به پاکسازی طبیعت بیندیشیم

این روزها خیلی چیزها که زمانی به نظر نمی آمدند مهم به نظر می رسند. حتی شنیده اید که می گویند وقت طلاست! حتی از زباله هم با عنوان طلای کثیف یاد می کنند ، اما بازیافت اینگونه پسماندها نه تنها از نظر اقتصادی به صرفه است بلکه از نظر محیط زیستی هم ارزش دارد.

کد خبر: ۶۳۵۶۱

بسیاری از ما تصور می کنیم که زباله فقط چیزهایی مثل باقیمانده غذاها و سبزیجات و کاغذ و ظروف است ، اما گاهی وقتها فراموش می کنیم که بیمارستان ها، آزمایشگاه ها ، دانشگاه ها ، سازمان ها و... هم زباله های خاصی دارند که براحتی زباله های خانگی نمی شود آن را دور ریخت.
انگار که کره زمین به خانه ای تبدیل شده باشد که زباله ها بنا بر نیروی جاذبه به آن چسبیده اند و به هیچ عنوان نمی توان از شر آنها خلاص شد. با نگاهی کلی به آب رودخانه ها و یا آنالیز خاکها می توان از درجه کثیف بودن اقصی نقاط کره زمین اطمینان حاصل کرد.
در این فرصت محدود که تاروز زمین پاک باقی است ، قرار است که متولیان پاکسازی طبیعت و محیطزیست برای پیدا کردن راههای درست نگاهداری آن به بحث و مشورت بنشینند.
بد نیست ما هم نگاهی به نحوه برخوردمان با چیزی که آن را زباله می نامیم داشته باشیم. در یک روز تعطیل که همراه خانواده برای گذراندن تعطیلات به بیرون شهر پناه برده اید خیل عظیم ظرفهای یکبار مصرف و پلاستیک ها و کیسه های مختلف ذهنتان را می آزارد ، حقیقت این است که کشورهای پیشرفته دنیا، راههایی را برای بازیافت این کالاها ابداع کرده اند و حتی در کشور ما هم چنین مسائلی سابقه چندین و چند ساله دارد ، اما گام اول که نحوه جمع آوری زباله هاست هنوز پرسش بی پاسخ ماست.
دکتر یوسف حجت معاون محیطزیست انسانی سازمان حفاظت محیطزیست می گوید: «پسماندها و زباله های خطرناک ، در مناطق مختلف تلنبار و پراکنده می شوند و منابع آب سطحی و زیرزمینی را آلوده می کنند. به این ترتیب ، اکوسیستم های طبیعی و سلامت مردم ، با لطمات فراوانی مواجه شده است.» حتی برخی محققان معتقدند که ضایعات و پسماندهایی که دیده نمی شوند از آنها که دیده می شوند به مراتب خطرناک تر هستند ، روزانه مقادیر زیادی مواد شیمیایی به همراه آبهای سطحی و زیرزمینی حمل می شود. منبع اصلی این آلودگی ها فقط کارخانه ها نیستند ، بیمارستانها و مراکز تحقیقاتی هم بسیارموثرند.
دکتر جوادزاد عضو هیات علمی دانشگاه تهران می گوید: در آزمایشگاه های قارچ شناسی ، ویروس و باکتری شناسی ، روزانه مقادیر بسیاری قارچ ، ویروس ، باکتری و سایر میکروارگانیزم ها از روی ژلهای مغذی که به منظور کشت آنها طی تحقیقات علمی استفاده شده ، جدا می شوند و به همراه فاضلاب به عمق خاکها و آبهای ما نفوذ می کنند، گاه این آلودگی ها اثراتی از مواد شیمیایی خطرناک را همراه دارند که حتی میزان چند میلی گرم آن برای سلامتی انسان مضر است. در آزمایشگاه ها برای پاکسازی این آلودگی ها تدابیری هم اندیشیده شده ، از جمله این که بعد از انجام آزمایش ظروف را در محیط و شرایط استریلیزه قرار دهند تا این نوع موجودات ریز میکروسکوپی از بین بروند.

