همه معایب و مزایای «ایمپلنت» دندان

به گزارش جام جم سرا، روزنامه ایران درباره ایمپلنت و معایب و مزایای آن با دکتر امیر رضا رکن، رئیس مرکز تحقیقات ایمپلنت‌های دندانی، دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌و‌گویی کرده که جام جم سرا برای اطلاع خوانندگان آن را بازنشر می‌دهد.

*چه افرادی واجد شرایط ایمپلنت‌ هستند؟ آیا استفاده از این روش محدودیت سنی دارد؟
**افرادی که به دلایل مختلف مثل پوسیدگی دندان، بیماری لثه، ضربه، شکستگی و تصادفات و... دندان‌های خود را از دست داده باشند، واجد شرایط ایمپلنت یا کاشت دندان هستند. ایمپلنت باید در سنی که رشد فکی و استخوانی فرد مورد نظر کامل شده باشد، انجام گیرد؛ در خانم‌ها از ۱۶ و آقایان از ۱۸ سال به بالا انجام عمل کاشت دندان مانعی ندارد، به همین دلیل به‌طور مثال برای نوجوان ۱۲ ساله‌ای که دندان کرسی خود را، که بیش از سایر دندان‌ها در معرض پوسیدگی قرار دارد از دست می‌دهد، ایمپلنت توصیه نمی‌شود، بلکه باید با مراقبت و حفظ سلامت بافت‌های استخوانی و فکی و مدیریت فضا در آن ناحیه به دلیل تمایل دندان‌های اطراف به پرکردن آن، اجازه داد سن فرد به میزان مورد نظر رسیده و سپس ایمپلنت صورت بگیرد.

*در حال حاضر عمل ایمپلنتی که در کشور ما صورت می‌گیرد، تا چه میزان به سطح ممتاز کشور‌های توسعه یافته نزدیک است و چه تفاوت‌هایی نسبت به آن دارد؟
**انجام عمل ایمپلنت در ایران از سال ۱۳۶۹ آغاز شد. امروز از جهات کیفیت ابزار، وسایل و مواد مورد استفاده، ما هیچ کمبود و نقصانی نسبت به کشورهای توسعه یافته نداریم. هزینه ایمپلنت در ایران با سایر نقاط جهان قابل مقایسه نیست، البته من منکر گرانی آن برای مردم نیستم، ولی هزینه پایین ایمپلنت و حتی سایر موارد درمانی نسبت به کشورهای توسعه یافته، یکی از عوامل جذب توریست درمانی و بیماران سایر کشور‌ها است. بنابراین مدرن‌ترین و با کیفیت‌ترین خدمات دندانپزشکی روز دنیا در ایران ارائه می‌شود، که یکی از دلایل اصلی دستیابی به این خدمات، عزیمت پزشکان و دندانپزشکان به خارج از کشور و آشنایی آن‌ها با علم روز دنیا است.

*امکان دارد فردی زیبایی دندان برایش اهمیت چندانی نداشته باشد و بر همین اساس تصمیم به انجام عمل ایمپلنت نگیرد؛ شما تا چه میزان بیماران را ملزم به استفاده از ایمپلنت می‌کنید؟ استفاده نکردن از این روش درمان برای بیمار چه عوارضی دارد؟
**ما ۳۲ دندان داریم که اگر از دندان‌های عقل صرفنظر کنیم، ۲۸ عدد باقی می‌ماند. از این تعداد تنها ۸ دندان وجهه زیبایی دارد و به چشم می‌آید و سایر دندان‌ها این قابلیت را ندارند. نگاه به دندانپزشکی تنها از زاویه زیبایی، بهانه‌ای برای شرکت‌های بیمه به منظور شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت پرداخت هزینه‌ها است. توصیه همه متخصصان دندانپزشکی برای استفاده از ایمپلنت تنها جنبه زیبایی ندارد بلکه وقتی فردی دندان‌های خلفی خود را از دست می‌دهد، اینجا دیگر زیبایی مفهومی ندارد، اما برای حفظ حالت طبیعی آناتومی فک و جلوگیری از حرکت سایر دندان‌ها و پر کردن فضای خالی دندان از دست رفته، ایمپلنت توصیه می‌شود و همانگونه که می‌بینیم در این موارد، انجام عمل ایمپلنت کمک شایانی به حفظ سلامت دهان و دندان‌های سالم فرد خواهد کرد، بدون این‌که زیبایی به‌طور خاص مورد توجه باشد.

