کودک‌آزاری فقط آزار جسمی نیست

دسته اول‌‌ همان آزار جسمی کودکان است که با تنبیه بدنی و عوارض آن شناخته می‌شود. این نوع کودک‌آزاری بیشتر از همه مورد توجه رسانه‌ها و حتی دادگاه‌ها قرار می‌گیرد. در هر کشوری، اگر کسی به اتهام کودک‌آزاری به دادگاه فراخوانده شود، معمولا کودکی را مورد ضرب و شتم قرار داده است همانطور که آزار جنسی نیز رسانه‌ای می‌شود و پیگیری قضایی دارد.
کودک‌آزاری جنسی نوع دوم کوک‌آزاری است اما، به جز این دو مورد دو نوع دیگر کودک‌آزاری هم وجود دارد. آزار روانی و عاطفی کودکان از مصادیق کودک‌آزاری است که هر چند، کمتر مورد توجه و پیگیری قرار می‌گیرد اما، شیوع بیشتری دارد.
آزار روانی و عاطفی کودکان می‌تواند کلامی یا رفتاری باشد و به هر حال موجب سرکوب عاطفی و خرد کردن شخصیت کودکان است. به جز این، نوعی کودک‌آزاری هم هست که می‌شود «پدیده غفلت» نام گذاشت. کم‌توجهی به نیازهای کودکان نوعی آزار است و عوارض آن هر چند به اندازه آزار جسمی و جنسی نیست اما کودکان را با مخاطراتی رو‌به‌رو می‌کند.
طبقه‌بندی ارائه‌شده باعث می‌شود بهتر بتوانیم موضوع کودک‌آزاری را مورد بررسی قرار دهیم. کودک‌آزاری جسمی، جنسی و غفلت هر سه آزار روانی و عاطفی را در خود مست‌تر دارند حال آنکه، در کشور ما کمتر به کودک‌آزاری روانی و عاطفی پرداخته می‌شود. نمی‌توان عنوان کرد میزان کودک‌آزاری در ایران افزایش یا کاهش داشته است. در این زمینه آماری وجود ندارد و امکان مقایسه نیست هر چند، به نظر می‌رسد توجه رسانه‌ای به این موضوع، میزانی حساسیت ایجاد کرده است. حساسیت ایجاد شده اما بیشتر از همه باعث شده است برخورد‌های قضایی افزایش یابد حال آنکه، اگر قرار است مبارزه‌ای جدی با کودک‌آزاری انجام شود باید کار فرهنگی و اجتماعی انجام داد. برای مثال کودک‌آزاری روانی و عاطفی مصداقی از کودک‌آزاری است که نه‌ تنها مورد توجه قرار نمی‌گیرد که بسیاری از افرادی که به این نوع آزار مبادرت می‌ورزند، نمی‌دانند کودکان را اذیت می‌کنند یا حداقل فکر نمی‌کنند آزارهای کلامی و رفتاری آن‌ها عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.
آگاهی از طریق آموزش مستمر و فراگیر به خانواده‌ها به وجود می‌آید و شاید بشود گفت برای برنامه‌ریزی در این زمینه نیازمند نوعی آمار و ارقام شفاف هستیم. در مسئله کودک‌آزاری مانند بسیاری از مسائل اجتماعی در ایران مدام از نبود بانک اطلاعاتی و لزوم چنین چیزی حرف می‌زنند.
روشن است که باید بانک اطلاعاتی داشت اما به نظر می‌رسد دیدگاه روشنی در این زمینه وجود ندارد و مهم‌تر از آن تلاشی در این زمینه انجام نمی‌شود. ایجاد بانک اطلاعاتی در زمینه کودک‌آزاری کار دشواری نیست. نیاز نیست تک‌تک، کودکانی که به هر شکل مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند را شناسایی و فهرست کنیم. می‌شود تحقیقات میدانی انجام داد و نتایج را تعمیم داد.
به هر حال پژوهش‌ها در زمینه آسیب‌های اجتماعی نیازمند بانک اطلاعاتی است و به تعبیر روشن ما در هر حوزه اعم از اعتیاد، زنان خیابانی، کودک‌آزاری و... نیازمند مانیتورینگ اجتماعی هستیم. یک پِژوهشگر ممکن است بگوید ۲/۸ درصد شهروندان ۱۵ تا ۴۵ ساله تهرانی یکبار مصرف شیشه را تجربه کرده‌اند. باید تحقیقات ادامه یابد و بررسی شود در فلان سال این درصد چقدر بوده است تا افزایش‌ها و کاهش‌ها معلوم شود و بشود برنامه‌ریزی کرد.
>> آرمان/ فرید براتی‌سده (روان‌شناس و استاد دانشگاه)