منشور برادری نیاز امروز هست یا نیست؟

برادر این عضو موسس مجمع روحانیون مبارز که خود در حال حاضر دبیر اجرایی این مجمع است، با انتقاد از وضع موجود بر ضرورت مرور منشور برادری تاکید کرد و گفت: «در پیام حضرت امام خمینی (ره) به مسائلی پافشاری شده است که نیاز مبرم امروز ماست؛ یعنی به رسمیت شناختن و تاکید بر ضرورت چندصدایی بودن؛ اینکه اختلاف‌نظر و عقیده نه‌تنها چیز بدی نیست بلکه خوب است.»

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران اختلاف‏نظرهای فکری و سیاسی میان بانیان و حامیان انقلاب اندک‌اندک شکل گرفت، این اختلاف‏نظرها گرچه با وجود شخصیت نیرومند و پرنفوذ و مقبول امام خمینی (قدس‏سره) و نیز شرایط ویژه جنگ، کمتر زمینه بروز پیدا می‏کرد، اما قابل کتمان نبود و در پایان دهه اول انقلاب و آستانه انتخابات مجلس سوم به اوج رسید و با تشکیل مجمع روحانیون مبارز، 2 طیف اصلی سیاسی کشور یعنی مجمع روحانیون مبارز و جامعه روحانیت مبارز شکل گرفتند. در این برهه از زمان محمدعلی انصاری یکی از موسسان مجمع روحانیون مبارز نامه‏ای به حضرت امام خمینی (ره) می‏نگارد و نگرانی‏هایش را از شرایطی که بعد از این اتفاق رخ داده بود، ابراز می‏دارد. امام نیز در تاریخ دهم آبان 67 در پاسخ، رهنمودهایی را مرقوم داشتند که به «‌منشور برادری» معروف شد.

رهبر فقید انقلاب در این نامه ضمن بیان رهنمودهایی در قالب نصیحت و اندرز، چراغی در مسیر آن موقع جریان‌های سیاسی موجود برافروختند و در عین حال راه آیندگان را نیز به آنان نشان دادند.

ایشان با تاکید بر این‌که «هیچ کس نباید خود را مطلق و مبراى از انتقاد ببیند»،‌ خاطرنشان کردند: «البته انتقاد غیر از برخورد خطى و جریانى است. اگر در این نظام کسى یا گروهى خداى ناکرده بى‏جهت در فکر حذف یا تخریب دیگران برآید و مصلحت جناح و خط خود را بر مصلحت انقلاب مقدم بدارد، حتما پیش از آن‌که به رقیب یا رقباى خود ضربه بزند به اسلام و انقلاب لطمه وارد کرده است. در هر حال یکى از کارهایى که یقینا رضایت خداوند متعال در آن است، تالیف قلوب و تلاش جهت زدودن کدورت‌ها و نزدیک ساختن مواضع خدمت به یکدیگر است.»

مجید انصاری، دبیر اجرایی مجمع روحانیون مبارز بتازگی در گفت‌وگویی که با پایگاه اطلاع‌رسانی جماران داشت، به بررسی و تحلیل منشور برادری پرداخت که همین امر با واکنش‌های فراونی در مجامع سیاسی مواجه شد. البته عمده این انتقادها از سوی رقبای وی در عرصه سیاسی رخ داد، اما هرچه بود، به نظر می‌رسید آن‌گونه که باید استقبالی از پیشنهاد وی صورت نگرفت.

مجید انصاری در این گفت‌وگو با تاکید بر این‌که «کسانی که صادقانه به راه و اندیشه امام پایبند هستند، از هر جریان سیاسی که باشند اگر نگاه ژرف و عمیقی را به محتوای این پیام داشته باشند در شرایط فعلی از این پیام درس‌های عملی بزرگ می‌گیرند و تا حدود زیادی داروی دردهای سیاسی و برخی از ناهنجاری‌ها و بداخلاقی‌های سیاسی کشور را در آن خواهند یافت»، پیشنهاد داد منشور برادری در کشور مورد توجه قرار بگیرد تا با بازنگری آن توسط سیاسیون کشور، شکاف سیاسی که از خرداد ماه سال گذشته در جامعه شکل گرفت پر شده و تا حدودی ترمیم شود تا بدین طریق وحدت که مورد تاکید همه جریان‌های سیاسی بوده، در سریع‌ترین زمان ممکن حاصل شود.

