شیرخوردن سن و سال نمی‌شناسد

اگرچه این جمله را زیاد شنیده‌ایم که این ماده غذایی درمان بسیاری از بیماری‌هاست که کمبود آن می‌تواند مشکلات مختلفی را ایجاد کند، اما گاهی اطلاع از فواید برخی مواد انگیزه انسان را برای مصرف آن ماده بیشتر می‌کند.

شیر بیشترین منبع حاوی کلسیم است که فواید بی شماری برای بدن دارد. مصرف کلسیم از بدن در برابر مواد شیمیایی سرطان‌زا، کاهش حجم استخوانی، التهاب مفاصل، سردردهای میگرنی، سندروم پیش از قاعدگی و چاقی در کودکان محافظت می‌کند.

مصرف کافی شیر و مواد لبنی که مملو از کلسیم هستند از کودکی و در تمام عمر به رشد و حفظ استقامت استخوان‌ها کمک کرده و از بروز بیماری‌هایی چون پوکی استخوان، ضعف و شکنندگی آنها جلوگیری می‌کند. علاوه بر کلسیم، فسفر، ویتامین D، منیزیم و پروتئین بالای شیر در رشد و سلامت استخوان‌ها بسیار موثر است. مقدار بالای کلسیم و فسفر شیر و مواد لبنی همچون ماست، پنیر و کشک برای رشد و حفظ سلامت دندان‌ها مفید است.

همچنین پتاسیم بالای موجود در شیر همراه کلسیم، منیزیم و پروتئین نقش موثری در کاهش فشار خون ایفا می‌کند و این تاثیر با مصرف 3 وعده لبنیات و 5 وعده میوه و سبزیجات در طول روز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

از طرفی دیگر، مصرف روزانه شیر خطر بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی را کاهش می‌دهد و خطر مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی ـ عروقی و سکته‌های قلبی را 15 تا 20 درصد کم می‌کند.

این اثر مثبت به خاطر مواد مغذی موجود در شیر، از جمله کلسیم است که در کاهش بیماری‌های قلبی نقش بسزایی دارد، کلسترول بد خون را پایین می‌آورد و میزان کلسترول خوب را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف کلسیم چربی‌های مضر را در شکم به هم چسبانده و از جذب آنها جلوگیری می‌کند.

در ضمن ویتامین A موجود در شیر سیستم ایمنی بدن را تقویت و به حفظ سلامت بینایی و پوست کمک می‌کند. ریبوفلاوین (ویتامین B2) موجود در شیر هم تبدیل به انرژی می‌شود که برای فعالیت بدن ضروری است. نیاسین موجود در شیر نیز موجب متابولیسم قندها و اسیدهای چرب بدن می‌شود و مقدار اسیدیته بدن را کم می‌کند.

مطالعات صورت گرفته حاکی است مصرف منظم محصولات لبنی کم چرب بویژه شیر به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 کمک می‌کند. کلسیم و منیزیم موجود در شیر و مواد لبنی مقدار کم شاخص گلیسیمیک قند خون را در افراد تحت کنترل درمی‌آورد و نه‌تنها دیابت نوع 2 را در افراد مبتلا کنترل می‌کند، بلکه احتمال ابتلا به آن را نیز در سایر افراد در معرض خطر، کاهش می‌دهد.

همچنین مصرف روزانه شیر از شما در برابر ابتلا به سرطان‌های روده‌ای و سینه محافظت می‌کند و هر چه مقدار مصرف روزانه شیر بیشتر شود، این اثر محافظتی قوی‌تر می‌‌شود. به طوری که مصرف روزانه 5/1 لیتر یا بیشتر شیر در روز، 35 درصد خطر بروز سرطان روده و سینه را نسبت به کسانی که در هفته کمتر از 2 لیوان شیر می‌خورند، کاهش می‌دهد.

همچنین کلسیم و چربی طبیعی شیر و مواد لبنی، ترکیبات محافظت‌کننده‌ای در برابر سرطان روده بزرگ دارند.

