می‌ترسم موبایلم همراهم نباشد

آمارها و نتایج حاصل از مطالعات و نظرسنجی‌ها حکایت از آن دارد که حدود 66 درصد افراد از نوعی عارضه ترس موسوم به نوموفوبیا «nomophobia» رنج می‌برند که اصطلاحا «فوبیای بی‌موبایلی» یا همان ترس از همراه نداشتن تلفن‌‌همراه است. برای درک بهتر قضیه می‌توانید با پرسشی خودتان را امتحان کنید؛ آیا برای اطمینان یافتن از همراه داشتن تلفن‌‌همراه‌تان دست به هر کاری می‌زنید؟ اگر جوابتان مثبت است، احتمالا مشکلی دارید. البته این ترس و مشکلی که گفته می‌شود، پیامدهای روانی دارد که درمان خاص خودش را دارد و طرز برخورد و معالجات این عارضه مشابه همان طرز تلقی و درمان‌هایی است که در خصوص اختلالاتی از نوع اختلال وسواس فکری‌ ‌ـ‌ عملی صورت می‌گیرد.

گم‌کردن و جاگذاشتن یک گوشی تلفن‌‌همراه، مساله‌ای عادی و طبیعی است، ولی چنانچه بابت از دست‌رفتن وسیله محبوبتان دچار نگرانی و دلواپسی شوید، این وضعیت دیگر عادی نیست و به یک مشغله ذهنی و بار خاطر در زندگی روزمره شما تبدیل شده است. اینجاست که به تعبیر پزشکی و روان‌شناسی برای فردی مثل شما احتمال بروز یک مشکل روان شناختی وجود دارد.با مروری بر اتفاقات و پیشامدهایی که به طور معمول برای خود یا اطرافیانمان به وقوع پیوسته است، می‌توانیم ردپای حالات متفاوت و غیرعادی را در زندگی روزمره افراد مختلف مشاهده کنیم. نمونه تجربی این قضیه را می‌توان یک مثال شایع مرور کرد. خانمی که یک شرکت رسانه‌ای دارد، می‌گوید: یک روز صبح سرگرم آماده‌شدن برای سفر و رسیدن به پروازم بودم که تصادفا تلفن‌‌همراهم به داخل سینک ظرفشویی پر از آب آشپزخانه افتاد. یک لحظه هول و اضطراب شدید پیدا کردم، بلافاصله گوشی خیسم را از آب درآورده و سعی کردم روشنش کنم؛ اما گوشی کار نمی‌کرد.

به نظر شما نخستین واکنش این خانم چه بود؟ قهرمان داستان ما بلافاصله خودش را به نزدیک‌ترین فروشگاه ‌رساند و مدل جدیدتری خرید. او معتقد است نمی‌تواند وضعیت بدون تلفن‌‌همراه را تحمل کند. این حالت شیفتگی و رابطه شدید به قدری است که در محیط کار یا خانه و برای هر جابه‌جایی مختصری نیز تلفنش را باید همراه داشته باشد. البته وی معتقد است از دست‌رفتن تماس‌های تجاری خیلی مهم هستند و طبق برنامه و جدول زمانی کارکردن مترادف همراه داشتن یک تلفن آماده برای همه مواقع است.

بر همین اساس، یافته‌های تحقیق جدیدی از سوی یک شرکت امنیت و اعتبار سنجی مشترکین نشان می‌دهد ترس از مفقودشدن یا از دست دادن تلفن‌‌همراه افراد به لحاظ پزشکی یک بیماری یا ناراحتی مزمن محسوب می‌شود. حدود 66 درصد افراد مورد بررسی این تحقیق به نوموفوبیا یا همان ترس بی‌موبایلی مبتلا بودند و به طور جالب توجهی، زنان در مقایسه با مردان نسبت به گم‌شدن و از دست‌دادن تلفن‌‌همراهشان بیشتر دچار نگرانی و اضطراب می‌شوند. امروزه پدیده نگاه‌کردن و کنترل دائمی ‌تلفن‌های همراه در خلال همایش‌ها، مهمانی‌های شام و ناهار، مراسم رسمی‌ مذهبی و نظایر آن برای افراد، به مساله‌ای پیش‌پاافتاده و عادی بدل شده است. این وضعیت همانند نگرانی و کنترل مداومی‌ است که بیشتر ما با جهت یا بی‌‌جهت برای اطمینان‌یافتن از حضور همیشگی چیز مهمی ‌در زندگی مان داریم و دائما در فکر این هستیم که در دسترس باشیم تا احیانا رویداد یا موضوع مهمی‌ را از دست ندهیم؛ یا مثل مادری که می‌داند در زمان و مکان مشخصی، فرزندش کجاست، ولی باز هم آرام نمی‌نشیند و مدام دلواپس کنترل و دسترسی فرزندش است. به همین ترتیب، دلمشغولی و بیمناکی ناشی از گم‌شدن و همراه نداشتن تلفن‌‌همراه می‌تواند ترس از دست‌رفتن و از کف‌دادن چیز مهمی ‌را برای ما تداعی کند.

