شمال ایران هم بیابان می شود

یکی از عواقب بیابان‌زایی توده‌هایی از ذرات، ریزگرد یا گردوغبار جامد و گاه دود است که در جو پخش شده و دید افقی را میان ۱ و ۲ کیلومتر محدود می‌کند. شاید بتوان گفت در ایران سرچشمه اصلی ریزگرد باد شمال است. این باد که از خرداد تا شهریور فعال است، در شمال خاورمیانه شکل می‌گیرد و با گذر از کوه‌های ترکیه و شمال عراق، مانند قیفی به بیابان‌های عراق و سوریه سرازیر می‌شود و تا خلیج فارس و رسیدن به آب‌های آزاد پیش می‌رود. جریان‌های خشک هوای عربستان و عدم توجه به محیط زیست و بیابانزدایی در عراق باعث خشک شدن بسیاری از باتلاق‌های عراق و ایجاد نواحی غبارساز شده است که سال‌هاست عواقب آن دامنگیر شهرهای غربی و جنوب غربی کشورمان شده و زندگی در این نواحی را مختل کرده است. شدت این ریزگردها به حدی است که در روزهای اخیر حتی به نواحی شمال و شمال شرقی کشور نیز رسیده و استان‌های گلستان و خراسان رضوی را تحت تاثیر خود قرار داده است.

ورود ریزگردها، گرم شدن هوای کره زمین، کمبود منابع آبی کاهش بارش و افزایش خشکسالی در سال‌های اخیر موجب شده است کارشناسان از گسترش پدیده بیابان زایی در مناطق جنگلی غرب کشور از جمله استان ایلام خبر داده و نسبت به تداوم این وضعیت در دیگر مناطق کشور هشدار دهند،اما در حالی که تاکنون تصور می‌شد بیابان‌ها علاوه بر شرق و جنوب فقط غرب کشور را تهدید می‌کند، یک مسوول سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور می گوید:پدیده بیابان‌زایی در حال حاضر استان‌های شمال کشور را نیز تهدید می‌کند.

وی از جمله مناطقی که در شمال کشور در معرض بیابان‌زایی قرار دارد به استان گلستان اشاره کرد و گفت: در بعضی مناطق استان گلستان، میانگین بارندگی سالانه زیر300 میلی‌متر است و هر چه به سمت شمال شرقی و مرز کشور ترکمنستان می‌رویم شرایط بیابانی‌تر می‌شود.

وحید شقاقی‌افضلی که در آستانه 28 خرداد،روز مبارزه با بیابان زایی با ایرناسخن می گفت، افزود: در این استان، شوره‌زار هم دیده می‌شود که به صورت یکدست پوشیده از گیاه گز است. در بعضی نقاط استان گلستان به دلیل بالازدگی املاح، زمین به قدری شور است که کشت و کار در آن ممکن نیست.

وی درباره اقدامات انجام شده برای جلوگیری از گسترش بیابان‌زایی در شمال گفت: در استان گلستان بیش از 5000 هکتار جنگل‌کاری شده که اغلب با زَربین و سرو نقره‌ای و کاج اِلدار و مقداری هم با گونه آتریپلکس و اوکالیپتوس بوده است. وی با بیان این‌که در شرایط فعلی پدیده بیابان‌زایی در شمال کشور در حالت جدی قرار دارد، گفت: این پدیده دو علت دارد که یکی مداخلات انسانی و دیگری سرشت خود زمین است. به طوری که اکنون در استان گیلان با پدیده شن روان مواجه هستیم و در حاشیه سد سفیدرود نیز زمین‌های شبه‌بیابانی وجود دارد که ریزگردهای آن تا مرز زنجان هم می‌رود.

