوت، جدی باشد معاون وزیر خارجه شرکت کند. بنابراین متاسف هستیم که بان‌کی‌مون تحت فشار پذیرفت دعوت خود را پس بگیرد.

وزیر امورخارجه کشورمان با بیان این‌که نداشتن شهامت برای اعلام دلیل پس گرفتن دعوت از ایران برای حضور در اجلاس ژنو2 بسیار متاثرکننده‌تر از پس گرفتن این دعوت بود تاکید کرد: آنها پس گرفتن دعوت از ایران را به اظهارنظرهایی که در ایران شده نسبت می‌دهند و این کاملا نشان می‌دهد که نمی‌خواهند بپذیرند به دلیل فشاری که مشخصا از سوی آمریکا و برخی از گروه‌هایی که دستشان به خون مردم سوریه هم آغشته است این دعوت را پس گرفته‌اند و پس از این اقدام به دنبال توجیه هستند، ولی من این رفتار را در شأن دبیرکل سازمان ملل متحد نمی‌دانم و باعث تاسف است که بان‌کی‌مون این رفتار را از خود نشان داده است.

افخم: متقاضی شرکت در ژنو۲ نبودیم

سخنگوی وزارت امورخارجه نیز درباره اقدام دبیرکل سازمان ملل در پس گرفتن دعوت از تهران برای حضور در نشست ژنو2 تحت فشار آمریکا و برخی کشورهای منطقه گفت: ما هیچ‌گاه متقاضی شرکت در اجلاس ژنو۲ نبودیم و بصراحت از ابتدای طرح مربوط به ژنو۲ این مساله را اعلام کردیم، این‌که دبیرکل سازمان ملل تحت فشارهایی این دعوت را پس می‌گیرد جای تاسف است. امیدواریم وی دلایل واقعی دعوت نکردن از ایران را اعلام کند.

افخم تاکید کرد : شرکت نکردن ما در این کنفرانس هیچ‌گونه تغییری در مواضع اصولی ما نسبت به سوریه ایجاد نمی‌کند.

لاوروف: پس گرفتن دعوت از ایران اشتباهی بزرگ بود

وزیر امور خارجه روسیه نیز ساعاتی بعد از پس گرفتن دعوت ایران به ژنو2 تصریح کرد: پس گرفتن دعوت از ایران برای حضور در کنفرانس ژنو2 اقدامی اشتباه از سوی سازمان ملل بود، اما فاجعه محسوب نمی‌شود و باید معاهده ژنو1 اجرایی شود.

به گزارش ایسنا و به نقل از شبکه اسکای نیوز عربی،‌ سرگئی لاوروف در کنفرانس خبری خود در مسکو تاکید کرد: این اقدام اشتباه بسیار بزرگی بود. ما همچنان می‌گوییم که مهم است ایران در این نشست مشارکت داشته باشد. شرکت‌کنندگان بسیاری از شرق آسیا و آمریکا هستند که قرار است در ژنو شرکت کنند. دعوت از ایران پس گرفته شده و این مساله طبیعتا بر نتایج این نشست تاثیر می‌گذارد. وی تاکید کرد: پس گرفتن دعوت از ایران وجهه سازمان ملل را خدشه‌دار می‌کند.

وزیر امور خارجه روسیه عنوان کرد: به نفع همه ماست که ایران و دیگر کشورها در این زمینه به ایفای نقش بپردازند. مخالفان سوری به دعوت از ایران برای مشارکت در ژنو واکنش نشان دادند و خواهان پس گرفتن دعوت از ایران شدند. این اقدام درست نبود.

وی عنوان کرد: بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل مجبور شد تا دعوت از ایران برای مشارکت در ژنو را پس بگیرد. باید توافقی فراگیر میان مخالفان و دولت صورت بگیرد. ایران این مساله را نمی‌پذیرفت که با پیش‌شرط در ژنو شرکت کند. مساله پس گرفتن دعوت از ایران مناسب اوضاع کنونی نیست. بر این باور هستم که حضور نداشتن ایران بر این مذاکرات که ‌آسان هم نیست، تاثیر می‌گذارد.

بونینو: ایران باید به اجلاس ژنو2 دعوت شود

وزیر امور خارجه ایتالیا هم دیروز بر نقش تاثیرگذار ایران در حل بحران سوریه تاکید کرد و گفت: به اعتقاد من ایران باید به ژنو2 دعوت شود. به گزارش باشگاه خبرنگاران و به نقل از شبکه یورونیوز، اما بونینو در حاشیه نشست نمایندگان دیپلماتیک اتحادیه اروپا در بروکسل ابراز کرد: امیدواریم نتایج اجلاس ژنو2 به آغاز گفت‌وگو و برقراری آتش‌بس با هدف رسیدن کمک‌های بشردوستانه به سوریه منجر شود.

واکنش رسانه‌های غربی

همزمان با واکنش‌های دیپلماتیک به پس گرفتن دعوت از ایران برای حضور در گفت‌وگوهای صلح سوریه، رسانه‌های غربی نیز به چرایی صدور بیانیه جدید بان‌کی‌مون پرداخته و روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست در این رابطه نوشت: لابی وزیر خارجه آمریکا با دبیرکل سازمان ملل بود که باعث شد ۲۴ ساعت پس از دعوت ایران برای حضور در کنفرانس ژنو۲، این دعوت بازپس گرفته شود.

به گزارش فارس، این روزنامه گزارش داد که جان کری شخصا با بان کی‌مون لابی کرده بود تا دعوت از ایران را پس‌گیرد و مقامات آمریکایی تصریح کرده بودند که اگر ایران در ژنو2 حضور داشته باشد، شرکت نخواهند کرد و این مساله می‌توانست رخدادی که به ثمر نشستن هشت ماه مذاکرات را می‌توانست ‌همراه داشته باشد، با خطر همراه می‌سازد.

نشریه انگلیسی دیلی تلگراف در شماره دیروز خود درباره پیامدهای غیبت تهران در ژنو2 نوشت: حال که دعوت ایران برای حضور در کنفرانس ژنو2 از سوی دبیرکل سازمان ملل پس گرفته شده به جرات می‌توان گفت این کنفرانس دیگر نمی‌تواند نتایج مهمی دربرداشته باشد.

این رسانه با تاکید بر این‌که تا ایران نخواهد هیچ توافقی درباره سوریه حاصل نخواهد شد، حضور ایران در گفت‌وگوهای صلح سوریه را ضامن اجرای نتایج این مذاکرات دانسته و تصریح کرد: حال که ایران در این کنفرانس دعوت نشده، دیگر برای تهران نتایج حاصل از آن هم نمی‌تواند اهمیت چندانی داشته باشد، گرچه سرنوشت نزاع در سوریه برای تهران مهم است.

مصطفی انتظاری هروی - گروه سیاسی