مصرف شیر در داشتن پوستی نرم، لطیف و زیبا به شما کمک می‌کند. اگر پوستی خشک دارید، نوشیدن شیر را به طور مرتب فراموش نکنید.

پزشکان همیشه توصیه می‌کنند برای تامین آب بدن روزانه 6 تا 8 لیوان آب بنوشید. علاوه بر آب، شیر هم به عنوان یکی از مفیدترین مایعات طبیعی نه‌تنها می‌تواند آب بدن را تامین کند، بلکه مواد مغذی فراوانی دارد و نیز از دندان‌هایتان هم محافظت می‌کند. مصرف شیرکاکائو پس از انجام حرکات ورزشی به تجدید قوای بدن کمک زیادی می‌کند و نیز آب از دست رفته بدن را برمی‌گرداند.

شیر به خودی خود هم طعم خوب و هم ویتامین‌ها و مواد مغذی فراوانی دارد ولی بسیاری از افراد بویژه کودکان همیشه با مصرف شیر مشکل دارند و در خوردن آن بدقلقی می‌کنند، ولی با اضافه کردن مواد طعم‌دهنده به شیر براحتی آن را می‌خورند.

به همین دلیل در سال‌های اخیر انواع مختلفی از شیرهای طعم‌دار در مزه‌های مختلف روانه بازار شده که توجه سلیقه‌های مختلف را جلب کرده است. شیر موز، شیر عسل، شیر با طعم توت فرنگی، تمشک، وانیل و محبوب‌ترین نوع آن که شیر کاکائو است، از انواع مختلف شیرهای طعم‌دار هستند، اما همیشه افراد، بخصوص مادران با این سوال مواجه‌اند که آیا شیرهای طعم‌دار دارای کلسیم، انواع ویتامین‌های A، D، B12، B2، B3، فسفر، پتاسیم و پروتئین هستند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت این نوع شیرها فرقی با شیرهای معمولی ندارند ولی نسبت به آنها از کالری و شیرینی بیشتری برخوردارند. در واقع قند شیرهای طعم‌دار به 2 صورت است: یکی قندهای طبیعی حاوی لاکتوز که در تمام شیرها یافت می‌شود و دیگری قند اضافه شده که معمولا فروکتوز بالایی دارند.

البته میزان فروکتوز موجود در شیرهای طعم‌دار، کمتر از مقدار موجود در نوشیدنی‌ها، نوشابه‌ها و غذاهای فرآوری شده است.

هر یک فنجان شیر طعم‌دار حاوی 2 تا 4 قاشق چایخوری شکر اضافه شده است. در حالی که سایر نوشیدنی‌ها و نوشابه‌ها در هر یک فنجان 9 قاشق چایخوری شکر اضافه شده دارند. به همین دلیل کودکانی که معمولا از شیرهای طعم‌دار استفاده می‌کنند، کمتر به مصرف سایر نوشیدنی‌های شیرین و نوشابه‌ها گرایش دارند و مواد مغذی بیشتری دریافت می‌کنند و خطر چاقی و دیابت نوع 2 در آنها کمتر است.

بنابراین شیرهای طعم‌دار، نوشیدنی مناسبی برای شما و حتی کودکتان محسوب می‌شود، اما بهتر است با تهیه شیرهای طعم‌دار در منزل سلامت آنها را بالاتر ببرید.

شیر کاکائو از آن دسته شیرهای طعم‌داری محسوب می‌شود که طرفداران خاص خودش را دارد. شیر کاکائو ترکیبی از شیر و پودر کاکائوست و معجون بسیار مقوی‌ای محسوب می‌شود که تمام خواص شیر معمولی و نیز خواص کاکائو را همراه دارد.

شیر کاکائو سرشار از پروتئین است و 8 تا 16 گرم پروتئین مورد نیاز روزانه شما را تامین می‌کند. پروتئین برای ساخت و ترمیم عضلات موثر است و در کودکان انرژی لازم را برای رشد بدن تامین می‌کند. این نوشیدنی مطبوع 9 درصد کربوهیدرات، 10 درصد ویتامین A ، 4 درصد ویتامین C، 30 درصد کلسیم و 25 درصد ویتامین D روزانه شما را تامین می‌کند.

