سدی که خشکسالی می‌آورد

قنوات خشک شده اند

مرادی بیان کرد: با توجه به این که در 2 سال گذشته هیچ آبی از سد اکباتان خارج نشده، تمامی قنوات این روستاها که شامل بیش از 10 روستاست، به طور کامل خشک شده و هزاران هکتار زمین آبی نیز در حال تبدیل شدن به زمین دیم است، همچنین بیشه‌زارها و باغات انگور و میوه هم در حال نابودی است.مرادی تصریح کرد: بیش از 300 هکتار زمین آبی روستای یکانه تبدیل به دیم شده و حدود 20هکتار بیشه‌زار و 10 هکتار باغ انگور روستا در حال خشک شدن است.وی اضافه کرد: حسب پیگیری‌های انجام شده مسوولان امر صرفا به دلیل تامین آب شرب شهر همدان، توجهی به این اتفاق زیست‌محیطی نمی‌کنند که اثرات ناگوار اقتصادی و اجتماعی دارد.

طبق بند (الف)‌ ماده 44 قانون توزیع عادلانه آب، در صورت سدسازی باید کسری آب و نقصان آن جبران شود؛ اما به گفته محلی‌ها، مسوولان امر هیچ اقدامی در این زمینه به عمل نمی‌آورند.

از آسیب‌های این اتفاق، افزایش شهرنشینی و ازدیاد شغل‌های کاذب در شهر است. همچنین نمی‌توان با اطمینان اعلام کرد که مدیریت آب، مسیر پر‌تنش تامین آب شرب، صنایع و کشاورزی را با رعایت موازین زیست‌محیطی طی کرده است. اکنون مقدار زیادی از زمین‌های منطقه «جورقان» لم‌یزرع شده، زیرا در حال حاضر آبی در منطقه وجود ندارد و بزودی باغات قدیمی از بین می‌روند.

فرامرزی از اهالی منطقه جورقان همدان در گفتگو با خبرنگار جام‌جم اظهار کرد: سال گذشته بسیاری از درختان منطقه جورقان شامل باغ‌های انگور و درختان مثمر در اثر بی‌آبی سوخت و از بین رفتن این باغات همچنان ادامه دارد.

وی با اشاره به از بین رفتن قنات صدساله جورقان تصریح کرد: اهالی جورقان، امور آب و جهاد کشاورزی را در این موضوع مقصر می‌شمارند و هم‌اکنون حتی بسیاری از باغداران، باغات خود را رها کرده و به همدان مهاجرت کرده‌اند.تعداد کمی از مردم، باغات خود را با تانکر آبیاری می‌کنند؛ اما تعداد زیادی به خاطر نداشتن اعتبار، قادر به آبیاری با تانکر نبوده و باغ‌های آنها دارد از بین می‌رود.

اهالی معتقدند؛ آمار بیکاری در جورقان، حرف اول را در استان می‌زند. جمعیت جورقان بیش از 10 هزار نفر است و زمانی که کوره‌های آجرپزی به خاطر حفظ محیط‌زیست حذف شد، باید کارخانه‌ای جایگزین می‌شد؛ اما این امر صورت نگرفت. در عین حال اکنون توقع کشاورزان از مسوولان، در اختیار قرار ‌دادن آب برای جلوگیری از نابودی کشاورزی و باغات منطقه است.

در همین راستا، مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای همدان یکی از اهداف افزایش ارتفاع سد را رفع مشکل آب سالم و بهداشتی شهر همدان دانست و گفت: با افزایش ارتفاع سد آبی که در گذشته سرریز می‌شد و با قرارگیری در مسیر قسمتی از آن توسط آببر‌ها و قسمتی نیز توسط روستا‌هایی که حقابه نداشتند، استفاده می‌کردند اما هم اکنون جلوی خروج آب از سد گرفته شده است.

محمدحسین جعفری اضافه کرد: سال‌های گذشته سال‌های خشکسالی بود به طوری که عملا سد هیچگاه پر نشد و تمام آب ذخیره شده و همدان را از بی‌آبی سال 87 نجات داد.وی بیان کرد: قسمتی از آب سرریز شده از سد اکباتان، سهم بخش کشاورزی و قسمتی سهم شرب است و آنچه که در ارتباط با حقابه‌های رسمی است و طبق آنچه در عرف و در تاریخچه وجود داشته، حقابه‌ها در زمان‌های مختلف به مردم داده شده است.مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای همدان افزود: مساعدت در رهاسازی مقطعی آب به داخل زمین‌ها در سال قبل صورت گرفته اما با توجه به محدودیت آب این میزان جوابگوی نیاز‌های مردم نبود.وی گفت: استراتژی وزارت نیرو در دراز‌مدت این است که قسمتی از کمبود آب را از محل سد تالوار زنجان تأمین کند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 92 آب به همدان برسد و در آن سال، برنامه این است که به مرور حجم بهره‌برداری از سد اکباتان کم شده و به بحث‌های زیست‌محیطی اختصاص یابد.وی در پاسخ به این سوال خبرنگار جام‌جم که با توجه به این‌که تا بهار باید آب مزارع و باغات تأمین شود، چه تدابیری در نظر گرفته شده، اظهار کرد: هر محصول در فصل مشخصی نیاز به آب دارد. با توجه به نوع اقلیم همدان، نیازی به آب سطحی و زیر‌زمینی در همه فصول وجود ندارد.

باید گفت مدیریت منابع آب به سبک نوین که سابقه‌ای 70 ساله دارد، نهضت عظیم سد‌سازی در دهه‌های 60 و 70شمسی را به همراه آورد که تا امروز ادامه یافته است. به عقیده برخی کارشناسان مدیریت دولتی‌ آب در کشور به دلیل بی توجهی به قراردادهای عرفی و قدیمی میان ساکنان هر منطقه تبعات منفی همچون نبود رویکرد حفظ و حراست از اکوسیستم‌ها، مطالعات و ارزیابی زیست‌محیطی سازه‌های آبی و اختصاص ندادن حقابه‌های زیست‌محیطی در مبحث تخصیص آب را در بر داشت.

علی‌رغم تلاش‌های ارزنده مدیران آب با توجه به شرایط پیچیده کنونی و ادامه خشکسالی‌ها، ضرورت مدیریت علمی، کارا، مؤثر و برگرفته از تجربیات جهانی را در این عرصه بیشتر می‌کند.