انصاری با اشاره به متن نامه امام خمینی تصریح می‌کند:‌ «در این پیام به مسائلی پافشاری شده است که نیاز مبرم امروز ماست؛ یکی به رسمیت شناختن و تاکید بر ضرورت چندصدایی بودن؛ این‌که اختلاف‌نظر و عقیده نه‌تنها چیز بدی نیست بلکه خوب است.»

این عضو مجمع روحانیون مبارز همچنین درباره میزان حضرت امام(ره) برای برادری و وحدت با اشاره به این‌که «ایشان در پاسخ به اخوی (محمدعلی انصاری) می‌فرمایند که همه در اصول مشترکند» ادامه می‌دهد: «وقتی که مثال‌هایی را ذکر می‌کنند، می‌شود حداقل مصادیقی برای اصول پیدا کرد، امام می‌فرمایند: اختلاف اگر زیربنایى و اصولى شد، موجب سستى نظام مى‏شود و این مساله روشن است که بین افراد و جناح‌هاى موجود وابسته به انقلاب اگر اختلاف هم باشد، صرفا سیاسى است ولو این‌که شکل عقیدتى به آن داده شود؛ چراکه همه در اصول با هم مشترکند و به همین خاطر است که من آنان را تایید می‌کنم.»

انصاری در عین حال تاکید می‌کند کسانی که غیرصادقانه نام امام و انقلاب و ارزش‌های آن را یدک می‌کشند برخورد ابزاری یا گزینشی دارند که تکلیف‌شان جداست زیرا آنها همواره اگر چیزی را به‌نفع خودشان پیدا و بتوانند تفسیر کنند اقبال نشان می‌دهند وگرنه می‌گذرند.

به دنبال تاکید مجید انصاری به احیا و بازخوانی «منشور برادری»، لطف‌الله فروزنده، قائم‌مقام جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی، این طرح را تاکتیک جدید اصلاح‌طلبان دانست و گفت: آنها بعد از شکست در جریان فتنه به دنبال این هستند که به چارچوب نظام بازگشته و ظرفیت‌های جدیدی برای خود ایجاد کنند.

فروزنده در گفت‌وگو با فارس افزود: حضرت امام(ره) منشور برادری را بین کسانی مطرح کردند که نظام اسلامی را قبول داشته و فاصله خود را با استکبار مشخص کرده بودند. علاوه بر آن، ولایت و فرامین ولی‌فقیه را پذیرفته و در روش‌ها با یکدیگر اختلاف داشتند.

قائم‌مقام جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی سپس با اشاره به حوادث سال گذشته، ‌خاطرنشان کرد: افرادی که ادعای انقلابی‌گری داشتند و خود را در خط امام (ره) می‌دانستند در جریان فتنه سال گذشته در زمین دشمن بازی کردند و بر ادامه راه خود نیز لجاجت ورزیدند.

به گفته معاون رئیس‌جمهور، صحبت از وحدت با کسانی که در زمین دشمن بازی کردند و بر ادامه راه خود نیز لجاجت ورزیدند، بی‌مفهوم است ولی عقد اخوت و برادری با کسانی که حریم خود با جریان فتنه را روشن کرده، آن را محکوم کرده و اصول اولیه انقلاب را پذیرفته‌اند و رهبری را در عمل فصل‌الخطاب می‌دانند، مانعی ندارد.

فروزنده البته اضافه کرد که به نظر او همه اصلاح‌طلبان خارج از طیف برادری و اخوت نیستند بلکه بعضی از آنان که بموقع خود را از گرداب فتنه نجات دادند و تکلیف خود را مشخص کردند، در این طیف جا می‌گیرند.

اما حبیب‌الله عسکراولادی که یکی از شاخص‌ترین و مهم‌ترین چهره‌های اصولگرا محسوب می‌شود، پیام امام خمینی در منشور برادری را وحدت‌آفرین دانست که می‌تواند یک مدل عملی برای وحدت جناح‌ها، گروه‌ها، رجال سیاسی و مذهبی و دسته جات سیاسی باشد.