ضایعات و پسماندهایی که دیده نمی شوند از آنها که دیده می شوند به مراتب خطرناک ترند

اما در مورد بی اثر کردن مواد شیمیایی هنوز هم که هنوز است تصمیمی اتخاذ نشده است. دکتر حجت یکی از کمبودهای اصلی را برای سازماندهی وضعیت پسماندها، فقدان یک قانون جامع می داند، که مسوولیت بخشهای مختلف دولتی ، غیردولتی و مردمی را به روشنی بیان کرده باشد.
اگر در حالی که با دیدن منظره ای پر از آشغال ، متهمان احتمالی را مقصر می دانید، به شما بگویند زباله های خطرناکتری در خاک زیر پای شما و آبی که فرزندانتان می نوشند وجود دارد چه حالی می شوید؛

بازیافت ، آخرین تیر ترکش

فرآیند بازیافت ، جمع آوری و پردازش مواد دست دوم ، ساخت محصولات حاوی مواد بازیافت شده و خرید محصولات بازیافتی ، حلقه یا چرخه ای را به وجود می آورد که موفقیت کلی و ارزش بازیافت را تامین می کند.
در جریان بازیافت ، پسماندها جمع آوری و پردازش می شوند ، اقلام قابل بازیافت بعد از تمیز شدن و جداسازی برای بخش دوم حلقه بازیافت آماده می شوند و درنهایت خرید محصولات بازیافتی چرخه را تکمیل می کند. وقتی مصرف کنندگان ، محصولاتی را بیشتر مصرف کنند که با محیط زیست سازگارتر باشند، تولید کنندگان هم در ادامه برای نیل به تقاضای تولید بالاتر محصولات بازیافتی با کیفیت بالا را به دست مشتری می رسانند.
در بیشتر بخشهای جامعه ، بازیافت راه موثری برای کاهش هزینه های مدیریت مواد زاید جامعه شهری است و برای مثال فقط تفکیک زباله ها در محل تولید و تحویل جداگانه آنها به مسوولان جمع آوری می تواند هزینه های مربوط به این بخش را در حد چشمگیری کاهش دهد. صنایعی که از مواد قابل بازیافت استفاده می کنند بخشهای حیاتی و در حال رشد اقتصادی صنایع کشور ما را تشکیل می دهند.
این روزها برنامه های بازیافت مواد خام و اولیه راههای بسیاری را برای تولیدکنندگان انواع کالاها فراهم می کند. حتی به گفته محققان جایی را برای رقابت و پایداری صنایع ایجاد می کند. استفاده روزافزون از قراضه های فولاد توسط تولیدکنندگان اقلام فولادی اهمیتی که مواد قابل بازیافت برای برخی صنایع دارند را، بیش از پیش نشان می دهد. طبق فناوری های پیشرفته امروزی می توان در تولید فولاد به طور صددرصد از قراضه های فولادی استفاده کرد و از فولاد بازیافتی در تولید قطعات پل ، تابلوهای علایم و برخی اقلام در ساختمان سازی استفاده کرد.
دکتر عبادی مدیرکل دفتر بررسی آلودگی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: «صنعت کاغذسازی به عنوان بخش دیگری از اقتصاد کشور ما هنوز برای برنامه های بازیافت جای گسترش زیادی دارد. در حال حاضر چوب تامین شونده برای این صنعت ، در داخل کشور پاسخگوی نیازها نیست و در نتیجه باید استفاده از مواد اولیه خالص در این کارخانجات جای خود را کم کم به استفاده از کاغذهای بازیافت شونده بدهد. صنایع کاغذسازی ، این روزها همواره نیازمند کاغذهای بازیافتی از بخشهای مختلف شهری و تجاری هستند. مطالعات آماری نشان می دهد که استفاده از کاغذهای بازیافتی ، در جهان تا سال 2010 تا حدود میانگین 47 درصد فیبرهای به کار رفته در ساخت کاغذ خواهد بود».