شیر کاکائو همچنین قابلیت فوق‌العاده‌ای در تامین انرژی ماهیچه‌ها پس از انجام ورزش‌های سنگین دارد که از مهم‌ترین خواص آن به حساب می‌آید و نیز به خاطر سدیم و پتاسیم موجود در شیر کاکائو، بسرعت آب از دست رفته بدن را بر اثر تعرق جایگزین می‌کند.

در زمان ورزش شاید مصرف آب مفید و ضروری باشد ولی به خاطر کمبود پروتئین‌های طبیعی و کربوهیدرات‌های لازم برای تجدید قوای ماهیچه‌ها، شیر کاکائو گزینه مناسب‌تری برای ورزشکاران است، بنابراین به خاطر داشتن قند مناسب می‌توانید از شیر کاکائو به عنوان یک نوشیدنی ورزشی مناسب و جایگزین سایر نوشیدنی‌های ورزشی استفاده کنید.

شیر کاکائو با دارابودن فسفات از خرابی و فساد دندان‌ها جلوگیری می‌کند و با وجود ماده سروتونین که نوعی ماده ضدافسردگی است، احساس خوشایندی به شما می‌دهد. شیر کاکائو حاوی برخی مواد شیمیایی است که به عنوان نوعی محرک عمل می‌کند و با وجود آنتی‌اکسیدان‌ها باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

شیر کاکائو به ترشح گلوکز کمک کرده، جریان خون را افزایش می‌دهد و عملکردهای ذهنی را تقویت می‌کند. ولی با وجود تمام این فوایدی که گفتیم، افزودن کاکائو به شیر باعث کاهش جذب کلسیم می‌شود.

پزشکان همیشه توصیه می‌کنند از شیر کم‌چرب و حتی بدون چربی استفاده کنید بخصوص اگر از مشکل چربی خون و مشکلات قلبی رنج می‌برید و فرد کم‌تحرکی هستید، باید بیشتر این توصیه را جدی بگیرید، اما هر چه تحرک شما بالاتر می‌رود، شما می‌توانید به اندازه نیازتان از چربی بیشتری استفاده کنید، ولی نباید زیاده‌روی کنید.

به عنوان مثال ورزشکارانی که تحرک زیادی دارند، می‌توانند از شیرهایی با درصد چربی 5/2 درصد استفاده کنند، ولی شیر 5/1 درصد برای مردم گزینه مناسب‌تری است.

شیر پرچرب برای کودکان نوپای بالای 12 ماه که از شیر مادر و نیز غذاهای کمکی استفاده نمی‌کنند، انتخاب خوبی است و کودکان در این سنین برای رشد استخوانی و مغزی خود به چربی نیاز دارند که این امر در 2 سال نخست زندگی از اهمیت زیادی برخوردار است.

از سوی دیگر اکثر مردم فکر می‌کنند شیرهای پرچرب طعم دلچسب‌تری نسبت به انواع کم‌چرب دارند و همین باعث می‌شود بیشتر تمایل به خوردن شیرهای پرچرب داشته باشند. اگرچه نباید در این امر زیاده‌روی کنید ولی گاهی این تنها راه برای خوراندن شیر به کودکان است. البته اگر کودکتان خوب وزن نمی‌گیرد و نیز چربی و انرژی لازم خود را از رژیم غذایی دریافت نمی‌کند، تنها به دادن شیر پرچرب به او اکتفا نکنید، بلکه حتما به پزشک مراجعه کنید.

پزشکان توصیه می‌کنند بهتر است پس از پایان 2 سالگی کودک، همانند سایر اعضای خانواده به او شیر کم‌چرب بدهید. از طرفی اگر این کار را در همان ابتدای 2 سالگی به مرور انجام دهید، آهسته آهسته عادت غذایی او را نیز می‌توانید شکل دهید تا در سال‌های بعد شیر کم‌چرب مصرف کند و با این کار چربی و کالری اضافه دریافت نکند.