شقاقی بیان داشت: در جنوب دریاچه سد سفیدرود روستایی به نام سیاه‌پوش است که کارگاه روغن‌کشی آن به طور کامل زیر ماسه‌های بادی رفته است و جاده آسفالته آن هر سال در هنگام کاهش آب سد، پوشیده از ماسه می‌شود. لذا به دلیل نوسان‌‌های آب پشت سد سفیدرود نمی‌توان در زمین‌های مولد ریزگرد ، جنگل‌کاری کرد ولی در زمین‌های دیگر، با جنگل‌کاری سعی می‌کنیم خاک و زمین را تثبیت کنیم.

مدیرکل منابع طبیعی گلستان نیز به خبرگزاری مهر گفت: اغلب مناطق شرقی و بویژه مراتع شمالی استان، متاثر از عوامل تخریب هستند که یکی از آنها حریق است.

حمید سلامتی افزود: در صورتی که عرصه‌های شمالی استان و بویژه عرصه‌های منابع طبیعی مدیریت نشود، تاسیس اداره بیابان‌زایی در استان غیرقابل پیش‌بینی نیست.

وی ادامه داد: استان گلستان 2 میلیون هکتار وسعت دارد که از این میزان 452 هزار هکتار جنگل و 862 هزار هکتار مرتع هستند.

مراتع استان از 3 جبهه تحت تاثیر آب و هوای گرم و خشک هستند و طول 260 کیلومتری استان از غرب به شرق نیز شرایط ویژه‌ای دارد.تغییرات و آشفتگی اقلیمی باعث شده است که ریزگردها، طوفان‌ها و سیل‌های مختلف را در کشور و استان شاهد باشیم.

سلامتی گفت: از جمع 862 هزار هکتار مراتع استان 750 هزار هکتار مراتع شمالی هستند که توانسته‌ایم تولید علوفه را در آنها از 150 کیلو به 850 کیلوگرم برسانیم.

وی هشدار داد: تاکنون بیابان‌زدایی به صورت سیستماتیک انجام نشده است، در صورتی که اگر انجام نشود، شاهد افزایش بیابان خواهیم بود.

دکتر بیرودیان، مدرس دانشگاه هم خشک شدن تالاب‌ها در گلستان را از عوامل بحران بیابانی شدن بیان کرد و افزود: فرسایش خاک، شوری زمین و کاهش آب سفره‌های زیرزمینی از دیگر عوامل تشدید بیابانی شدن استان است.

مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی نیز در گفت وگو با «جام جم» با اشاره به این‌که 53 درصد مساحت استان معادل 5 میلیون هکتار در معرض تهدید فرسایش بادی قرار دارد، گفت: تغییر جمعیت، آب و هوا، شرایط اقتصادی و اجتماعی و بوته‌کنی از عوامل تاثیرگذار برای روند بیابان‌زایی است.

حبیب‌الله شریفی افزود: بالغ بر 2 میلیون هکتار بیابان در خراسان جنوبی وجود دارد که تاکنون در 180 هزار هکتار بیابان‌زدایی صورت گرفته است.وی با اشاره به این‌که حدود 95 درصد مساحت استان معادل 9 میلیون و 400 هزار هکتار عرصه‌‌های منابع طبیعی است، گفت: از این میزان 5‌/‌23 درصد را عرصه‌‌های بیابانی، 62 درصد را مراتع بیابانی، 4‌/‌7 درصد را مراتع و 8‌/‌6 درصد را عرصه‌های جنگلی تشکیل می‌دهد.وی گفت: یک میلیون و 900 هزار هکتار از مساحت خراسان جنوبی تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد.مدیرکل منابع‌ طبیعی و آبخیزداری استان سمنان هم به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی گفت: 20 منطقه به عنوان کانون بحرانی فرسایش بادی در این استان شناسایی شده است که باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.سیدحسن میرعماد با اشاره به این‌که تاکنون 320 هزار هکتار طرح بیابان‌زدایی برای اراضی استان تهیه شده است، گفت: این طرح‌ها حدود 140 هزار هکتار از سطح کانون‌های بحرانی را پوشش می‌دهد.