*ژنتیک فرد از یک طرف و ابزار‌ها و وسایل استفاده شده برای کاشت دندان از طرف دیگر، تا چه میزان به عمر و دوام ایمپلنت کمک می‌کند؟
**این موضوع در ابتدا به لوازم مورد استفاده جراح و تجربه او بستگی دارد. بهداشت دهان و دندان یکی از تأثیرگذار‌ترین عوامل است؛ در صورت عدم توجه به این موضوع، باکتری‌ها و میکروب‌ها در اطراف ایمپلنت جمع شده و عمر آن را کاهش می‌دهند.

*بسیاری از بیماران این سؤال را مطرح می‌کنند که ایمپلنت تا چند سال دوام خواهد داشت؛ در واقع کیفیت و استحکام دندان طبیعی اصلاً قابل قیاس با ایمپلنت نیست؛ اگر میزان مراقبت و حفظ سلامت ایمپلنت به‌‌ همان اندازه‌ای باشد که باعث آسیب رسیدن به دندان طبیعی شده است، طبیعتاً دوام زیادی نخواهد داشت.
**در حالت کلی مراقبت و نگهداری خود بیمار مهم‌ترین عامل بقا و طول عمر ایمپلنت است و نحوه عمل و کار جراح و مسائل ژنتیکی در وهله‌ بعدی قرار می‌گیرد. اثر مسائل ژنتیکی در مقابل تأثیر بهداشت دهان و دندان بسیار ناچیز است تا حدی که ما به مراجعانی که ادعا می‌کنند تمام اعضای خانواده‌شان دچار مشکل دندان هستند، متذکر می‌شویم که شما خانوادگی بهداشت ضعیفی دارید، البته توانمندی فرد جراح و دقت در عمل ایمپلنت هم تأثیر بسزایی دارد، به همین دلیل این اصطلاح رایج است که پزشک و بیمار همکارند و هر دو باید وظایفشان را به درستی انجام دهند، در غیر این صورت به نتیجه دلخواه نخواهند رسید.

*ایده آل‌ترین ایمپلنت درصورت رعایت بهداشت دهان و دندان و عمل مناسب توسط دندانپزشک، چقدر عمر مفید خواهد داشت؟
**ایمپلنت قابلیت ماندگاری و بقا تا پایان عمر و در تمام طول زندگی را دارد. مراجعانی داریم که ۲۰ سال قبل این عمل را انجام داده‌اند و کماکان از آن دندان ایمپلنت شده استفاده کرده و مشکلی هم ندارند.

*با توجه به شرایط آناتومیک فک، آیا تعداد ایمپلنت‌ها مشکلی پیش نمی‌آورد و از دید علم دندانپزشکی توجیه‌پذیر است؟
**در حالتی که تمامی ۲۸ دندان فردی ریخته باشد، برای هر فک باید نهایتاً ۸ عمل ایمپلنت انجام داده و ۱۴ دندان می‌توانند روی ۸ پایه کاشته شده قرار گیرند. برای برخی از فک‌ها که کوچک‌تر هستند، ۱۲ دندان کفایت می‌کند که نیاز به ۶ عمل ایمپلنت دارد. این میزان ایمپلنت مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کند.

*چه افرادی نمی‌توانند از ایمپلنت به منظور جایگزین دندان از دست رفته خود استفاده کنند؟
**امکان دارد ایمپلنت را نتوان برای برخی از بیماران استفاده کرد، که دلایلی مانند کافی نبودن رشد استخوانی یا مثلاً دیابتیک بودن فرد دارد. یکی از ملزومات ایمپلنت، سلامت جسمی فرد است؛ به‌طور مثال افراد دیابتیک، سیگاری‌ها، افراد مبتلا به لوسمی، ایدز یا کسانی که کمبود استخوان دارند، کاندیدای خوبی برای ایمپلنت نیستند.