این عضو ارشد حزب موتلفه اسلامی همچنین به وجود افرادی در هر دو جناح مهم سیاسی یعنی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان اشاره کرده که در خط دشمن حرکت می‌کنند و اصطلاحا آب در هاون دشمن می‌ریزند.

او تصریح کرد: «امام (ره)در منشور برادری توصیه فرمودند مواظب آمریکای حیله‌گر باشید. اکنون بیش از یکسال است استکبار جهانی بویژه آمریکا از یک جریان که منتسب به خود می‌داند علیه انقلاب و نظام و مردم دفاع می‌کند که آن جریان از نظر مردم اهل فتنه هستند و در 13 آبان، 16 آذر، روز قدس و حتی روز عاشورا بر آرمان‌های انقلاب و امام (ره) تاختند و رسوایی به بار آوردند و حتی به عکس مبارک امام (ره) جسارت کردند. الان دو جناح مورد تایید امام (ره) وقتی مورد تایید خواهند بود که از فتنه و اهل فتنه بیزاری بجویند و گرنه تایید دو جناح امروز موضوعیت ندارد چون یک عده ستم و جفایی به امام و انقلاب کردند که با هیچ اقدامی نمی‌توان آن را سرپوش گذاشت.»

عسکراولادی در ادامه خاطرنشان کرد: «الان رویش‌های اسلامی و انقلابی در سپهر سیاست ایران پدید آمده‌اند و شعارشان پیروی از خط امام و اطاعت از رهبری معظم انقلاب اسلامی است و عزم خود را برای پیشرفت کشور و خدمت به مردم و بسط عدالت علوی در جامعه جزم کردند و دارند شبانه‌روز کار می‌کنند. الان فرزندان امام و نسل سوم انقلاب عمدتا خیلی مومنانه‌تر و مخلصانه‌تر از دو نسل دیگر به پاسداشت خط امام می‌پردازند.»

وی همچنین گفت: «امام (ره) فرموده بودند هر وقت دشمن و بویژه آمریکا از مواضع شما و مشی سیاسی شما و از خود شما تعریف کردند بدانید راه را درست نمی‌روید و این معیار درستی است. چرا برخی از آقایان که در دو جناح بودند بیدار نمی‌شوند. الان تمامی کفر و استکبار تمام قد پشتیبان یک بخشی از جناح سیاسی است که زمانی به دلیل حمایت امام (ره) مشروعیت سیاسی داشته و الان این مشروعیت را نتوانسته‌اند حفظ کنند و راه سیاسی انحرافی را پیش گرفتند و به خود نمی‌آیند. توصیه جبهه پیروان خط امام و رهبری به این آقایان این است؛ در شرایطی که رهبر معظم انقلاب در قم وحدت ملی را دوباره آهنگ فرموده‌اند به خود آیند و در مسیر وحدت، خود را تطبیق واقعی دهند.»

اما محسن رضایی پیشنهاد مجید انصاری را کاری عبث در شرایط فعلی عنوان کرد، چرا که به زعم او فرصت بازخوانی منشور برادری گذشته است.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در عوض پیشنهاد داد «جبهه ایستادگی ملی» تشکیل شود. رضایی که خود در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته جزو یکی از 4 کاندیدای شرکت‌کننده بود، پیشنهاد مجید انصاری دیگر عضو مجمع تشخیص مصلحت را دیرهنگام خواند و با تاکید بر این‌که هر منشوری متناسب با شرایط خاص خود صادر می‌شود، گفت: آیا دوستان فکر نمی‌کنند برای این کار خیلی دیر شده باشد؟ آیا نباید یکی دیگر از منشورهای امام را بازخوانی کنیم؟ گفت‌وگوی نیروهای دلسوز انقلاب با یکدیگر بسیار پسندیده است، ولی سوال امروز ما این است که بر سر چه موضوعی باید گفت‌وگو کرد؟

وی با طرح سوالاتی نظیر «چرا گفت‌وگوهای سال گذشته بی‌نتیجه ماند و نتوانست مانع بروز آن همه خسارت به مردم و نظام شود؟ و اکنون باید بر سر چه چیزی وحدت داشت و درباره چه چیزی گفت‌وگو کرد؟» در سرمقاله روزنامه ملت ما، می‌نویسد: منشور برادری باید همان سال گذشته سرلوحه کار قرار می‌گرفت که متاسفانه بسیاری آن را زیرپا گذاشتند و برادری‌ها را فراموش کردند.