شیر با تمام ویتامین‌ها و مواد مغذی که دارد، می‌تواند جایگزین‌هایی نیزداشته باشد. در مواد لبنی، ماست از لحاظ مواد مغذی بیشترین شباهت را به شیر دارد. دوغ و پنیر هم خواص شیر را دارند ولی چون در تهیه آنها نمک زیادی استفاده می‌شود، پزشکان معمولا مصرف شیر و ماست را توصیه می‌کنند. جایگزینی شیر با ماست و سایر مواد لبنی زمانی اهمیت پیدا می‌کند که موضوع حساسیت به شیر و عدم تحمل لاکتوز آن مطرح می‌شود. بسیاری از افراد با خوردن شیر و برخی محصولات آن دچار نفخ، گاز معده، اسهال و گرفتگی‌های شکمی می‌شوند. عدم تحمل لاکتوز معمولا به 2 دلیل رخ می‌دهد: یکی به خاطر کمبود آنزیم طبیعی که مانع از هضم قند شیر می‌شود و علت دیگر حساسیت به خود شیر است. لاکتاز، آنزیم روده‌ای مسوول هضم لاکتوز یا همان قند موجود در شیر است. مقدار این آنزیم معمولا پس از این که کودک را از شیر می‌گیرند، به طور طبیعی کاهش می‌یابد، مگر این که بدن به طور ژنتیکی لاکتاز بیشتری تولید کند. پس از این کاهش، لاکتوز تجزیه نمی‌شود و با ادامه این کار پیامی به پرزهای روده، مبنی بر این که لاکتاز بیشتری برای فعالیت مورد نیاز نیست، فرستاده می‌شود و این کاهش ادامه می‌یابد. عدم تحمل لاکتوز در نوزادان نادر است و بیشتر در افراد بزرگسال مشاهده می‌شود. خوشبختانه با وجود شیرهای کم‌لاکتوز مشکل این افراد در مصرف شیر مرتفع شده است.

نوعی حساسیت دیگر هم حساسیت به پروتئین موجود در شیر گاو است که در هر سنی ممکن است بروز کند ولی معمولا نوزادان دچار این مشکل می‌شوند که البته 2 تا 3 درصد از کل نوزادان را به خود اختصاص می‌دهند و اغلب به مرور از بین می‌رود. در واقع حساسیت به شیر، زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن، پروتئین شیر را به عنوان یک عامل مهاجم در نظر می‌گیرد و باعث واکنشی آلرژیک در بدن می‌شود که ناراحتی کودک، درد معده و دیگر علائم را به دنبال دارد. البته احتمال حساسیت به شیر در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به نسبت کمتر است. گاهی این آلرژی در 3 تا 5 سالگی خود به خود از بین می‌رود و گاهی تا آخر عمر همراه فرد می‌ماند. نوزادان گاهی بلافاصله پس از خوردن شیر یا 7 تا 10 روز پس از مصرف آن دچار علائم می‌شوند. علائم دیرهنگام شامل مدفوع شل و گاهی خون‌آلود، استفراغ، احساس خفگی، امتناع از خوردن غذا، تحریک‌پذیری روده و تحریکات پوستی است.

علائمی که بلافاصله بعد از مصرف شیر در نوزاد ممکن است رخ دهد شامل تحریک‌پذیری، استفراغ، خس‌خس سینه، التهاب، کهیر، بروز جوش‌های خارش‌دار روی پوست و اسهال خونی است. در موارد نادر نوزاد ممکن است دچار واکنش حساسیتی آنافیلاکسی شود که روی پوست، معده، تنفس و فشار خون تاثیر می‌گذارد. اگر کودکی دارید که به شیر حساسیت دارد و از شیر شما تغذیه می‌کند، سعی کنید مصرف مواد لبنی خود را محدود کنید، چراکه پروتئین شیر از طریق شیر شما وارد بدن او می‌شود. بنابراین با مشورت پزشک باید سعی کنید کلسیم و سایر مواد مغذی حیاتی بدن خود را از سایر مواد غذایی دریافت کنید.

ندا اظهری