کاهش شدت تغییر آب و هوای جهان

با کاهش آلودگی هوا و آب و صرفه جویی در انرژی ، بازیافت مزیت زیست محیطی دیگری را که همان کاهش انتشار گازهای گلخانه ای همچون دی اکسیدکربن ، متان ، اکسیژن ، نیتروژن و کلروفلوئوروکربن ها، که در تغییر آب و هوای جهان شرکت دارند را هم دنبال می کنند. امروزه در سطح بین المللی همه کارشناسان محیط زیست بر ارتباط بین این گازها و افزایش میانگین دمای جهان تاکید دارند.
افزایش دمای جهان منجر به افزایش تناوب و شدت وقایع سخت آب و هوایی می شود، تنها در ایالات متحده امریکا تعداد سوز برفها و باران های سیل آسا نسبت به سال 1900 میلادی ، یعنی نسبت به وقایعی که حداقل یک بار در 100 سال پیش اتفاق می افتاد ، 20 درصد افزایش داشته است. در سطح جهانی خسارات اقتصادی ناشی از بلایای مرتبط آب و هوایی در طول دهه 90 از 200 میلیون دلار تجاوز کرده است. این میزان تقریبا 4 برابر تمام آنچه در طول دهه 80 گزارش شده بود ، است. در این میان ، تولیدکنندگان و توزیع کنندگان کالاهای مختلف با مدیریت مواد زاید جامدی که برقرار می کنند ، در انتشار گازهای گلخانه ای مشارکت داشته اند.
بازیافت ، به کاهش گازهای گلخانه ای با کاهش انرژی مورد نیاز ، برای ساخت محصولات از مواد خالص ، کاهش گازهای منتشره از زباله سوزها و محلهای دفن بهداشتی که منابع عمده گاز متان منتشرشونده هستند و کاهش قطع درختان که به این وسیله از ذخیره دی اکسیدکربن که توسط جنگلها تامین می شود ، نگهداری می شود کمک می کنند.

رشد بازیافت

تکنولوژی بازیافت ، امروزه تا حدی پیشرفت کرده است که این عملیات خیلی ساده تر از گذشته انجام می شود. دکتر عبادی می گوید: «در مقایسه ساخت و توزیع یک تن از کاغذهای اداری غیربازیافتی با همان مقدار کاغذ بازیافتی ، کاهش مواد زاید جامد ، انرژی مصرف شده ، آلودگی حاصله و انتشار گازهای گلخانه ای به خوبی دیده می شود.»
به طور خاص ساخت و بازیافت یک تن از کاغذهای اداری بازیافتی باعث کاهش مواد زاید جامد تا 4 درصد ، کاهش انرژی کلی مصرف شده تا 43 درصد ، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به عنوان نمونه کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن تا میزان 70 درصد ، کاهش انتشار آلاینده های خطرناک در هوا تا 90 درصد و ذرات معلق تا 40 درصد و کاهش انتشار ترکیبات معدنی گوگردی در آب تا صد درصد و ذرات معلق تا 30 درصد می شود.
دکتر یوسف حجت می گوید: «پس از بررسی های مفصل در کمیسیون امور زیربنایی ، صنعت و محیط زیست لایحه پیشنهادی برای مدیریت پسماندها در سال 81 به امضای رئیس جمهور و وزرای نفت ، جهاد کشاورزی ، صنایع و معادن ، امور اقتصادی و دارایی و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد و در خردادماه سال گذشته تصویب شد که امیدواریم با اجرای این قانون و آیین نامه های مرتبط ، بتوانیم گامهای موثری را برای رفع مشکل پسماندها در کشور برداریم.»