به باور محسن رضایی بیش از 7 ماه، وحدت که جوهر انسجام سیاسی است، به بازی گرفته شد و دلسوزان هرچه از دیگران خواستند به این دریای وحدت بپیوندند، جز شمار اندکی نپذیرفتند و افراط‌گرایی عده‌‌ای را بهانه کردند و از وحدت و برادری کنار کشیدند، در حالی که خود نوع دیگری به افراط‌گرایی روی آوردند، بنابراین در شرایط فعلی بهتر است موضوع گفت‌وگو و وحدت روشن شود و «ایستادگی ملی» بهترین محور برای آغاز گفت‌وگوهاست.

او در توضیح مقصود خود تصریح کرد: امروز کشور ما تحریم اقتصادی را با تمام وجود لمس می‌کند. به نظر می‌رسد دولت آمریکا راهی بی‌بازگشت را برگزیده است؛ حتی جانشینان پس از اوباما تندتر از او حرکت خواهند کرد؛ بنابراین، نه دولت ایران و نه شخص آقای احمدی‌نژاد که باید گفت کل ملت ایران و نظام جمهوری اسلامی وارد رویارویی جدیدی در عرصه جهانی شده است و شرایط در ماه‌های آینده سخت‌تر و دشوارتر هم خواهد شد. بدین‌ترتیب، دولت‌های آینده نیز از هر جناحی که باشند (حتی از اصلاح‌طلبان) باید تا سال‌ها با این سنگ‌اندازی جدید آمریکا مقابله کنند. پس باید پذیرفت که ما از حوادث سال گذشته بیرون آمده‌ایم و اکنون اوضاع به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد.

این فرمانده دوران دفاع مقدس، در خاتمه نیز با بیان این‌که «امروز باید از ایستادگی ملی و دیپلماسی فعال و تولید ملی سخن گفت»، ادامه داد: «ایستادگی ملی مستلزم در پیش‌گرفتن دیپلماسی فعال است و باید بپذیریم، بدون تولید ملی نمی‌توانیم از تحریم‌ها و فشارهای ناشی از آن رها شویم.»

وی یادآور شد: «پس ملت ایران با جنگ تحمیلی دیگری درگیر است؛ لازمه موفقیت در این مصاف نه تنها برادری و وحدت، بلکه روی آوردن به حرکت جمعی بزرگ و ملی است.»

تاکید فعالان سیاسی بر منشور برادری یا ایستادگی ملی نشان از این دارد که هنوز بخش‌هایی از جامعه از حوادث سال گذشته ملتهب است. برای همین است که برخی چهره‌های شاخص هر دو جناح بر یک چیز تاکید دارند و آن جمع شدن حول یک محور است. به نظر می‌رسد قالب چنین تجمیعی، در حال حاضر در اولویت نباشد. بلکه پذیرفتن این امر که باید همه جریان‌های سیاسی گردهم آیند، مهم است و البته برداشتن گام‌هایی در جهت تحقق آن.

کشور ما در مرحله بازسازی خود پس از حوادث تلخ گذشته است برای همین احتیاج به تفکر و وحدت و برادری دارد. از سوی دیگر باید با تبادل افکار و اندیشه‏هاى سازنده مسیر رقابت‌ها را از آلودگى و انحراف و افراط و تفریط پاک کرد و این امر تحقق نمی‌یابد مگر آن‌که همه گروه‌ها حضور داشته باشند و این آرزوی دور از دسترس نیست چرا که همان طور که پیر جماران حضرت امام خمینی فرمودند در نهاد هر دو جریان اعتقاد و عشق به خدا و خدمت به خلق نهفته است.

مریم جمشیدی / گروه سیاسی