دیدار با میرزا کاشف السلطنه در موزه چای

از سماورهای قدیمی گرفته تا استکان‌هایی که حالا فقط در سفره خانه‌های سنتی پیدا می‌شود در این موزه جمع شده و در انتظار بازدیدکنندگانی است که به گفته مسئول موزه کمتر به آنها سری می‌زنند. چون این موزه چنان که باید هنوز شناخته نشده و مراجعه‌کنندگان زیادی ندارد.

غرفه‌های این تالار در دیوارهای جانبی و به صورت جعبه آیینه‌ای سراسری ایجاد شده است. در طبقه همکف، داخل ویترین ها، دو سماور روسی، سینی نقره، پیمانه و جعبه چای، چپق، کیسه توتون، قهوه خوری چینی، مشربه (ظرفی که با آن آب می‌نوشیدند) و دست نوشته‌های کاشف‌السلطنه در معرض دید قرار گرفته‌است.

در ابتدای تالار، پلکانی چوبی نیز قرار دارد که به طبقه بالای موزه می‌رود. در این قسمت هم وسایلی مانند ظروف سفالی و زیورآلات و اشیایی دیگر از عصر اشکانی و سلجوقی و نیز اسناد و قباله، تسبیح، جاجیم، پیمانه شیر، هاون چوبی، تغار کوچک چوبی و... به نمایش گذاشته شده است.

بعد از تماشای این قسمت می‌رسیم به آخر این تالار که چند پله سنگی وجود دارد و می‌رسد به مقبره مرحوم کاشف‌السلطنه. کاشف‌السلطنه که او را پدر چای ایران نیز می‌نامند، کسی است که کشت این گیاه را زمان قاجار در ایران رواج داده است.

او که فارغ‌التحصیل دانشگاه سوربن بوده، در روزگار مظفرالدین شاه قاجار به‌عنوان سفیر ایران در هندوستان منصوب می‌شود و همین حکم سفارت برایش فضایی را فراهم می‌کند که با کشت چای آشنا شود و آن را به ایران بیاورد. اولین ایرانی بوده که با همت خود و در نقش یک بازرگان به فراگیری شیوه کاشت و مصرف چای در ایران پرداخته و سپس لاهیجان را به‌واسطه آب و هوای مساعدش برای کشت چای انتخاب کرده است. حالا هم که این شهر به‌عنوان مرکز کشت چای در ایران شناخته شده است.

البته رونق یافتن چای به‌عنوان یک نوشیدنی، سابقه​ای چندان طولانی در ایران ندارد و بنا بر آنچه در سفرنامه‌های مستشرقان آمده به سده هفدهم میلادی باز می‌گردد.

اما می‌توان گفت در زمان قاجار نوشیدن چای در ایران گسترش یافته و از همان موقع ماندگار شده است؛ آن هم چای لاهیجان نه چای احمد و کنیا. آن وقت‌ها صنعت چای در ایران تازه شروع شده بود و قطعا قرابتی با داستان‌های تلخ چند سال اخیر نداشته است.

از طرف دیگر نوشیدنی‌هایی مثل نسکافه و هات چاکلت هم هنوز پایشان به ایران باز نشده بود. ایرانی‌ها سماورشان را به راه می‌کردند و دور هم می‌نشستند تا چای بخورند. چای بخشی از خاطراتشان است. از خاطره خواستگاری‌های مادربزرگ‌ها گرفته تا دیگر جلسات شاد و غم‌شان. به​ هرحال​اگر گذرتان به لاهیجان افتاد، بد نیست علاوه بر دیدن مزارع چای سری هم به موزه‌ چای و مزار پدر چای ایران بزنید.

زینب مرتضایی فر