در این میان، هرچند شرکت‌های مختلفی درصدد ارائه نرم‌افزارهایی برای محافظت و حراست تلفن‌های همراهی برآمده‌اند که افراد گم می‌کنند، اما افزایش شیوع و رواج «ترس بی‌موبایلی» و همچنین «وسواس معاصر تلفن‌‌همراه» مواردی هستند که از سوی تحقیقات و مطالعات دیگر نیز مهر تأیید خورده‌اند.

سال گذشته، تحقیقی در مجله تخصصی رایانه‌های شخصی منتشر شد که نشان می‌دهد مخاطبان و پاسخ‌دهندگان آن به طور میانگین روزانه حدود 34 مرتبه تلفن‌های همراهشان را بررسی و کنترل می‌کنند. در این بررسی و نمونه‌گیری منطقه‌ای مشخص شده بود که افراد هر ده دقیقه تقریبا یک‌بار تلفنشان را کنترل می‌کنند. با توجه به نتایج تحقیقات و نظرسنجی‌های مشابه، همگی ما نسبت به اسباب و وسایل الکترونیکی‌مان اندکی بیش از حد رفتار وسواس‌گونه و اشتغال ذهنی داریم. تحقیقات شرکت تلفن‌‌همراه دیگری نیز نشان داده که 50 درصد پاسخ‌دهندگان هنگام حاضر نبودن تلفن‌‌همراهشان، احساس اضطراب و تشویش داشته‌اند. وقتی از مخاطبان تحقیق پرسیده شد از یک خانه در حال سوختن کدام قلم کالا را بازیابی و بیرون خواهند کشید، صدر فهرست اقلام عنوان شده و جلوتر از یک کیف جیبی، کیسه پول یا یک پاسپورت، به یک تلفن‌‌همراه اختصاص داشت. کارشناسان صنعت تلفن‌‌همراه معتقدند امروزه خط تلفن ما مثل خط زندگی ماست؛ این خط زندگی حاوی تمام حیاتی‌ترین و حساس‌ترین اطلاعات زندگی ماست، پس طبیعتا ترس و اضطراب خیلی زیادی بابت گم شدن و از دست رفتن آن وجود دارد.

برخی از روش‌های برخورد و درمانی که برای ترس بی‌موبایلی توصیه می‌شود، مشابه روش‌های معالجه سفارش‌شده برای اختلالاتی همچون اختلال وسواس فکری‌‌ ـ‌ عملی (OCD) و حملات اضطرابی است.

رهاکردن و تحویل نگرفتن تلفن‌‌همراه و بررسی نکردن ایمیل‌ها یا پیامک‌ها از جمله این روش‌هاست.

از دیگر روش‌ها می‌توان به تمرین و یادگیری برای تاب‌آوردن و تحمل‌کردن حالت‌های اضطرابی که متعاقب این نادیده گرفتن‌ها بروز می‌کند، اشاره کرد.

حتی اگر این طرز برخورد و درمان به سطوح بالایی از استرس و نگرانی بینجامد، راه‌حل آن، همان به پایان رساندن عمدی ترس و یادگیری و تمرین برای نداشتن تلفن‌‌همراه است.البته گزینه‌های فناورانه نیز در این خصوص مطرح است. مثلا استفاده از کاربردی موسوم به Cerberus (مستحفظ؛ برگرفته از نام سگ سه‌سر اساطیری نگهبان دوزخ) که می‌تواند به طور خودکار موقعیت مکانی تلفن صاحبش را رهگیری و پیدا کند. برای یافتن تلفن فقط باید به وب‌سایت آن مراجعه و داخل شد و موقعیت گوشی تلفن‌‌همراه را رؤیت کرد.

یک سرویس بیمه موسوم به Asurion نیز برای تلفن‌های همراه وجود دارد. توصیف این شرکت از محصولش همانند توصیفی برای اضطراب تعبیر و خوانده می‌شود: «60 میلیون تلفن‌‌همراه هر ساله مفقود، سرقت یا آسیب می‌بینند. شما با علم به این که تلفن‌تان محافظت‌شده و می‌توانید بسرعت با خانواده، دوستان و کارتان تماس مجدد پیدا کنید، از آسودگی خاطر تمام‌عیاری بهره‌مند خواهید شد.»البته کاربردهای دیگری همچون امکانات رادیویی و بی‌سیم نیز وجود دارد که هنگام گم‌شدن و جاگذاشتن تلفن‌‌همراه می‌توانند آژیر خطر بکشند و خودی نشان دهند.

با این اوصاف، نباید فراموش کرد که بخشی از این‌گونه تشویش‌ها و اضطراب‌ها با تغییرکردن هنجارهای اجتماعی بروز می‌کنند. به عنوان مثال امروزه نه‌تنها در دنیای تجارت و کسب و کار که حتی در دنیای آرام‌تر ارتباطات اجتماعی نیز وضعیت به‌گونه‌ای شده که ما در قبال پاسخگویی و پاسخگو بودن به تماس‌های تلفنی، ناگزیر از تحمل فشاری دائمی ‌بر خودمان هستیم. چون تماس‌ها اغلب توقع پاسخ شنیدن بی‌درنگ را دارند و این نگرانی و ترس که به لحاظ فردی و اجتماعی از پاسخگویی غافل نمانیم، به ترس در دسترس نبودن بدل شده است. شاید با تلفن‌های واقعا هوشمند چنین مشکلاتی دیگر وجود نداشته باشد.

منبع: Discovery