*دندان‌های طبیعی ما درطول زمان دچار تغییر رنگ می‌شود؛ آیا به دلیل این تغییر رنگ، دندان‌ یا پروتزهایی که با ایمپلنت در دهان ما کاشته می‌شوند، نیاز به تعویض در بلند مدت دارند؟
**با توجه به مواد غذایی مصرفی مثلاً چای و قهوه زیاد یا استعمال دخانیات، رنگ ریزه‌هایی روی دندان‌های طبیعی جمع می‌شود؛ از این منظر مشکلی پیش نمی‌آید، زیرا این رنگ ریزه‌ها به روی آن پروتز‌ها هم جمع می‌شوند و تفاوت خاصی ایجاد نمی‌شود و با یک جرم‌گیری به حالت اولیه باز می‌گردد اما برخی از تغییر رنگ‌ها با افزایش سن صورت می‌گیرد که دلایل بیرونی ندارد و جنبه درونی دارد، که در این تغییر رنگ نیاز به تعویض روکش در درازمدت احساس می‌شود.

*بسیاری از مردم در می‌انسالی دچار تحلیل لثه می‌شوند. در صورت بروز این معضل، آیا ایمپلنت قابلیت ترمیم یا تعویض دارد؟
**طبق بررسی‌های صورت گرفته دریافتیم که بعد از سال اول به میزان یک میلی‌م‌تر استخوان‌های اطراف ایمپلنت تحلیل می‌رود. ولی اگر تمام شرایط مناسب باشد و مراقبت به درستی صورت بگیرد، این میزان بعد از سال اول به ۱/۰ میلی‌م‌تر کاهش می‌یابد؛ البته این آمار قطعی و ثابت نیست و بسیاری از افراد همین میزان تحلیل را هم ندارند، بنابراین تحلیل استخوان اطراف ایمپلنت در حدی نیست که نگرانی به دنبال داشته باشد؛ زمانی این اتفاق می‌افتد که لثه دچار بیماری شود و در این حالت ترمیم استخوان و استخوان‌سازی برای ایمپلنت مجدد لازم است.

*یک باور غلط بین عموم مردم جا افتاده که به دلیل ایجاد نشدن مشکل در دندان کاشته، نیازی به مراجعه به دندانپزشک احساس نمی‌کنند. برای از بین بردن این باور غلط چه توصیه‌ای دارید؟
**یکی از مشکلات اساسی ما همین موضوع است. بیماران ۲ تا ۳ سال بعد از عمل ایمپلنت به ما مراجعه می‌کنند، ولی پس از این مدت این موضوع فراموش شده و دیگر هیچ پیگیری از سوی بیمار صورت نمی‌گیرد. متأسفانه مردم این نکته را نمی‌دانند که اگر در ایمپلنت مشکلی رخ بدهد یا بیماری خاصی اتفاق بیفتد، درد ندارد و فرد متوجه آن نمی‌شود؛ اگر به‌طور مداوم و مستمر به دندانپزشک مراجعه کنند و با معاینه و عکسبرداری از میزان سلامت خود مطلع شوند، آنگاه فرصت جلوگیری از مشکلات بزرگ‌تر وجود دارد. زمانی که مشکل ایمپلنت به استخوان فک و لثه نرسیده باشد؛ درمان بیماری امکان‌پذیر است.

*در دندانپزشکی به نظر می‌رسد تداخل وظایف وجود دارد، به نحوی که پزشکان با تخصص‌های متفاوت کارهای مربوط به تخصص‌های یکدیگر را انجام می‌دهند، آیا رخداد این اتفاق درست به نظر می‌رسد؟
**در کشور ما ۲۵ هزار دندانپزشک مشغول به کار هستند که ۱۰% آن‌ها متخصص و سایر آن‌ها عمومی هستند. تفاوت دندانپزشکی با سایر رشته‌های پزشکی این است که دندانپزشکان عمومی و دندانپزشکان متخصص با وظایف یکدیگر به خوبی آشنا هستند، بنابراین همه دندانپزشکان چه عمومی و چه متخصص با اصول کلی آشنایی دارند و تنها ممکن است در موارد مختلف تمرین کمتری نسبت به یکدیگر کرده باشند. در حیطه ایمپلنت تنها یک واحد مربوط به این درس در چارت دروس دانشگاه موجود است که طبیعتاً با آن یک واحد کسی نمی‌تواند در بازار کار صرفاً به ایمپلنت مشغول باشد؛ این کمبود باعث شده بازار آموزش ایمپلنت در خارج از دانشگاه بسیار داغ باشد، اما شخصاً امیدوارم با توسعه آموزش‌های دانشگاهی تئوری و عملی، روز به روز رشد بیشتری برای توانمند‌سازی دندانپزشکان عمومی و متخصص داشته باشیم.